بشنوئی لوک

بشنوئی قوم جو دنیا دی سبھ توں ودھ ماحول پریمی قوم اے۔ بشنوئی جاں وشنوئی اک ہندو مذہبی گروہ اے، جو راجستھان، پنجاب، ہریانہ اتے اتر پردیش وچ پائے جاندے ہن۔ ایہناں دی کل آبادی 7 لکھ دے قریب اے۔ اوہ گرو جمبیشور ولوں مقررہ کیتے گئے 29 نظریات دے مطابق چلدے ہن۔ اصل وچ بشنوئی شبد دا مطلب اے بیس نوئی (مطلب ویہہ اتے نوں)۔ گرو جمبیشور نے حکم کیتا سی کہ جانوراں اتے درختاں وچ وی جان اے۔ ایہناں دی ہر حالت وچ سرکھیا کیتی جانی چاہیدی اے۔ ماحول نوں کسے طرحاں دی ہانی پہنچاؤن دا مطلب خود نوں ہانی پہنچاؤن دے برابر اے۔ بشنوئی سماج دے بانی گرو جمبیشور دا جم 1499 ء نوں پینپاسر ضلع بیکانیر وچ ہویا تے موت 1593 ء وچ ہوئی۔ اوہناں دی سمادھی مقام (بیکانیر) وچ بنی ہوئی اے، جو بشنوئیاں لئی اک بہت وڈا تیرتھ ستھان اے۔ انہاں دا مذہب بشنوئی دھرم اے ۔

گرو جمبیشور جدوں نوجوان سن تاں علاقے وچ ادور پے گیا۔ اوہ سمجھ گئے کہ اس ادور دا کارن لوکاں ولوں قدرت نال کیتی جا رہی چھیڑچھاڑ اے۔ اوہناں نے قدرتی وسیلیاں دی سرکھیا نوں اپنے جیون دا مقصد بنا لیا۔ اوہ سنیاسی بن گئے تے سارے تھار ریگستان وچ گھم-گھم کے لوکاں نوں جاگرت کرن لگے۔ ہزاراں لوک اوہناں دے مرید بن گئے۔ اوہناں نے اپنے پیروکاراں اپر جانوراں نوں مارن اتے ہرے درخت وڈھن اُتے سخت پابندی لگا دتی۔ اتھوں تک کہ سکا بالن وی جھاڑ کے بالن لئی کیہا تاں جو کوئی کیڑا-پتنگا اگّ وچ نہ سڑ جاوے۔ بشنوئیاں اُتے نیلے کپڑے پاؤن دی پابندی اے، کیونکہ نیلا رنگ حاصل کرن لئی اک خاص قسم دی جھاڑی نوں بھاری مقدار وچ کٹنا پیندا اے۔ گرو جمبیشور ہریالی متعلق اینے وقف سن کہ اوہناں حکم دتا کہ درکھتاں نوں بچاؤن خاطر مرتک ویکتیاں نوں ساڑن دی بجائے دفنایا جاوے، تاں جو لکڑ دی بربادی نہ ہووے۔ اس لئی زیادہ تر بشنوئی اپنے مرتکاں نوں جلاؤن دی بجائے دفناؤندے ہن۔

بشنوئی بھاویں زیادہ تر جاٹ اتے راجپوت ہن پر اوہ اپنے ناں نال کوئی گوتر آدی لگاؤن دی بجائے بشنوئی لکھنا پسند کردے ہن۔ اوہ ماس، مچھی، شراب، تمباکو اتے ہور کسے قسم دے نشے دی ورتوں نہیں کردے۔ ایہناں اصولاں دی سختی نال پالنا کرن کارن ہرناں دے وگّ عامَ ہی بشنوئیاں دے پنڈاں وچ پھردے ویکھے جا سکدے ہن۔ ایہہ جانور انساناں نال اینے ہلے-ملے ہن کہ اوہناں دے ہتھاں وچوں آرام نال دانہ-پٹھا کھا لیندے ہن۔ جانوراں دا شکار کرن والے نال بشنوئی بہت سختی نال نپٹدے ہن۔ اوہ اپنے علاقے وچ ماس-مچھی دیاں دوکاناں وی نہیں کھلھن دندے۔ بشنوئی تھار ریگستان وچ سینکڑے سالاں توں درکھتاں اتے جانوراں نال مکمل سہچار وچ رہِ راے ہن تے گرو جمبیشور دیاں سکھیاواں دے مطابق اوہناں دی کرڑائی نال سرکھیا کر راے ہن۔ عامَ انسان ایہہ گل نہیں سمجھ سکدا۔ ایہہ اوہی انسان سمجھ سکدا اے جو راجستھان ورگے کرڑے پون-پانی والے علاقے وچ وچریا ہووے، جتھے کئی-کئی سال مینہہ نہیں پیندا۔ اجیاے مارو علاقے وچ اجہیاں پرتھاواں دی پالنا کرنا بہت وڈا معرکہ اے۔ جس علاقے وچ فصل گھٹ ہندی اے، اتھے لوک ماس کھا کے ڈھڈّ بھر لیندے ہن پر بشنوئی ادور پین اُتے وی نہ ماس کھاندے ہن تے نہ ہی درخت وڈھّ کے لکڑ ویچ کے پیسے کماؤن بارے سوچدے ہن۔ بشنوئیاں نے صدیاں توں اپنے اصولاں کارن راجیاں اتے سرکاراں نوں اپنے علاقے وچ درخت کٹن اتے شکار کھیڈن اُتے پابندی لگاؤن دے قانون بناؤن لئی مجبور کیتا اے تے سختی نال ایہہ قانون لاگوُ کروائے ہن، کیونکہ اجیاے اوڑ دے مارے علاقے وچوں لالچی وپاریاں اتے شکاریاں توں جانوراں اتے درکھتاں نوں بچاؤنا بہت ہی مشکل کم اے۔ سمیں-ویلے اُتے اوہناں دے یعقین نوں حکمراناں نے پرکھیا اے۔ کئیاں قربانیاں دین دے باو جود بشنوئی ماحول دی سرکھیاں لئی اڈگّ راے ہن۔ کسے وی کم لئی ہرے درخت دی اک ٹاہنی چھانگنا وی پاپ سمجھیا جاندا اے۔ بشنوئی درکھتاں دی سرکھیا لئی کنے وقف ہن، اس لئی کھیجڑلی کانڈ دا ذکر کرنا بہت ضروری اے۔

سن 1730 ء وچ جودھپور دے مہاراجے ابھے سنگھ نوں اپنے نویں محل دی اساری لئی لکڑ دی ضرورت پے گئی۔ اس نے اپنے اک وزیر گردھر بھنڈاری نوں فوجیاں اتے مزدوراں سمیت لکڑاں وڈھن لئی بھیج دتا۔ ایہہ قافلہ درخت لبھدا ہویا جودھپور توں کوئی 25 کہ: می: دور کھیجڑلی پنڈ پہنچ گیا۔ بشنوئیاں دا پنڈ ہون کارن اتھے بہت ہریالی سی۔ مزدوراں نے کھیجڑی دے درکھتاں نوں کہاڑا پھیرنا شروع کیتا تاں پنڈ والے خلاف کرن لئی اکٹھے ہو گئے، کیونکہ کھیجڑی دا درخت بشنوئیاں واسطے بہت ہی پوتر منیا جاندا اے۔ فوجیاں نے دھمکی دتی کہ جس کسے نے وی اس کم وچ رکاوٹ پائی، اس دا قتل کر دتا جاویگا۔ پر اک بہادر عورت امرتا دیوی بشنوئی نے اک درخت نوں بچاؤن خاطر اس نال گلوکڑی پا لئی۔ فوجیاں نے کیہا کہ اوہ درخت نوں چھڈّ دیوے، نہیں تاں اس دا سر وڈھّ دتا جاویگا۔ پر درخت نوں چھڈن دی بجائے امرتا دیوی نے کیہا کہ، 'جے اک درخت نوں بچاؤن لئی اک سر وی دے دتا جاوے تاں سودا مہنگا نہیں اے۔' بے رحم فوجیاں نے امرتا دیوی دا سر قلم کر دتا۔

پر اس ظلم دا الٹ اثر ہویا۔ ڈرن دی بجائے ہور بشنوئیاں سمیت امرتا دیوی دیاں تن بیٹیاں آسو، رتنا اتے بھاگو نے وی درکھتاں نوں گلوکڑی پا لئی۔ اوہناں دا حشر وی امرتا دیوی والا ہویا۔ ایہہ خبر سن کے آس-پاس دے پنڈاں توں بشنوئی کھیجڑلی پہنچ گئے۔ بشنوئی واری-واری درکھتاں نوں بچاؤن دی خاطر گلوکڑی پاؤندے راے تے بے کرک شاہی فوجی اوہناں دے سر وڈھدے راے۔ جدوں اس گل دا ابھے سنگھ نوں پتہ لگا تاں اوہ فوراً کھیجڑلی پہنچیا تے وزیر اتے فوجیاں نوں لاہنتاں پا کے ایہہ غیر-انسانی قتل عام بند کروایا۔ پر ادوں تک 363 بشنوئی عورتاں-مرداں اپنے یعقین دی خاطر قربان ہو چکے سن۔ راجے نے اس متعلق اک تامر پتر اُتے لکھ کے بشنوئی سماج توں معافی منگی تے بشنوئیاں دے علاقے وچوں شکار کرن اتے درخت وڈھن اُتے پابندی لگا دتی۔ کھیجڑی اس ویلے راجستھان دا راج درخت اے۔

ماحول نوں بچاؤن لئی اجیہی قربانی دی مثال دنیا وچ ہور کتے نہیں ملدی۔ اج جدوں 100 روپئے لئی بھرا بھرا نوں مار دندا اے، بشنوئی درختاں اتے جانوراں دی راکھی لئی ڈٹے ہوئے ہن۔ سلمان خان نوں وی سزا بشنوئیاں دے علاقے وچوں شکار کرن کارن ہوئی اے۔ اس دی شکایت وی بشنوئیاں نے ہی کیتی سی۔