بھگت کبیر دی چونویں باݨی

بھگت کبیر دی چونویں باݨی
KabirChonviBaani
لکھاری	ڈاکٹر۔ لکھویر سنگھ
دیس	بھارت
بولی	پنجابی
موضوع	ساہت، آلوچنا
پبلشر	مدان پبلشنگ ہاؤس
اشاعت تاریخ	2021
صفے	167
آئی.ایس.بی.این.	978-93-84661-97-7

بھگت کبیر دی چونویں بانی : وضاحت اتے وچار بھگت کبیر دی چونویں بانی دا مجموعہ اے۔ اس کتاب دے لکھاری ڈاکٹر۔ لکھویر سنگھ (استاد، پنجابی ڈیپارٹمنٹ، پنجابی یونیورسٹی پٹیالہ) ہن۔ اسدے اڈیٹر ڈاکٹر سرجیت سنگھ ہن۔ ایہہ اپنے قسم دی پہلی کتاب اے کیونکہ اس توں پہلاں بھگت کبیر دی بانی نوں چونویں روپ وچ نہیں چھاپیا گیا۔ اس نوں پنجابی ساہت خاصکر مدھکالی پنجابی ساہت دے طالب علماں لئی خاص طور تے تیار کیتا گیا اے۔

اشاعتاں

اس کتاب نوں مدان پبلشنگ ہاؤس، پٹیالہ نے شائع کیتا اے۔ اسدا پہلا اڈیشن 2021 وچ چھپیا اے۔ کتاب دے کل پنیاں دی گنتی 167 اے۔ کتاب دا ڈزائین عرش رنڈیالا نے تیار کیتا اے۔

تتکرا

اس کتاب دی شروعات ادارتی نال ہندی اے۔ ادارتی پنجابی ڈیپارٹمنٹ، پنجابی یونیورسٹی پٹیالہ دے مکھی ڈاکٹر۔ سرجیت سنگھ نے لکھی اے۔ اس مگروں ترتیب وار کردار، بھگت کبیر دی بانی دا تذکرہ، بانی وضاحت، بانی وچار درج کیتے گئے ہن۔ کتاب دے تتکرا اس پرکار اے :-

• ادارتی
• کردار
• بانی بؤرا
• حصہ پہلا : بانی وضاحت
  • چونویں شبد
  • چونویں سلوک
• حصہ دوجا : بانی وچار
  • بھگت کبیر دے فلسفی وچار
  • بھگت کبیر دی کاوَ-جگت

بانی بؤرا

اس کتاب وچ پنہ 21 تے بھگت کبیر دی کل بانی دا بؤرا دتا گیا اے جہڑی گرو گرنتھ صاحب وچ درج اے۔ بانی دے ویروے راگاں دے مطابق دتے گئے ہن۔ راگ، شبداں/سلوکاں دی گنتی توں علاوہ ایہہ وی جانکاری دتی گئی اے کہ ایہہ بانی گرو گرنتھ صاحب وچ کس انگ (پنے) تے درج اے۔

بانی وضاحت

اس باب وچ بھگت کبیر جی دی چونویں بانی نوں وضاحت سمیت درج کیتا گیا اے۔ ایہناں دی وضاحت وچ لکھاری دی وہارکتا جھلکدی اے۔ اس باب دے دو حصے ہن۔ پہلے حصے وچ چونویں شبد شامل کیتے گئے ہن۔ دوجے حصے وچ چونویں سلوکاں نوں تھاں دتی گئی اے۔

چونویں شبد

باب دے اس حصے وچ راگاں مطابق شبد شامل کیتے گئے ہن۔ شبداں دے نال نال اوہناں دی وضاحت مہیا کروائی گئی اے۔ وضاحت کردیاں شبد دی ہر تک لئی وکھرے پیرھے وچ وضاحت دتی گئی اے۔ گرو گرنتھ صاحب وچ درج بھگت کبیر دی بانی وچ کل شبداں دی گنتی 221ہے۔ اس کتاب وچ کل 46 شبد وضاحت سنے درج کیتے گئے ہن۔ ایہناں دا ویروا اس پرکار اے :-

• راگ گؤڑی – 17 شبد
• راگ آسا – 9 شبد
• راگ گوجری – 1 شبد
• راگ سورٹھ – 2 شبد
• راگ سوہی – 1 شبد
• راگ بلاول – 2 شبد
• راگ گونڈ – 4 شبد
• راگ بھیرؤ – 6 شبد
• راگ پربھاتی – 4 شبد

ایہناں توں علاوہ بھگت کبیر رچت باون اکھری دے انش وی کتاب وچ شامل کیتے گئے ہن۔

چونویں سلوک

باب دے اس دوجے حصے وچ بھگت کبیر دے سلوکاں نوں اوہناں دی وضاحت سمیت درج کیتا گیا اے۔ گرو گرنتھ صاحب وچ بھگت کبیر دے کل 239 سلوک درج کیتے گئے ہن جہناں وچوں دو سلوک راگ مارو تحت درج ہوئے ہن، 237 سلوک ‘سلوک بھگت کبیر کے’ سرلیکھ تحت درج ہوئے ہن۔ اننج اس سرلیکھ تحت کل 243 سلوک درج کیتے گئے ہن، جہناں وچ بھگت کبیر توں علاوہ 5 سلوک گرو ارجن دیوَ جی (محلہ 5) دے اتے اک سلوک گرو امرداس جی (محلہ 3) دا درج کیتا گیا اے۔ اس کتاب وچ چونویں روپ وچ 50 سلوک شامل کیتے گئے ہن۔ ایہناں سلوکاں دی وضاحت مختصر تے سنکلپک روپ وچ کیتی گئی اے۔ کسے سلوک دے معنےآں دے وستار، وضاحت، وچار نوں درڑاؤن لئی ہورناں گرو صاحبان دی بانی وچوں وی حوالے لئے گئے ہن۔ ایہہ حوالے بھگت کبیر اتے گرمتِ شاعراں دی وچاراں دی سانجھ نوں وی درساؤندے ہن۔ مثال وجوں بھگت کبیر دے اک سلوک وچ جیون-مرنن دے چکر توں مکت ہون دے حوالہ وچ ‘ایسے مرنے جو مرے’ واکنش دا استعمال ہویا اے۔ اسے حوالہ وچ گرو امرداس جی نے ‘نانک ایسی مرنی جو مرے’ واکنش دا استعمال کیتا اے جو گرو گرنتھ صاحب دے انگ 444 تے درج اے۔

بانی وچار

اس باب وچ بھگت کبیر دے فلسفی وچاراں تے اوہناں دی شعری کلا بارے چرچہ کیتی گئی اے۔ اس باب نوں دو حصیاں وچ ونڈیا گیا اے۔ پہلے حصے وچ بھگت کبیر دے فلسفی وچاراں تے دھیان مرتکز کیتا گیا اے۔ دوجے حصے وچ اوہناں دی شعری کلا نوں وچاردیاں شعری جگتاں دی پچھان کیتی گئی اے۔ دوویں حصے بھگت کبیر دی بانی نوں سمجھن لئی ضروری ہن۔

بھگت کبیر دے فلسفی وچار

باب دے اس حصے وچ بھگت کبیر دے فلسفی وچاراں بارے چرچہ کیتی گئی اے۔ اوہناں دے فلسفی وچاراں نوں اوہناں دے ویلے دیاں پرحالات دے سموتھّ رکھ کے سمجھیا گیا اے۔ اوہناں دے مولک تجربہ اتے سوچ وچار نوں گرمتِ دے آغاز دے روپ وچ سمجھیا گیا اے۔ اوہ ویلے دیاں دو پرمکھ مذہبی پرمپراواں - ہندو اتے اسلام دے وہار وچلے کرمکانڈاں دے خلاف اپنا ترک اساردے ہن۔ اس طرحاں کردیاں اوہ کسے قسم دی اقتدار نوں انسانی ہوند توں اپر منن توں انکاری ہو جاندے ہن۔ اوہناں دی بانی دا اپنے تتکالی سمیں-ستھان وچ ودروہی سر اختیار کرنا اوہناں نوں مدھکال دا اہم شاعر بناؤندا اے۔ اس باب وچ بھگت کبیر نوں بھارتی روایت وچ اہم موڑ لیاؤن والا شاعر منیا گیا اے۔ اس چرچہ لئی باب دے اس حصے نوں کجھ اپسرلیکھاں وچ ونڈیا گیا اے :-

• مانس جم (انسانی جاتی)
• سماں (جیون کال)
• مایہ/اتعلیم
• اندھ-یعقین دی نرمولتا
• کرم-کانڈ دی نرارتھکتا
• جات-پات/اوچ-نیچ دا خلاف
• نندا دا سماجی اتے فلسفی حوالہ
• مذہبی ادارےآں دی وہارک حالت
• جوگ-متّ دی سماجی حالت
• موت/دنیا دی ناشمانتا
• من
• ودیا/ببیک
• ویراگ
• بھگتی
• دیانتداری
• دھنی، لو اتے انند دا تجربہ علم دا تجربہ
• ادویت اتے ویاپکتا
• شرناگتی

بھگت کبیر دی کاوَ-جگت

بھگت کبیر دی بانی دے فلسفی پکھ بارے چرچہ کرن مگروں باب دے اس حصے وچ اوہناں دیاں کاوَ-جگتاں دی پچھان کیتی گئی اے۔ سبھ توں پہلاں اوہناں دی بولی اتے لسانی سروتاں تے دھیان ٹکایا گیا اے۔ اوہناں ولوں اپنے فلسفی تجربہ دے بیان/کمیونیکیشن لئی اپنی علاقائی بولی دی بجائ وڈے خطے دی سانجھی جہی بولی دا استعمال کیتا گیا اے جہڑی وڈے گھیرے دے دارشنکاں تک رسائی دی گنجائش رکھدی اے۔ اس طرحاں کردیاں اوہناں دی بولی لوکائی توں دور نہیں کردی سگوں اپنے نال جوڑدی اے۔ بولی دے نال نال محاوریاں، النکاراں، پرتیکاں دی ورتوں اتے مخالف، سنواد دی سٹائل نوں وی اوہناں دیاں کاوَ-جگتاں وجوں سیانیا گیا اے۔ اس کم لئی کجھ کو نکھیڑے قائم کیتے گئے ہن جہناں دا ویروا اس پرکار اے :-

• بھگت کبیر دی بانی دے لسانی سروت

1. روایتی ووکیبولری
2. بھارتی روایت دی ووکیبولری
3. سامی بولیاں دی ووکیبولری
4. لوک-بولی دی ووکیبولری

• وکھ وکھ شبد-روپاں دی ورتوں

1. پڑنانویں روپاں دی ورتوں
2. بھگت کبیر دی بانی وچ ورتے گئے پڑنانویں روپ
3. سنبندھکاں دی ورتوں
4. پرشنواچک شبداں دی ورتوں

• مخالف شبد-جٹاں دی ورتوں
• دوہرے شبد-جٹاں دی ورتوں / شبد دہرکتی

1. کم دینرنترتا
2. نتاپرتِ دی کریا
3. کرم مشق
4. بھیکھ/پہراوا
5. گٹھ دا نشاندیہی
6. سمرن دی نرنترتا
7. ابھناسی/امر پدوی
8. ویاپکتا دا تجربہ

• محاورے دی ورتوں
• النکار
• مخالف تے سنواد
• چنہ/پرتیک

حوالے