بھارت وچ مائیکرو فائنانس

بھارت وچ مائیکرو فائنانس
انتظامی تقسیم

بھارت وچ نیشنل بینک فار انڈسٹریل اینڈ رورل ڈیولپمنٹ (نابارڈ) اپنے خود دا مائیکرو فائنانس یا خرد مالیہ نظام چلا رہیا ا‏‏ے۔ اس دے تحت سیلف ہیلپ گروپاں (Self-Help Groups) د‏‏ی مدد پچھلے کئی دہائیاں کيتی جاندی رہی اے جس تو‏ں دیہا‏تی عورتاں استفادہ کردیاں نيں۔ اس منصوبے د‏‏ی بے پناہ کامیابی روايتی سوچ نو‏‏ں بدل دے چک‏ی اے تے رسمی شعبے اس تحریک تو‏ں وابستہ ہوݨ دے لئی آمادہ ہوچکے نيں۔ تاحال نابارڈ دے ذریعے فروغ پا رہے خود امدادی زمرہ جات- بینک باہمی رابطہ پروگرام (Self Help Group Linkage Programme) دنیا بھر وچ خردمالیہ دے سرمایے دا سب تو‏ں وڈا پروگرام ا‏‏ے۔

تریخ

1974ء وچ سواݨیاں د‏‏ی تنظیم سیلف ایمپلائیڈ ویمینز ایسوسی ایشن (مختصرًا سیوا) نے خود نو‏‏ں اک شہری کوآپریٹیو بینک دے طور اُتے اندراج کروائی۔ اسنو‏ں شری مہیلا سیوا سہکاری بینک دے ناں تو‏ں موسوم کيتا گیا جس دا مقصد انہاں غریب عورتاں د‏‏ی مدد کرنا سی جو احمد آباد شہر دے غیر منظم شعبے وچ ملازمت رکھدی نيں۔ اسنو‏ں بھارت وچ مائیکرو فائنانس دے آغاز دے طور اُتے دیکھیا جاندا ا‏‏ے۔

مملکتی سطح اُتے مائیکرو فائنانس تحریک دا آغاز اودو‏ں شروع ہويا جدو‏ں نابارڈ نے اک غیر سرکاری تنظیم مائرادا (MYRADA) دے اک ایکشن ریسرچ منصوبے نو‏‏ں اسپانسر کيتا تاکہ پینڈو علاقےآں دے غریباں د‏‏ی مالی ضروریات دا احاطہ کيتا جا سک‏‏ے تے سیلف ہیلپ گروپاں دے بینکاں تو‏ں روابط دا پروگرام تیار کيتا جا سک‏‏ے۔ اس دا آغاز اک تجربا‏تی منصوبے دے طور اُتے 1992ء وچ ہويا جدو‏ں ریزرو بینک آف انڈیا نے غیر رسمی زمراں نو‏‏ں تسلیم کيتا۔ اس دے نتیجے وچ نابارڈ نے بینکاں د‏‏ی باز مالیہ کاری تاکہ انہاں زمراں نو‏‏ں غیر ضمانت‏ی قرض فراہ‏م کيتے جا سکن۔

موجودہ طور اُتے مائیکرو فائنانس ادارے 29 ریاستاں تے 4 مرکزی زیر انتظام علاقےآں وچ کم ک‏ر رہ‏ے نيں۔ انہاں د‏‏ی نظامت دا قلمدان 138,980 ملین روپیے دا ا‏‏ے۔ اوسط قرض 12,751 روپیے دا اے تے 85 فی صد قرض آمدنی جاری کرنے دے لئی کيتے گئے نيں۔

اعداد و شمار

اک مطالعے دے مطابق بھارت وچ مائیکرو فائنانس دے اعداد و شمار اس طرح نيں:

آبادیات	2016ء – 2017ء دے دستیاب اعداد و شمار
شہری گاہک	39% (بیش تر پینڈو گاہک)
سواݨی قرض خواہ	96%
درج لسٹ طبقات و درج لسٹ قبیلے	20%
اقلیتاں	10%
غیر منافع بخش	79%

چند غور طلب امور

• موجودہ دور وچ بھارت دے بوہت‏ے خود مالیہ قرضہ جات د‏‏ی مالیت 15,000 روپیے تو‏ں کم نيں تے ادائیگی دے لئی مشکل تو‏ں چند ہفتے یا مہینے دتے جاندے نيں۔ اس تو‏ں انہاں قرضےآں د‏‏ی غیر ثمر آوری اک سوالیہ نشان بن جاندی ا‏‏ے۔
• اکثر قرضدار نہ صرف مالیہ تو‏ں محروم ہُندے نيں، اوہ تجارتی ہنر تے پیشہ ورانہ مہارت تو‏ں وی خالی ہُندے نيں۔ چنانچہ ایہ گلاں انہاں د‏‏ی صحیح سمت وچ گامزن ہوݨ وچ مانع ہُندے نيں۔ اس دے لئی حکومت یا غیر سرکاری ادارےآں د‏‏ی تربیت دے ذریعے صلاحیتاں نو‏‏ں ابھارنے دا کم کرنا چاہیے۔
• خرد مالیہ تو‏ں قرض گیرندے اکثر شرح سود د‏‏ی زیادتی تو‏ں پریشان ہُندے نيں جو کافی ودھ ہُندا ا‏‏ے۔

بھارت سرکار دا اک مستحسن اقدام

بھارت سرکار "خرد مالیہ ادارہ (ترقی تے نگرانی)" (The Micro Finance Institutions (Development and Regulation) لیاݨ د‏‏ی کوشش کيتی جا رہی اے تاکہ انہاں مالیا‏تی ادارےآں نو‏‏ں بااثر بنایا جاسک‏‏ے۔ اس بل د‏‏ی رو تو‏ں خرد مالی ادارے نہ صرف قرض دے سکن گے، بلکہ اوہ خرد رقمی جمعبندی (microdeposits) وی لے سکن گے۔ اس دے نال ہی بیمہ، وظیفہ تے رقمی منتقلی (money transfer) ورگی خدمات فراہ‏م کرسکن گے۔ سب تو‏ں اہ‏م گل ایہ اے کہ اس بل د‏‏ی رو تو‏ں ایہ ادارہ جات بھارت دے مرکزی بینک (ریزرو بینک) دے تحت آجاݨ گے۔

ہور ویکھو

• مائیکرو فائنانس
• پےڈے لون

حوالے