تبت دی تریخ
تبتی اتہاس خاص طور اتے تبت وچ بدھ دھرم دے اتہاس نال متعلق اے۔ اسدا کجھ حد تک مکھ کارن اے تبتی اتے منگول سبھیاچار دے ترقی وچ نبھائی دھرم وچ اہم کردار اے اتے اتے کجھ حد تک اس لئی کیونکہ دیس دے لگبھگ سارے مول اتہاسکار بودھی مٹھواسی سن۔
جغرافیائی سیٹنگ
سودھوتبت چین اتے بھارت دیاں پرانیاں رہتلاں دے مکھ کھیتراں دے وچکار اے۔ تبتی پٹھار دے مشرق ول وڈا پہاڑ چین نال سرحد تے اے اتے بھارت اتے نیپال دے وڈا ہمالیا تبت اتے بھارت وچکار اک رکاوٹ ہن۔ تبت نوں "دنیا دی چھت" جاں "برف دی دھرتی" دا نام دتا گیا اے۔
بولی ماہر تبتی بولی اتے اس دیاں پڑ-بولیاں دی کیٹیگری نوں تبتی-برما بولیاں نال متعلق گندے ہن، جو چینی-تبتی بولی پروار دیاں غیر-سنیٹی میمبر ہن۔
سابق اتہاس
سودھوکجھ آثار قدیمہ-سائنسی سامان توں پتہ چلدا اے کہ پنج لکھ سال پہلاں جدوں بھارت سبھ توں پہلی وار رہائس ہوئی سی ادوں پرانے انسان تبت وچ دی لنگھے سن۔[۱]جدید انسان گھٹو-گھٹو 21-ہزار سال پہلاں تبتی پٹھار وچ رہندا سی۔[۲]۔ ایہہ آبادی 3000 ق م دے لگپگ شمالی چین توں نیؤلدک پرواسیاں ولوں بدل دتی گئی سی۔ پر، "پالیؤلدک واسیاں اتے ہم عصر تبت آبادی دے وچکار انشک جینیٹک نرنترتا اے۔"
میگالدک یادگاراں نوں تبتی پٹھار وچ ملدیاں ہن اتے ہو سکدا اوہ ایہہ پوروجاں دی پوجا وچ ورتیاں جاندیاں رہیاں ہون۔پرانے آئرن جگ دے پہاڑی قلعے اتے دفنائے جان والے کمپلیکس ہال ہی وچ تبتی پٹھار اتے ملے ہن۔ پر بہت زیادہ اچائی دا ستھان آثار قدیمہ کھوج نوں مشکل بناؤندا اے۔
مڈھلا اتہاس(c. 500 BC- AD 618)
سودھوژانگزنگ راج (500 ق م توں 625 عیسوی)
سودھونمہائی ناربو دے مطابق کجھ تبتی تریخی لکھتاں ژانگزنگ سبھیاچار نوں اوہناں لوکاں دے طور تے پچھاندیاں ہن جو ایڈو کھیتر توں مغربی تبت وچ ہن والے گگے دا کھیتر وچ پرواس کر گئے سن۔ [۳] ژانگ ژنگ نوں بون دھرم دا اصل علاقہ سمجھیا جاندا اے ۔[۴]
تبت دے جدید اتہاس دے مکھ واقعے
سودھو
- 1855–56: نیپال بھوٹان جنگ۔ تبت نے نیپالی دربار نوں دس ہزار روپئے سالانہ دین دا سمجھوتہ کیتا۔ لہاسا وچ نیپال دے وپاری مرکز بناؤن لئی وی پروانگی دتی گئی۔
- 1906-07: دھوکھے نال چین نوں تبت اتے اپنا حق جما لیا اتے جیتنگ گائڈس سمیت گرٹوک وچ اپنیاں چوکیاں قائم کر لئیاں۔
- 1912: چین وچ کنگ ٹبر دے پتن توں بعد چینی فوج نوں تبت دا راجگڑھ لہاسا توں باہر کڈھ دتا گیا۔
- 1913: 13ویں دلائیلاما نے آزادی دا اعلان کیتا اتے 1950 توں تبتیاں نے اتھے راج کیتا۔
- 1935: چار جولائی نوں 14ویں دلائی لاما دا جم ہویا۔
- 1950: اکتوبر وچ چین پیپلز لبریشن آرمی تبت وچ داخل ہوئی۔ نومبر وچ 14ویں دلائیلاما دی تاجپوشی ہوئی۔
- 1951: مئی وچ تبت دے نمائدیاں نے دباء وچ چین نال اک 17-سوتری سمجھوتہ کیتا سی، جس وچ تبت نوں خدمختیاری دین دا وعدہ کیتا گیا سی۔ ستمبر وچ پیپلز لبرشن ارمی لہاسا وچ داخل ہو گئی۔
- 1954: دلائی لاما نے پیکنگ دا سفر کیتا
- 1959: 10 مارچ نوں چین دے قبضے دے خلاف بغاوت شروع کیتی ۔۔
- 1965: چین نے تبت خدمختیار کھیتر دا قیام کیتا۔
- 1979: تبت وچ مند رفتار نال اداریکرن شروع ہویا۔
- 1985: تبت نوں وڈے پدھر تے سیر کرن لئی کھولھیا گیا۔
- 1987: لہاسا اتے شگاتسے وچ بغاوت شروع
- 1989: ہو جنتاؤ اتے اوہناں دی پارٹی دے لیڈراں دی اگوائی وچ تبت وچ چین خلاف مظاہرہ دبا دتا گیا۔
- 2002: چین سرکار نے دلائیلاما نال گل بات شروع کیتی۔ مگر ہن تک بے نتیجہ
- 2008: 14 مارچ نوں لہاسا وچ چین مخالف دنگے بعد تبت وچ چین خلاف مظاہرہ شروع ہو گیا۔ چین سرکار نے اس مظاہرہ نوں دبا دتا۔ کئی لوکاں دی گرفتاری وی ہوئی سی اتے تبت وچ غیرملکی پترکاراں دے داخلے تے پابندی لگائی گئی سی۔
حوالے
سودھو- ↑ Laird 2006.
- ↑ Zhao, M; Kong, QP; Wang, HW; Peng, MS; Xie, XD; Wang, WZ; Jiayang, Duan JG; Cai, MC; et al. (2009). "Mitochondrial genome evidence reveals successful Late Paleolithic settlement on the Tibetan Plateau". Proc Natl Acad Sci U S A 106: 21230–21235. doi:. PMID 19955425.
- ↑ Norbu 1989، pp. 127–128
- ↑ Helmut Hoffman in McKay 2003 vol. 1، pp. 45–68
باہری لنک
سودھو- تبت-اک-تتھ/تبت: مختصر اتہاس
- دلائیلاما دی تبت لئی جنگ Archived 2015-09-24 at the وے بیک مشین(آزاد آواز)
- تبت تے چین دے خونی ظلم دے پندراں سال Archived 2012-10-25 at the وے بیک مشین (ڈاکٹر۔ستیش چندر متل)