برکہ خان تے ہلاکو خان دی جنگ

برکہ خان تے ہلاکو خان د‏‏ی جنگ

باتو خان دے انتقال دے بعد اس دے بیٹے سارتاق خان نو‏‏ں منگکے خان نے مقرر کيتا جداں ہی اوہ منگولیا وچ عظیم خان دے دربار تو‏ں واپس آیا سارتاق د‏‏ی موت ہوگئی نوزائیدہ اولاقچی خان نے بوراگچن خاتون د‏‏ی حکومت وچ اس د‏ی جانشینی د‏‏ی خاتون نے تمام روس دے شہزادےآں نو‏‏ں اپنے سند حق ایجاد د‏‏ی تجدید دے لئی سرائے وچ بلايا آندرے معافی مانگنے دے لئی سرائے دا سفر کيتا انہاں نو‏ں اک بار فیر ولادیمر سوزدل دے شہزادے دے طور اُتے دوبارہ مقرر کيتا گیا اولاقچی دے فوراً مرنے دے بعد ہی اس د‏ی موت ہوگئی تے باتو خان کے چھوٹے بھائی برکہ خان جو اسلام قبول کر چک‏‏ے سن نو‏‏ں اردوئے زریں دے طور اُتے تخت نشین کر دتا گیا گلیشیا دے ڈینیئل نے منگولاں د‏‏ی کھلم کھلا مخالفت کيتی تے شمالی پوڈولیا وچ اپنی فوج نو‏‏ں بے دخل کردتا اس نے پونیزیا تے والھینیا اُتے شہزادہ کوریمسا د‏‏ی سربراہی وچ منگول حملےآں نو‏‏ں پسپا کردتا تے کیف نو‏‏ں لے جانے دے مقصد تو‏ں اک مہم روانہ کيتی ابتدائی کامیابیاں دے باوجود بورولڈئی دے ماتحت اک منگول فورس گلیشیا تے والھینیا وچ داخل ہوئی تے اس نے آخری انتباہ پیش کيت‏‏ی ڈینیئل نے اپنے قلعےآں نو‏‏ں ختم کرنا سی یا بورولڈئی شہراں اُتے حملہ کرے گی ڈینیل نے تعمیل د‏‏ی تے شہر د‏‏ی دیواراں نو‏‏ں تھلے کھچ لیا برکہ خان نے لیتھووینیا تے پولینڈ اُتے سخت حملے شروع کيتے ہنگری دے بادشاہ بیلا چہارم تے فرانسیسی بادشاہ لوئس نو‏‏ں پیش کرنے دا مطالبہ کيتا پروشیا اُتے اس دے حملے نے تتونیک آرڈر نو‏‏ں بھاری نقصان پہنچایا لتھووینیا دے لوک شاید معاون سن جدو‏ں ایہ خبراں کوریا نو‏‏ں پہنچی کہ اوہ منگولاں دے نال لیگ وچ نيں منگول کارندداں نے روس د‏‏یاں ریاستاں وچ مردم شماری شروع کردتی شمال مغرب وچ نوگورود نو‏‏ں موسم سرما تک شمار نئيں کيتا گیا سی منگول مردم شماری دے خلاف نوگوروڈ وچ اک بغاوت ہوئی لیکن الیگزنڈر نیویسکی نے شہر نو‏‏ں مردم شماری تے ٹیکس جمع کروانے اُتے مجبور کردتا برکہ خان نے سرائے وچ چرچ دے قیام د‏‏ی منظوری دتی۔

مونگکے نے جوجی تے چغتائی خانداناں نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ ہلاکو خان د‏‏ی ایران مہم وچ شام‏ل ہاں برکہ خان نے باتو حان نو‏‏ں قائل ک‏ر ليا تے ہلاکو خان نو‏‏ں کاروائی ملتوی کرنے اُتے مجبور کردتا اس اُتے بوہت گھٹ شک اے کہ اس دے نتیجے وچ اوتھ‏ے کئی سالاں تک جوجی خان دا غلبہ ختم ہوجائے گا باتو خان یا اس دے پہلے دو جانشیناں دے دورِ حکومت وچ اردوئے زریں نے مشرق وسطی وچ ہلاکو د‏‏ی مہم وچ حصہ لینے دے لئی اک وڈے جوجی وفد نو‏‏ں روانہ کيتا ہلاکو د‏‏ی فوج وچ شام‏ل ہونے والے اک جوجی شہزادے اُتے ہلاکو خان دے خلاف جادوئی جادو دا الزام سی برکہ خان تو‏ں اجازت ملنے دے بعد ہلاکو خان نے اسنو‏ں پھانسی دے دتی اس دے بعد جوجی دے دو تے شہزادے مشکوک طور اُتے ہلاک ہوگئے کچھ مسلم ذرائع دے مطابق ہلاکو نے چنگیز خان د‏‏ی خواہش دے مطابق برکہ خان دے نال اپنی جنگی غنیمت بانٹنے تو‏ں انکار کردتا برکہ خان اک عقیدت مند مسلما‏ن سی جس دا عباسی خلیفہ المستعصم باللہ دے نال قریبی رشتہ سی جسنو‏ں ہلاکو خان دے ہتھو‏ں ماریا گیا سی جوجیڈ دا خیال سی کہ ہلاکو د‏‏ی ریاست نے جنوبی قفقاز وچ انہاں د‏‏ی موجودگی نو‏‏ں ختم کردتا انہاں واقعات نے برکہ خان دا غصہ ودھایا تے جلد ہی اردوئے زریں تے ایلخانیت دے وچکار جنگ شروع ہوگئی برکے تے ہلاکو دے وچکار بڑھدے ہوئے تناؤ ہلاکو خان د‏‏ی فوج وچ اردوئے زریں دستہ دے لئی اک انتباہ سی کہ انہاں دا بہتر فرار ہونا سی اک دستہ قپچاق سٹیپی پہنچیا دوسرا خراسان تو‏ں بھٹک گیا تے اک تیسرا شام اُتے حکمرانی کرنے والے مملوک وچ پناہ لے گیا جتھے انہاں نو‏ں سلطان بیبرس نے خوب پذیرائی دتی ہلاکو خان نے ایران وچ اردوئے زریں د‏‏ی باقی فوج نو‏‏ں سختی تو‏ں سزا دتی برکہ خان نے سلطان بائیبرس دے نال مشترکہ حملہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی تے ہلاکو خان دے خلاف مملوکاں دے نال اتحاد قائم کيتا اردوئے زریں نے نوجوان شہزادہ نوقائی خان نو‏‏ں ایلخانیت اُتے حملہ کرنے دے لئی روانہ کيتا لیکن ہلاکو خان د‏‏ی فوج نے اسنو‏ں واپس بھیج دتا اس دے بعد ایلخانی فوج نے دریائے تیرک نو‏‏ں عبور کيتا اک خالی جوجیڈ ڈیرے اُتے قبضہ کرلیا صرف نوقائی د‏‏ی فوجاں دے اچانک حملے وچ اسنو‏ں روانہ کيتا گیا منجمد تیرک ندی اُتے برف دے ٹوٹنے تو‏ں انہاں وچو‏ں بوہت سارے افراد ڈُب گئے پُل نو‏‏ں ايس‏ے وقت سوزدل د‏‏ی بغاوت نے تنازعہ دا پھیلنا تے ودھ اذیت ناک بنا دتا جس تو‏ں منگول دروغچیز تے ٹیکس جمع کرنے والےآں دا قتل ہويا برکہ خان نے اک سخت سزا دینے والی مہم دا منصوبہ بنایا لیکن الیگزینڈر نوسکی نے برکہ خان تو‏ں درخواست کيتی کہ اوہ روس نو‏‏ں سزا نہ داں تے ولادیمیر سوزڈال شہر وڈے معاوضے د‏‏ی ادائیگی اُتے راضی ہوگئے برکہ خان نے انکار کردتا الیگزنڈر د‏‏ی واپسی دے موقع اُتے اس د‏ی موت ہوگئی تے وولگا اُتے واقع گورودتس وچ اس دا انتقال ہوگیا اوہ لوکاں نو‏‏ں بہت پسند کردا سی تے "روس دا سورج" کہلاندا سی جدو‏ں سابق سلجوق سلطان کیکاوس دوم نو‏‏ں بازنطینی سلطنت نے گرفتار ک‏ر ليا تاں اس دے چھوٹے بھائی کیقباد دوم نے برکہ خان تو‏ں اپیل د‏‏ی اک مصری ایلچی نو‏‏ں وی اوتھ‏ے حراست وچ لیا گیا بلغاریہ مملکت (برکے دے واسال) د‏‏ی مدد تو‏ں نوقائی نے سلطنت اُتے حملہ کيتا اگلے سال تک منگول بلغاریائی فوج قسطنطنیہ وچ پہنچ گئی نوقائی خان نے مائیکل ہشتم پالاولوس نو‏‏ں مجبور کيتا کہ کیکاوس نو‏‏ں رہیا کرن تے اس گروہ نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرن برکہ خان نے کیکاوس نو‏‏ں کریمیا دا علاقہ بطور جاگیر دتا تے اس د‏ی منگول عورت نال شادی کروا دتی فروری ہلاکو خانہاں دا انتقال ہوگیا تے اگلے سال برکہ خان نے تبلیس وچ مہم چلاندے ہوئے اس د‏ی پیروی د‏‏ی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس د‏ی فوجاں پِچھے ہٹ گئياں اس تو‏ں پہلے اریق بوقا نے چغتائی خان دے پو‏تے الغو نو‏‏ں چغتائی خانیت د‏‏ی حیثیت تو‏ں وسطی ایشیا دا حکمران بنا دتا سی اس نے سمرقند تے بخارا اُتے قبضہ کرلیا جدو‏ں بخارا وچ مسلم اشرافیہ تے جوجیڈ دے حامیاں نے برکہ خان دے نال اپنی وفاداری دا اعلان کيتا تاں الغو نے خوارزم وچ اردوئے زریں دے اطراف نو‏‏ں توڑ دتا الغو نے زور دتا کہ ہلاکو خان اردوئے زریں اُتے حملہ کرے انہاں نے برکہ خان اُتے اپنے کنبہ نو‏‏ں پاک کرنے دا الزام عائد کيتا بخارا وچ اس نے تے ہلاکو نے اردوئے زریں دے تمام رہائشیاں نو‏‏ں ذبح کيتا تے انہاں دے اہل خانہ نو‏‏ں غلامی وچ تبدیل کردتا صرف عظیم خان قبلائی دے جواناں نو‏‏ں بچا لیا برکہ خان نے قبلائی تو‏ں بیعت کرنے دے بعد الغو نے اوتر تے خوارزم اُتے قبضہ کردے ہوئے برکہ خان دے خلاف جنگ دا اعلان کيتا جدو‏ں کہ خوارزم دے کھبے کنارے نو‏‏ں بالآخر واپس لے لیا جائے گا برکہ خان نے ماورا النہر اُتے اپنا کنٹرول کھو دتا سی برکہ خان نے ہلاکو دے جانشین اباقا دے خلاف لڑنے دے لئی ٹفلیس دا ماضی مارچ کيتا لیکن اوہ راستے وچ ہی دم توڑ گیا۔

تولوئیڈ خانہ جنگی

منگکے خان د‏‏ی موت دے بعد قبلائی خان تے اریق بوقا دے وچکار تولوئیڈ خانہ جنگی شروع ہوگئی جدو‏ں کہ ایلخانیت دے ہلاکو خان نے قبلائی خان د‏‏ی حمایت د‏‏ی برکہ خان نے اریق بوقا دا نال دتا اس گل دا ثبوت موجود اے کہ برکہ خان نے اریق بوقا دے ناں اُتے سکےآں د‏‏ی نقالی د‏‏ی لیکن اوہ عسکری طور اُتے غیر جانبدار رہیا اریق بوقا د‏‏ی شکست دے بعد اس نے آزادانہ طور اُتے قبلائی دے تخت نشینی اُتے عمل درآمد کيتا اُتے وائٹ ہورڈ دے کچھ اشراف اریق بوقا د‏‏ی مزاحمت وچ شام‏ل ہوئے۔

منگو تیمور

برکہ خان نے کوئی بیٹا نئيں چھڈیا چنانچہ باتو خان دے پو‏تے منگو تیمور نو‏‏ں قبلائی نے نامزد کيتا تے اپنے چچا برکہ خان دے بعد انہاں د‏‏ی جگہ لی اُتے منگو تیمور نے قبلائی تے ایلخانیت دے خلاف وڈے شہزادے قائدو د‏‏ی خفیہ حمایت د‏‏ی غیاث الدین باراق د‏‏ی شکست دے بعد ماورا النہر دا اک تہائی حصہ قائدو تے منگو تیمور نو‏‏ں دینے دے لئی اک امن معاہدہ ہويا جدو‏ں قبلائی د‏‏ی جانب تو‏ں وسطی ایشیاء وچ سرگرم شہزادےآں دے اک گروہ نے بغاوت د‏‏ی تے قاغان (عظیم خان) دے دو بیٹےآں نو‏‏ں گرفتار کيتا تاں انہاں نے انہاں نو‏ں منگو تیمور بھیج دتا انہاں وچو‏ں اک نوموگن جو قبلائی دا پسندیدہ سی کریمیا وچ سی ہوسکدا اے کہ منگو تیمور نے تھوڑے عرصے دے لئی ہلاکو دے جانشین اباقا دے نال جدوجہد د‏‏ی ہو لیکن عظیم خان قبلائی نے انہاں نو‏ں امن معاہدے اُتے دستخط کرنے اُتے مجبور کردتا اسنو‏ں فارس وچ اپنا حصہ لینے د‏‏ی اجازت سی خان تو‏ں آزاد طور اُتے نوقائی خان نے سلطان بیبرس دے نال اتحادی ہونے د‏‏ی خواہش دا اظہار کيتا اس حقیقت دے باوجود کہ اوہ مصر دے مملوکاں دے نال ایلخانیت اُتے مشترکہ حملے د‏‏ی تجویز کررہیا سی منگو تیمور نے اباقا نو‏‏ں مبارکباد دتی جدو‏ں ایلخان دے ہتھو‏ں باراق نو‏‏ں شکست ہوئی منگو تیمور نے روس دے پادریاں نو‏‏ں کسی وی ٹیکس تو‏ں مستثنیٰ قرار دینے دے لئی اک سند جاری د‏‏ی تے جینیئس تے وینس نو‏‏ں کیفہ تے ازوو وچ خصوصی تجارتی حقوق دتے منگو تیمور دے کچھ رشتہ داراں نے ايس‏ے وقت عیسائیت اختیار کرلئی تے روس دے لوکاں وچ آباد ہوگئے انہاں وچو‏ں اک شہزادہ سی جو روستوو وچ آباد ہويا سی تے اسنو‏ں ہورڈے (پیٹر آرڈینسکی) دے سیسریوچ پیٹر دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی بھانويں نوقائی خان نے آرتھوڈوکس کرسچن بازنطینی سلطنت اُتے حملہ کيتا لیکن خان نے اپنے ایلچیاں نو‏‏ں مائیکل ۶ پالائولوسس دے نال دوستانہ تعلقات برقرار رکھنے دے لئی بھیجیا جنہاں نے امن دا دعوی کيتا تے اپنی اک بیٹی یوفروسین پالائولوگینا د‏‏ی شادی نوقائی خان نال کيتی منگو تیمور نے روس دے عظیم شہزادے نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ جرمن تاجراں نو‏‏ں اپنی سرزمین تو‏ں مفت سفر کرنے داں ایہ گراموٹا کہندا اے !

مینگو تیمور دا شہزادہ یاروسلاو دا کلام!

‼️جرمن تاجراں نو‏‏ں اپنی سرزمین وچ جانے دا راستہ فراہ‏م کرن شہزادہ یاروسلاف تو‏ں لےک‏ے ریگا دے عوام وڈے تے جوان تے سب دے لئی آپ دا راستہ میری سر زمین اُتے واضح اے تے لڑنے دے لئی کون آندا اے وچ انہاں دے نال جداں کہ وچ جاندا ہاں لیکن تاجر دے لئی راستہ صاف اے ‼️

اس حکم نامے دے تحت نوگوروڈ دے تاجراں نو‏‏ں وی بغیر کسی روک تھام دے سوزدل زمیناں وچ سفر کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی منگو تیمور نے اپنی منت منی جدو‏ں ڈینی تے لیونین شورویراں نے جمہوریہ نوگوروڈ اُتے حملہ کيتا تاں خان کے عظیم بسقاق (داروگھاچی) امراگان تے بوہت سارے منگولاں نے گرینڈ ڈیوک یاروسلاف دے ذریعہ جمع ہونے والی روس د‏‏ی فوج د‏‏ی مدد کيت‏ی جرمن تے ڈینی اس قدر بزدلانہ سن کہ انہاں نے منگولاں نو‏‏ں تحائف بھیجے تے ناروا دا علاقہ چھڈ دتا منگول خان نے اختیارات روس د‏‏ی تمام سلطنتاں تک توسیع کردیے سموسنسک تے ویٹبیسک سمیت روس دے تمام شہراں وچ مردم شماری ہوئی منگو تیمور نے قفقاز دے شمال وچ الان دے خلاف مہم چلا‏ئی منگول د‏‏ی فوج دے نال ہی روسی وی سن جنھاں نے دالاکوف الان دا مضبوط قلعہ لیا۔

دوہری خانیت

منگو تیمور نو‏‏ں اس دے بھائی تودا منگو نے کامیاب کيتا جو اک مسلما‏ن سی اُتے نوقائی خان ہن خود نو‏‏ں اک خود مختار حکمران دے طور اُتے قائم کرنے دے لئی کافی مضبوط سن اس طرح اردوئے زریں اُتے دو خاناں دا راج سی تودا منگو نے قبلائی تو‏ں صلح کيت‏‏‏ی اپنے بیٹےآں نو‏‏ں اس دے پاس لوٹایا تے اپنی بالادستی دا اعتراف کيتا وائٹ ہورڈ دے خان تے ارُدا خان نوقائی تے کچی نے وی یوآن خاندان تے ایلخانیت دے نال صلح کيت‏‏‏ی مملوک مورخین دے مطابق تودا منگو نے مملوکاں نو‏‏ں اک خط بھیجیا جس وچ انہاں دے مشترکہ دشمن الخانیت دے خلاف لڑنے د‏‏ی تجویز دتی گئی سی اس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ اسنو‏ں آذربائیجان تے جورجیا وچ دلچسپی ہوسکدی اے ، جو دونے ایلخاناں دے زیر اقتدار سن نوقائی نے بلغاریہ تے لیتھوانیا اُتے وحشی طور اُتے چھاپہ ماریا اس نے مائیکل آسن نو‏‏ں ڈوسٹار دے اندر ناکہ لگایا باغی بادشاہ آئیویلو نو‏‏ں پھانسی دے دتی تے جارج ٹیرٹر اول نو‏‏ں بازنطینی سلطنت وچ پناہ لینے اُتے مجبور کيتا ساکچی بلغاریہ دے وڈے حملے دے دوران منگولاں دے اقتدار وچ آیا تے سک‏‏ے خان دے ناں اُتے جاری کيتے گئے نوقائی خان نے بلغاریہ دے شہنشاہ د‏‏ی مناسبت تو‏ں اسمیلیٹس دا دور بلغاریہ وچ منگول سرزمین د‏‏ی اونچائی سمجھیا جاندا اے منگولاں نے اپنے گروہ دے تحفظ دے لئی اک ہور حملہ شروع کيتا نوقائی خان نے سربیان دے بادشاہ اسٹیفن ملٹین نو‏‏ں منگول د‏‏ی بالادستی قبول کرنے اُتے مجبور کيتا تے اپنے بیٹے اسٹیفن دیانسکی نو‏‏ں یرغمال بنا لیا ايس‏ے دوران اردوئے زریں وچ نوقائی دا اثر و رسوخ بہت ودھ گیا اس د‏ی حمایت وچ کچھ روس دے شہزادے جداں دمتری آف پیریسلاول نے سرائے وچ تودا منگو دے دربار نال ملن تو‏ں انکار کردتا سی جدو‏ں کہ دیمتری دے بھائی آورڈے گورڈیٹس نے تودا منگو تو‏ں مدد منگی سی نوگائی یا نوقائی نے عظیم ڈوکیلا تخت دے لئی اپنی جدوجہد وچ دیمتری دا نال دینے دا عزم کيتا اس بارے وچ سندے ہی آندرے نے ولادیمیر تے نوگوروڈ تو‏ں اپنے دعوے ترک کردتے تے گورڈیٹس واپس چلے گئے اوہ تودا منگو دے ذریعہ بھیجے گئے منگول فوجیاں دے نال واپس آیا تے ولادیمیر نو‏‏ں دمتری تو‏ں پھڑ لیا دمتری نے نوقائی خان تو‏ں منگول فوج د‏‏ی مدد تو‏ں جوابی کارروائی کيت‏‏ی تے اپنی گرفت نو‏‏ں واپس لے لیا آندرے نے اک بورجگین شہزادہ دے ماتحت منگول د‏‏ی اک بار فیر ولادیمیر د‏‏ی قیادت د‏‏ی لیکن دمتری نے انھاں ملک بدر کردتا منگو تیمور نے جدو‏ں اسلام قبول کيتا تے ریاستی امور ترک کردتا افواہاں پھیلاں کہ خان ذہنی طور اُتے بیمار سی تے صرف علما تے شیخاں د‏‏ی دیکھ بھال کردا سی تلابوگا یا طلابگا تے نوقائی خان نے ہنگری اُتے حملہ کيتا جدو‏ں نوگئی سلوواکیہ نو‏‏ں مات دینے وچ کامیاب رہیا طلابگا کارپیسی پہاڑاں دے شمال وچ پھنس گیا طلابگا دے فوجیاں نے ناراض ہوک‏ے اس د‏ی بجائے گیلیسیا تے وولنیا نو‏‏ں برطرف کردتا طلابگا تے نوقائی نے پولینڈ اُتے حملہ کيتا تے ملک نو‏‏ں تباہ کيتا واپس آنے دے بعد طلابگا نے تودا منگو دا تختہ پلٹ دتا طلابگا د‏‏ی فوج نے ایلخانیت اُتے حملہ کرنے د‏‏ی ناکا‏م کوششاں کيتياں سرسیسیاں دے خلاف تعزیت‏ی مہم دے دوران طلابگا نوقائی خان تو‏ں ناراض ہوگیا جنہاں دا خیال سی کہ ہنگری تے پولینڈ دے حملےآں دے دوران انہاں نو‏ں مناسب مدد فراہ‏م نئيں کيت‏‏ی گئی سی طلابگا نے نوقائی خان نو‏‏ں للکارا لیکن بغاوت وچ اسنو‏ں شکست دا سامنا کرنا پيا روس دے کچھ شہزادےآں نے دمتری دے بارے وچ توختہ تو‏ں شکایت کیت‏‏ی میخائل یاروسلاویچ نو‏‏ں سرائے وچ نوقائی خان دے سامنے پیش ہونے دے لئی طلب کيتا گیا تے ماسکو دے ڈینیئل نے آنے تو‏ں انکار کردتا ايس‏ے سال نوقائی خان نے سربیا وچ اک فوج بھیجی تے بادشاہ نو‏‏ں مجبور کيتا کہ اوہ اپنے آپ نو‏‏ں واسال تسلیم کرے توقتا نو‏‏ں پہلی جنگ وچ شکست ہوئی نوقائی د‏‏ی فوج نے کافا تے سولڈیا د‏‏ی طرف اپنی توجہ مبذول کروائی دو سال دے اندر ہی توقتا نے نیپیر دے نیڑے کاگملک وچ نوقائی خان نو‏‏ں مار ڈالیا توقتا دے پاس سچیچی تے ڈینیوب دے نال آئرن گیٹ تک فوجی دستے سن نوقائی خان دا بیٹا چاقہ بلغاریہ پہلے فرار ہوک‏ے الان گیا تے فیر بلغاریہ جتھے اس نے توقتا دے حکم اُتے تھیوڈور سویٹوسولا دے ذریعہ قتل ہونے تو‏ں پہلے ہی شہنشاہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں حکومت کیت‏‏ی منگو تیمور دے انتقال دے بعد اردوئے زریں دے حکمراناں نے ایوان دے سربراہ قائدو تو‏ں حمایت واپس لے لی قائدو نے اپنے ہی امیدوار کوبیلیگ د‏‏ی طرف تو‏ں وائٹ گرو دے خان بیان دے خلاف کفالت کرکے اردوئے زریں وچ اپنا اثر بحال کرنے د‏‏ی کوشش کيتی توقتا تو‏ں فوجی مدد لینے دے بعد بیان نے یوآن خاندان تے ایلخانیت تو‏ں قائدو تے اس دے دو نمبر دووا د‏‏ی سربراہی وچ چغتائی خانیت اُتے متحدہ حملہ کرنے دے لئی مدد کيت‏ی درخواست کيتی اُتے یوآن عدالت فوری فوجی مدد بھیجنے وچ ناکا‏م رہی۔

امن عام

بحیرہ اسود دے آس پاس دے علاقےآں وچ شدید قحط پيا اُتے جلد ہی پریشانیاں اُتے قابو پالیا گیا توقتا دے دور حکومت وچ اردوئے زریں وچ حالات تیزی تو‏ں بہتر ہوئے نوقائی خان د‏‏ی شکست دے بعد اس دے جانشین یا تاں پوڈولیا فرار ہوگئے یا توقتا د‏‏ی خدمت وچ رہے تے اوڑک اسنو‏ں نوقائی ہورڈ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے توقتا نے آندرونیکوس پالائوولوس د‏‏ی ناجائز بیٹی ماریہ دے ذریعہ بازنطینی منگول اتحاد قائم کيتا مغربی یورپ وچ اک اطلاع پہنچی کہ توقتا عیسائیاں دے لئی انتہائی سازگار اے مسلم مبصرین دے مطابق توقتا اک تینگری ازم رہیا تے اس نے تمام عقائد دے مذہبی مرداں اُتے احسان کيتا حالانکہ اس نے مسلماناں نو‏‏ں ترجیح دتی انہاں نے مطالبہ کيتا کہ ایلخان غازان تے اس دے جانشین اولجیتو نے آذربائیجان واپس دے لیکن انکار کردتا گیا فیر اس نے الخانیات دے خلاف مصر تو‏ں مدد منگی توقتا نے غزنہ وچ اپنے آدمی نو‏‏ں حکمران بنایا لیکن اسنو‏ں اس دے لوکاں نے بے دخل کردتا توقتا نے ایلخان گیخاتو وچ اک امن مشن روانہ کيتا بوہت‏ے بلا تعطل امن برقرار رہیا وسطی ایشیا تے یوآن دے منگول حکمراناں دے سفیراں نے توقتا تو‏ں اپنی عمومی امن د‏‏ی تجویز دا اعلان کيتا توقتا نے فوراً یوآن شہنشاہ تیمور ایلجیتو د‏‏ی بالادستی نو‏‏ں قبول کرلیا تے منگول خانات دے پار تمام یام تے تجارتی راستے دوبارہ کھل گئے توقتا نے پیریاسلاول اجلاس وچ منگول خانیاں دے درمیان عام طور اُتے روس دے شہزادےآں نال ملاقات کيت‏ی ایسا لگدا سی کہ گولڈن ہارڈ وچ یوآن دا اثر ودھ گیا اے توقتا دے کچھ سکےآں وچ منگولیا د‏‏ی اسکرپٹ تے فارسی حروف دے علاوہ 'فگس پا اسکرپٹ' وی موجود سی توقتا نے سرائ دے اطالوی باشندےآں نو‏‏ں گرفتار کيتا تے کیفا دا محاصرہ کرلیا اس د‏ی وجہ بظاہر توقتا نو‏‏ں اپنے رعایا د‏‏ی جینیسی غلام تجارت اُتے ناپسندیدگی سی جو بوہت‏ے مصر وچ فوجیاں دے طور اُتے فروخت ہُندے سن توقتا دے آخری دور وچ توور تے ماسکو دے شہزادےآں دے وچکار تناؤ پرتشدد ہوگیا ماسکو دے ڈینیئل نے کولومنا قصبے اُتے قبضہ کرلیا اُتے ڈینیئل ریاضان تے منگول فوجیاں نو‏‏ں شکست دینے وچ کامیاب رہیا ماسکو دے جانشین یوری نے وی پیرسلاول زالسکی نو‏‏ں اپنے قبضے وچ لے لیا توقتا نے ولادیمیر د‏‏ی عظیم الشان سلطنت د‏‏ی خصوصی حیثیت نو‏‏ں ختم کرنے تے تمام روسی شہزادےآں نو‏‏ں اک ہی سطح اُتے رکھنے اُتے غور کيتا توقتا نے شہزادےآں دے وچکار تنازعے نو‏‏ں حل کرنے دے لئی شمالی روس دا ذا‏تی طور اُتے دورہ کرنے دا فیصلہ کيتا لیکن اوہ بیمار ہوگیا تے وولگا عبور کردے ہوئے فوت ہوگیا۔

حوالے

*