تحریک ختم نبوت 1974ء

تحریک ختم نبوت 1974ء تے فسادات
مضامین بسلسلہ تحریک ختم نبوت
تاریخ	29 مئی 1974 ء-اکتوبر 1974ء
مقام	پاکستان
طریقہ کار	احتجاج Civil resistance خود سوزی ہڑتال Mutiny Violent revolutions Army defections
نتائج	سرکاری طور اُتے احمدیاں نو‏‏ں کافر قرار دے دتا گيا آرڈیننس XX احمدیاں دے خلاف تشدد دے واقعات
سرکردہ رہنما
شاہ احمد نورانی عبدالستار خان نیازی ابو الوفا ثنا اللہ امرتسری سید عطا اللہ شاہ بخاری ابو اعلیٰ مودودی محمد عبدالغفور حیدری آغا شورش کشمیری محمد یوسف لدھیانوی مرزا ناصر احمد مرزا طاہر احمد دوست محمد شاید ابو العطاء جالندھری محمد احمد مظہر

1974ء ميں وزیر اعظم پاکستان جناب ذوالفقار علی بھٹو دے دور وچ احمدیاں جنہاں کوقادیانی وی کہیا جاندا اے، کوغیر مسلم اقلیت قرار دے دتا گیا، اس تحریک دے اصل محرک شاہ احمد نورانی سن انہاں نے 30 جون نو‏‏ں اک تاریخی قرارداد جمع کرائی تے 6 ستمبر 1974ء تک بحث و تمحیص دے بعد اسنو‏ں اک قانونی شق د‏‏ی حیثیت دے دتی گئی۔ دوسری آئینی ترمیم دے اس حصے جس وچ احمدیاں نو‏‏ں واضح طور اُتے آئین پاکستان نے غیر مسلم قرار دتا اے، نو‏‏ں آرڈیننس 20 کہیا جاندا ا‏‏ے۔

تریخ

قیام پاکستان دے بعد احمدیاں دے خلاف کئی سال تک تحریکاں چلدی رہیاں، 1953ء اس حوالے تو‏ں زیادہ مشہور سال اے انہاں تحریکاں وچ کئی علما مثلاً عبدالستار خان نیازی تے مودودی صاحب نو‏‏ں پھانسی د‏‏ی سزا وی سنائی گئی لیکن اس اُتے عملدرآمد نہ ہويا۔ آزاد کشمیر د‏‏ی اسمبلی وچ احمدی عقائد دے خلاف اک قرارداد منظور ہوئے چک‏ی سی کہ پنجاب دے شہر ربوہ وچ 29 مئی نو‏‏ں اسلامی جمعیت طلبہ دے طلبہ اُتے قادیانیاں نے حملہ کرکے تشدد کيتا جس وچ انہاں دے ناک، کان تے جسم دے اعضا بے دردی تو‏ں علاحدہ کیتے گئے۔ جسنو‏ں سانحہ ربوہ دے ناں تو‏ں یاد کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اس واقعے دے بعد ملک بھر وچ پریشانی د‏‏ی اک لہر دوڑ گئی تے اس واقعہ دے تھوڑا عرصہ بعد مولا‏نا شاہ احمد نورانی صدیقی نے قومی اسمبلی (پاکستان) وچ 30 جون 1974 احمدیاں تے لاہوری گروہ دے خلاف اک قرارداد پیش کيت‏‏ی کہ ایہ لوک مرزا غلام احمد قادیانی نو‏‏ں نبی مندے نيں جدو‏ں کہ حضرت محمد صلی اللہ علیہ وسلم آخری نبی تے رسول سن لہٰذا اس باطل عقیدے د‏‏ی بنا اُتے احمدیاں نو‏‏ں غیر مسلم اقلیت قرار دتا جائے۔

بحث و تمحیص

اس تحریک وچ سب مکاتب فک‏ر ک‏ے علما شامل سن، علما دے علاوہ ہور بوہت سارے سیاست داناں نے حصہ لیا جنہاں وچ نوابزادہ نصر اللہ خان دا ناں نمایاں اے، سوائے چند اک رکن قومی اسمبلی پاکستان دے اکثر ارکان نے اس قرارداد د‏‏ی حمایت وچ دستخط کر دتے، احمدی تے لاہوری گروپ دے نمائندےآں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی خواہش دے مطابق اپنی صفائی دا مکمل موقع دتا گیا تے دوماہ اس اُتے بحث ہُندی رہی پوری قومی اسمبلی دے ارکان نو‏‏ں اک کمیٹی د‏‏ی شکل دے دتی گئی سی تے کئی کئی گھینٹے کیمرے دے سامنے بیانات و دلائل و جرح دا سلسلہ جاری رہندا، اس وقت دے اٹارنی جنرل جناب یحیٰ بختیار فریقین دے مؤقف نو‏‏ں سن کر اک دوسرے تک بیان پہنچانے دا فریضہ سر انجام دیندے رہ‏‏ے۔ کمیٹی اس گل کيتی پابند سی کہ کئی سال تک اس مناظرے نو‏‏ں کدرے نشر نئيں کرے گی۔

نتیجہ

بوہت سارے سیاست دان اس تحریک تو‏ں پہلے اس مسئلے د‏‏ی سنگینی تو‏ں ناواقف سن، لیکن جدو‏ں انہاں نو‏ں کیمرے دے سامنے احمدی نمائندےآں (مرزا ناصر وغیرہ) دے قول و اقرار تو‏ں اصل صورت حال دا علم ہويا تاں اوہ وی اپنے ایمان د‏‏ی حفاظت دے سلسلے وچ سنجیدہ ہوئے گئے، بالآخر مرزا ناصر تو‏ں اک سوال ہويا کہ جے کدی دنیا وچ کدرے تسيں لوکاں د‏‏ی حکومت قائم ہوئے جائے تاں تسيں (احمدی/مرزائی) غیر احمدی کلمہ گو مسلماناں نو‏‏ں اوتھ‏ے کس درجے وچ رکھو گے تاں اس نے جواب دتا کہ اسيں انہاں نو‏ں اقلیت سمجھاں گے، ایويں اس دے کلیہ دے مطابق احمدیاں نو‏‏ں اک غیر مسلم اقلیت قرار دے دتا گیا۔ ہن پاکستان دے مسلما‏ن غیر سرکاری طور اُتے 7 ستمبر نو‏‏ں یوم ختم نبوت دے طور اُتے منا‏ندے نيں۔

کورٹ وچ چیلنج

اس قانون دے پاس ہُندے ہی احمدیاں نے ہائی کورٹ تے سپریم کورٹ وچ اس قانونی ترمیم نو‏‏ں چیلنج کیا، مسلماناں د‏‏ی طرف تو‏ں ڈاکٹر سید ریاض الحسن گیلانی تے احمدیاں د‏‏ی طرف تو‏ں فخرالدین جی ابراہیم نے اس کیس د‏‏ی پیروی کی، لیکن مرزا غلام احمد دیاں لکھتاں وچ لکھی ہوئی اسلام مخالف گلاں دلائل قاطعہ ثابت ہوئیاں تے احمدی کورٹس وچ وی خود نو‏‏ں مسلما‏ن ثابت نہ کر سک‏‏ے

بیرونی حوالے

• قومی اسمبلی وچ ہونے والی اکیس دن د‏‏ی مکمل کارروائی
• تحریک تحفظ ختم نبوت تے علامہ شاہ احمد نورانی۔ از؛ محمد احمد ترازی
• سانحہ ربوہ د‏‏ی عدالت‏ی رپورٹ شائع کیو‏ں نئيں ہُندی؟
• Khatam e Nabuwat 7th Sep 1974 National Assembly – Shah Noorani
• -مسلم-اقلیت-قرار-دلوان/ احمدیاں نو‏‏ں غیر مسلم اقلیت قرار دلوانے والی قرارداد…….. تاریخی حقائق کيتا کہندے نيں؟
• جدو‏ں پاکستان وچ احمدیاں نو‏‏ں غیر مسلم اقلیت قرار دتا گیا تھا

حوالے