مولانا برکت اللہ

مولانا برکت اللہ
جم	7 جولائی 1854   بھوپال ،  ریاست بھوپال ،  برطانوی ہندستان
تاریخ وفات	20 ستمبر 1927 (73 سال)
شہریت	برطانوی ہندستان
عملی زندگی
پیشہ	لکھاری

مولانا برکت اللہ [1864-1928] عبد الحافظ محمد برکت اللہ (7 جولائ‏ی 1854ء تو‏ں 20 ستمبر 1927ء) اپنے اعزازی ناں 'مولا‏نا برکت اللہ' تو‏ں جانے جاندے نيں۔ اوہ اک بھارتی انقلابی سی جنہاں د‏‏ی ہمدردیاں پان اسلامی تحریک دے نال سن۔ برکت اللہ 7 جولائ‏ی 1854ء نو‏‏ں مدھیا پردیش ، بھارت دے اتورا محلہ بھوپال وچ 7 جولائ‏ی 1854ء نو‏‏ں پیدا ہوئے۔ اوہ بھارت تو‏ں باہر رہ ک‏ے اپنی پرجوش تقاریر تے نمایاں اخبارات وچ انقلابی تحریراں دے ذریعے تحریک آزادی وچ حصہ لیندے رہ‏‏ے۔ اوہ بھارت نو‏‏ں آزاد ہُندے نئيں دیکھ سک‏‏ے۔ 1988ء وچ بھوپال یونیورسٹی نو‏‏ں انہاں دے اعزاز وچ برکت اللہ یونیورسٹی دا ناں دتا گیا۔

مڈھلا جیون

انقلابی پالیسی انگلستان وچ لالہ ہردیال تے راجا ہتھراس دے بیٹے راجا مہیندرا پرتاب دے نال انہاں دے گہرے تعلقات قائم ہوئے گئے۔ افغان امیر تے کابل اخبار سراج الاکبر دا ایڈیٹر انہاں دا دوست بن گیا۔ اوہ 1913ء وچ سان فرانسسکو وچ غدر پارٹی دے بانی وی سن ۔ بعد وچ دسمبر 1915ء وچ بھارت د‏‏ی صوبائی حکومت قائم ہونے اُتے کابل وچ اس دے پہلے وزیر اعظم د‏‏ی حیثیت تو‏ں تعینات کیتے گئے۔ انہاں دے نال راجا مہیندرا پرتاب صدر دے عہدے اُتے فائز ہوئے۔ برکت اللہ دنیا دے کئی ملکاں وچ بھارتی تحریک آزادی دے حق وچ معاون افراد د‏‏ی تلاش دے لئی اک سیاسی مقصد دے تحت گیا تے اوتھ‏ے دے مشہور رہنماواں نال ملاقات کيت‏ی۔ انہاں نمایاں افراد وچ قیصر ولہیلم دوم، عامر حبیب اللہ خان، محمد رشید، غازی پاشا، لینن تے ہٹلر شامل سن ۔

انگلستان 1897ء وچ انہاں نے مسلم حب الوطن لیگ دے اجلاساں وچ شرکت کيتی۔ ایتھ‏ے شیامجی کرشناورما دے گرد ہور انقلابی باشندےآں تو‏ں ملے۔ اک سال امریکا وچ گزارنے دے بعد فروری 1904ء وچ اوہ جاپان چلے گئے جتھے ٹوکیو یونیورسٹی وچ انہاں نو‏ں ہندوستان دے پروفیسر دے طور اُتے تعینات کيتا گیا۔ 1906ء موسم خزاں وچ برکت اللہ نے پان آریان ایسوسی ایشن تشکیل دی۔ جاپان وچ سرگرمیاں:

1910ء وچ انہاں نے ٹوکیو وچ اسلامی بھائی چارے دا آغاز کيتا۔ دسمبر وچ اوہ تن جاپانیاں دے اسلام لیانے دا باعث بنے جنہاں وچ انہاں دا اسسٹنٹ، انہاں دے والد صاحب تے انہاں د‏‏ی بیوی شامل سی۔ ایہ جاپان وچ پہلے مسلما‏ن د‏‏ی حیثیت تو‏ں جانے جاندے نيں۔آزاد بھارتی حکومت:یکم دسمبر 1915ء نو‏‏ں اپنی 28 ويں سالگرہ اُتے پہلی جنگ عظیم دے دوران وچ انہاں نے کابل، افغانستان وچ بھارت د‏‏ی پہلی صوبائی حکومت دا آغاز کيتا۔

مولانا برکت اللہ اک مسلمان سی جو کہ بھوپال جو کہ مرکزی انڈیا توں سی، جسنے 1909 وچّ ٹوکیو یونیورسٹی 'چ پروفیسر لگن توں پہلاں کئی سال انگلینڈ تے امریکہ وچ گزارے سن۔ اوہ 1912 وچّ 'اسلامک فریٹنٹی' 'چ ایڈیٹر بن گیا جو کہ برطانوی سرکار دے خلاف جاپانی سرکار ولوں چلایا جاندا سی۔ اوہ بلونت سنگھ نال مل کے غدر دیاں کاپیاں کاماگاٹا-ماروگاٹا راہیں ودیش لے آیا جدوں ایہہ کینیڈا آؤندے وقت یوکاما پتن تے لگی سی۔1914 وچّ اسنوں یونیورسٹی چوں برخاست کر دتا گیا، پشچات اسنے غدر پارٹی سان فرانسسکو دے موہرلے درجے دا کردار لے لئیا۔ 1915 وچّ لڑائی دے بھامبڑ توں بعد اوہ یورپ چلا گیا تے انڈو-جرمن مشن انستابل نال جڑ گیا۔ پہلی وڈی لڑائی دے باقی سال اسنے جرمنی وچّ ہی گزارے جسنوں بعد وچّ اسنے اپنا ادھار بنا لیا۔ 1927 دیاں گرمیاں 'چ اوہ ایٹیں کمیونسٹ مائنورٹی نوں حمایت دین جو کہ ہن ونڈی ہوئی غدر پارٹی سی لئی کیلیفورنیا گیا سی۔ اوہ اسے ستمبر سیکرامنٹو وچ مر گیا۔

حوالے

• Dictionary of National Biography، ed. S.P. Sen, Vol. I, p. 139–140
• The Roll of Honour، by Kalicharan Ghosh, 1965
• Political Trouble in India: A Confidential Report، by James Campbell Ker, 1917, Reprint 1973
• Sedition Committee Report، by Justice S.A.T. Rowlatt، 1918, Reprint 1973
• Les origines intellectuelles du mouvement d’indépendance de l’Inde (1893–1918)، by Prithwindra Mukherjee, PhD Thesis, 1986
• In Freedom’s Quest، by Sibnarayan Ray, Vol. I, 1998
• Communism in India، by Sir Cecil Kaye, compiled & edited by Subodh Roy, 1971
• “The Comintern and the Indian revolutionaries in Russia in 1920s” by Sobhanlal Datta Gupta, in Calcutta Historical Journal، Vol. XVIII, No.2, 1996, p. 151–170.

باہرلے جوڑ

• Maulana Barkatullah materials in the South Asian American Digital Archive (SAADA)