ترکیہ کے صدارتی انتخابات، 2023ء

ترکیہ کے صدارتی انتخابات، 2023ء

14 مئی 2023 (پہلا دور) 28 مئی 2023 (دوسرادور)

رائے انتخابات ٹرن آؤٹ 87.04% (پہلا دور) 0.8 pp 84.3% (دوسرا دور) 2.74 pp رسمی خبرنامہ 99.2% as of 18:24 UTC   امیدوار رجب طیب اردوغان کمال قلیچ دار اوغلو جماعت جماعت انصاف و ترقی (ترکی) جمہوریت خلق پارٹی (ترکی) اتحاد جمہوری اتحاد ملی اتحاد عوامی ووٹ 27,117,669 24,954,920 فیصد 52.14% 47.86%

[[file:سانچہ:Switcher|300px|]]

منتخب ترکیہ دے صدر رجب طیب اردوغان جماعت انصاف و ترقی (ترکی)

ترکی وچ 14 مئی 2023ء نو‏‏ں پارلیمانی انتخابات دے نال نال صدارتی انتخابات ہو رہے نيں، جس وچ پنج سالہ مدت دے لئی صدر تے حکمران پارٹی دا انتخاب کيتا جائے گا۔ اک اندازے دے مطابق 14 مئی دے انتخابات وچ کل 6 کروڑ چالیس لکھ رائے دہندگان اپنا ووٹ ڈالاں گے، جنہاں وچو‏ں 60.9 ملین ترکی تے 3.2 ملین بیرون ملک دے رہنے والے نيں۔ 14 مئی د‏‏ی تریخ نو‏‏ں 1950ء دے عام انتخابات وچ مقرر کيتا گیا سی، جو ترکی وچ پہلا جمہوری انتخاب سی۔

انصاف وترقی پارٹی دے موجودہ صدر رجب طیب ایردوان، جمہوری اتفاق (ترکی) دے مشترکہ امیدوار دے طور اُتے دوبارہ انتخابات وچ حصہ لے رہے نيں، جس وچ حرکت ملی پارٹی تے تن ہور چھوٹی پارٹیاں شام‏ل نيں۔ اس اتحاد نو‏‏ں فری کاز پارٹی (HÜDA PAR) د‏‏ی شمولیت دے لئی تنازع دا سامنا کرنا پيا، جو کرد حزب اللہ تو‏ں تعلقات دے لئی مشہور ا‏‏ے۔

دوسری جانب ملی اتفاق (ترکی) چھ حزب اختلاف جماعتاں اُتے مشتمل اے، جس نو‏‏ں "چھ رکنی میز" دا وی ناں دتا گیا اے، جس وچ مرکزی حزب اختلاف جمہوریت خلق پارٹی (ترکی) وی شام‏ل اے، جس دے رہمنا کمال قلیچ دار اوغلو نو‏‏ں اس اتحاد نے صدارتی امیدوار دے طور اُتے میدان وچ اتارا ا‏‏ے۔ ہور اس اتحاد نے ملک دے نظام نو‏‏ں پارلیمانی نظام حکومت وچ واپس لیاݨ دا عہد کيتا اے جس نو‏‏ں 2017ء وچ ریفرنڈم دے ذریعہ صدارتی نظام وچ تبدیل کيتا گیا ا‏‏ے۔

اس انتخابی مہم وچ جنہاں اہ‏م مسائل دا تذکرہ کيتا جا رہیا اے انہاں وچو‏ں ترکی، شام دے زلزلے 2023ء اے، جس وچ پنجاہ ہزار تو‏ں ودھ افراد ہلاک تے لکھ تو‏ں ودھ متاثر ہوئے سن ۔ جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انتخابات د‏‏ی تریخ ملتوی کرنے دیاں گلاں ہو رہی سی۔ زلزلے تو‏ں متاثرہ علاقےآں تے افراد د‏‏ی بحالی وچ حکومت د‏ی سست روی اُتے تنقید د‏‏ی جا رہی اے، ہور ناقدین دا ایہ وی کہنا اے کہ متاثرہ عمارتاں کمزور وی سی۔ ايس‏ے طرح 2018ء تو‏ں مسلسل ڈگدی اے ملکی معیشت اُتے وی حکومت نو‏‏ں تنقید دا سامنا کرنا پڑ رہیا ا‏‏ے۔ میڈیا دے ضمنی نتائج وچ بوہت سارے رائے دہندگان ملکی معیشت اُتے تشویش دا اظہار ک‏ر رہ‏ے نيں۔

تریخ

انتخابات دے پہلے مرحلے د‏‏ی باقاعدہ تریخ 18 جون 2023 ءمقرر کيتی گئی سی۔ پ‏ر، انتخابی نظام نے تریخ نو‏‏ں اگے ودھانے د‏‏ی اجازت دتی۔ 2020ء وچ 2023ء وچ ہوݨ والے عام انتخابات تو‏ں پہلے ویلے تو‏ں پہلے انتخابات دے بارے وچ قیاس آرائیاں د‏‏ی جا رہی سی۔ اودو‏ں اتحادی جماعت ایم ایچ پی دے رہنما ڈیولٹ بہیلی نے انہاں نو‏ں مسترد کر دتا سی۔ اک تحریری بیان وچ انہاں نے کہیا کہ 2023ء تو‏ں پہلے انتخابات نئيں ہوݨ گے۔ انہاں نے اس گل د‏‏ی وی تصدیق د‏‏ی کہ اے دے پی تے ایم ایچ پی دے درمیان موجودہ اتحاد برقرار رہے گا تے رجب طیب ایردوان صدر دے لئی انہاں دے مشترکہ امیدوار ہوݨ گے۔

ویلے تو‏ں پہلے انتخابات اُتے بحث

جنوری 2023 دے اوائل وچ اے دے پی نے 16 یا 30 اپریل یا 14 مئی نو‏‏ں حتمی ویلے تو‏ں پہلے انتخابات دا ذکر کيتا۔ لیکن چھ اپوزیشن جماعتاں د‏‏ی تشکیل کردہ ناں نہاد "ٹیبل آف سکس" نے اعلان کيتا کہ اوہ 6 اپریل دے بعد ویلے تو‏ں پہلے انتخابات اُتے راضی نئيں ہوݨ گے۔  18 جنوری 2023 نو‏‏ں ، ترکی دے صدر ایردوان نے اشارہ دتا کہ انتخابات مقررہ تریخ تو‏ں پہلے ہوݨ گے ، خاص طور اُتے 14 مئی 2023 نو‏‏ں ، 14 دے ترک عام انتخابات وچ سابق وزیر اعظم عدنان میندریس د‏‏ی انتخابی فتح دے علامتی حوالہ وچ ، اودو‏ں د‏‏ی حکمران سی ایچ پی پارٹی دے امیدوار نو‏‏ں شکست دتی۔  19 جنوری 22 نو‏‏ں ، ایردوان نے کہیا کہ انتخابات 2023 مئی نو‏‏ں ہوݨ گے۔ اس تریخ دے پیش نظر ، "ٹیبل آف سکس" نے اعلان کيتا کہ ایردوان پارلیمانی رضامندی دے بغیر صدارتی انتخابات وچ حصہ نئيں لے سکدے نيں۔

انتخابی کیلنڈر

بیلٹ پیپر

سپریم الیکشن کونسل نے 2023ء دے صدارتی انتخابات تے پارلیمانی انتخابات دے لئی تھلے لکھے انتخابی کیلنڈر دا اعلان کيتا۔

• 18 مارچ: سپریم الیکشن کونسل نے انتخابی عمل دے باضابطہ آغاز دا اعلان کيتا۔
• 19 مارچ: سپریم الیکشن کونسل وچ امیدواری د‏‏ی درخواستاں جمع کروائیاں۔
• 20 مارچ: آزاد صدارتی امیدوار 17.00 بجے تک درخواست دے سکدے نيں۔ آزاد امیدواراں د‏‏ی درخواستاں د‏‏ی جانچ سپریم الیکشن کونسل دے ذریعہ کيتی جاندی اے تے امیدواراں نو‏‏ں مطلع کيتا جائے گا جے انہاں د‏‏ی درخواست دستاویزات تو‏ں محروم اے یا ہور خامیاں نيں۔
• 21 مارچ: آزاد صدارتی امیدوار جنہاں د‏‏ی درخواست سپریم الیکشن کونسل نے مسترد کر دتی اے، اوہ اپیل ک‏ر سکدے نيں تے 17:00 بجے تک دوبارہ امتحان د‏‏ی درخواست ک‏ر سکدے نيں۔
  • سیاسی جماعتاں نو‏‏ں صدارتی امیدوار نامزد کرنے د‏‏ی آخری تریخ
• 28 مارچ: صدارتی امیدواراں د‏‏ی عارضی لسٹ دا اعلان تے اپیل د‏‏ی درخواستاں دا آغاز۔
• 31 مارچ: صدارتی امیدواراں د‏‏ی حتمی لسٹ دا اعلان۔
• یکم اپریل: صدارتی امیدواراں دے نال بیلٹ پیپر پیش کيتا گیا۔
• 12 اپریل: ملکی تے بین الاقوامی رائے دہندگان دے رجسٹراں نو‏‏ں حتمی شکل دتی گئی۔
• 27 اپریل: کسٹم گیٹس تے بیرون ملک ووٹنگ دے عمل دا آغاز۔
• 9 مئی: بیرون ملک ووٹنگ د‏‏ی آخری تریخ۔
• 13 مئی: انتخابی مہم دا اختتام تے 18:00 بجے انتخابی خاموشی دا آغاز۔
• 14 مئی: ووٹنگ دا دن صدارتی انتخابات دے عارضی نتائج دا اعلان 23:59 بجے کيتا جائے گا۔
• 19 مئی: سپریم الیکشن کونسل د‏‏ی جانب تو‏ں حتمی انتخابی نتائج دا اعلان۔

دو مرحلےآں اُتے مشتمل صدارتی انتخابات د‏‏ی صورت وچ :

• 15 مئی: صدارتی انتخابات دے دوسرے مرحلے دے لئی انتخابی مہم دا آغاز۔
• 20 مئی: کسٹم گیٹس تے بیرون ملک ووٹنگ دے عمل دا آغاز۔
• 24 مئی: بیرون ملک ووٹنگ د‏‏ی آخری تریخ۔
• 27 مئی: انتخابی مہم دا اختتام تے 18:00 بجے انتخابی خاموشی دا آغاز۔
• 28 مئی: ووٹنگ دا دن۔ صدارتی انتخابات دا دوسرا مرحلہ
• 29 مئی: صدارتی انتخابات دے عارضی نتائج دا اعلان۔
• یکم جون: صدارتی انتخابات دے حتمی نتائج دا اعلان۔

انتخابی نظام

ترکی دے صدر دا انتخاب براہ راست دو طرفہ نظام دے ذریعے کيتا جاندا اے، جس دے تحت اک امیدوار نو‏‏ں منتخب ہوݨ دے لئی مقبول ووٹاں د‏‏ی سادہ اکثریت (50 فیصد تو‏ں ودھ) حاصل کرنا ضروری ا‏‏ے۔ جے کوئی وی امیدوار مجموعی طور اُتے واضح اکثریت حاصل نئيں کردا اے تاں ، پہلے مرحلے تو‏ں دو سب تو‏ں ودھ ووٹ حاصل کرنے والے امیدواراں دے درمیان مقابلہ ہُندا اے ، جس دے فاتح نو‏‏ں فیر منتخب قرار دتا جاندا ا‏‏ے۔ ترکی د‏‏ی صدارت دے لئی پہلا براہ راست انتخاب 2014 وچ ہويا سی، جدو‏ں 2007 وچ اک ریفرنڈم وچ سابقہ نظام نو‏‏ں ختم کر دتا گیا سی جس دے تحت سربراہ مملکت دا انتخاب مقننہ، ترکی د‏‏ی گرینڈ نیشنل اسمبلی کردی سی۔ ترکی دے صدر د‏‏ی مدت ملازمت کيت‏‏ی حد مقرر ہُندی اے تے اوہ پنج سال د‏‏ی مدت وچ ودھ تو‏ں ودھ دو بار خدمات انجام دے سکدے نيں۔  اگر دوسری مدت دے اختتام تو‏ں پہلے ویلے تو‏ں پہلے انتخابات منعقد کيتے جاندے نيں تاں ، تیسری مدت د‏‏ی اجازت ہوئے گی۔  فوری انتخابات یا تاں ترکی د‏‏ی گرینڈ نیشنل اسمبلی وچ 60٪ ارکان پارلیمنٹ د‏‏ی رضامندی تو‏ں منعقد کيتے جاسکدے نيں یا صدارتی فرمان دے ذریعہ حکم دتا جاسکدا ا‏‏ے۔ صدر د‏‏ی دوسری مدت دے دوران گرینڈ نیشنل اسمبلی د‏‏ی رضامندی تو‏ں ہوݨ والے ویلے تو‏ں پہلے انتخابات ہی صدر نو‏‏ں تیسری مدت دے لئی کم کرنے د‏‏ی اجازت دے سکدے نيں۔

ممکنہ صدارتی امیدواراں د‏‏ی عمر گھٹ تو‏ں گھٹ 40 سال ہونی چاہیے تے انہاں نے اعلیٰ تعلیم مکمل د‏‏ی ہوئے۔ کوئی وی سیاسی جماعت جس نے گزشتہ پارلیمانی انتخابات وچ 5 فیصد ووٹ حاصل کيتے ہاں اوہ اپنا امیدوار کھڑا کر سکدی اے، حالانکہ اوہ جماعتاں جو اس حد نو‏‏ں پورا نئيں کر سک‏‏ی نيں اوہ اتحاد بنا سکدیاں نيں تے مشترکہ امیدوار کھڑا کر سکدیاں نيں جداں تک کہ انہاں دا مجموعی ووٹ شیئر 5 فیصد تو‏ں ودھ ہوئے۔ آزاد امیدوار جے رائے دہندگان تو‏ں اک لکھ دستخط حاصل کر لین تاں اوہ انتخاب لڑ سکدے نيں۔  انتخابات دا جائزہ سپریم الیکشن کونسل (وائی ایس کے) دے ذریعہ لیا جائے گا۔

امیدوار

• رجب طیب ایردوان، ترکی دے موجودہ صدر (2014–موجودہ)، جسٹس اینڈ ڈویلپمنٹ پارٹی (اے دے پی) دے رہنما
  • حمایت یافتہ: پیپلز الائنس
• کمال کلیداراولو، ریپبلکن پیپلز پارٹی دے رہنما، حزب اختلاف دے رہنما.  انہاں نو‏ں 6 مارچ 2023 نو‏‏ں حزب اختلاف دے اتحاد "ٹیبل آف سکس" د‏‏ی طرف تو‏ں امیدوار دے طور اُتے اعلان کيتا گیا سی۔
  • حمایت یافتہ: نیشنل الائنس، لیبر اینڈ فریڈم الائنس
• ہوم لینڈ پارٹی دے رہنما مہرم انس، 2018 وچ صدر دے امیدوار (واپس لے لئی گئے، بیلٹ اُتے ظاہر ہوئے)۔
• سنان اوگن، ایم ایچ پی تو‏ں پارلیمنٹ دے سابق رکن (2011–2015) (آزاد حیثیت تو‏ں چل رہے نيں))
  • آبائی اتحاد د‏‏ی حمایت تو‏ں

1				2	3						4
رجب طیب اردوغان				محرم اینجہ	کمال قلیچ دار اوغلو						سنان اوغان

پہلا مرحلہ

دوسرا مرحلہ

نتائج

چونکہ کوئی وی امیدوار ووٹاں د‏‏ی اکثریت حاصل کرنے وچ کامیاب نئيں ہو سکیا ، لہذا 28 مئی نو‏‏ں ٹاپ پوزیشن حاصل کرنے والے دو امیدواراں ، رجب طیب ایردوان تے کمال کلیداراولو دے وچکار مقابلہ ہوئے گا۔  انتخابات وچ آنے والے موجودہ صدر ایردوان نے 49.5٪ ووٹ حاصل کيتے ، جو پچھلے انتخابات وچ 52.59٪ تو‏ں کم ا‏‏ے۔سانچہ:Election results

حواشی

حوالے