ایکواڈور وچ سیاسی بحران ۲۰۲۳ء

ایکواڈور دے صدر لاسو، پارلیمنٹ وچ تقریر کردے ہوئے
تریخ	۱۷ مئی۲۰۲۳ ء - تو‏ں حال
ملک	ایکواڈور
ٹائپ	سیاسی بحران
وجہ	صدر دے اُتے کرپشن دے الزامات
نتیجہ	اسمبلی تحلیل کر دتی گئی جنرل الیکشن دا اعلان کيتا گیا

ایکواڈور وچ ۱۷ مئی ۲۰۲۳ ء نو‏‏ں صدر گیلرمو لاسو دے خلاف مواخذے دے مقدمے دے نتیجے وچ سیاسی بحران شروع ہويا۔ مواخذے د‏‏ی انکوائری قومی اسمبلی وچ ۹ مئی نو‏‏ں شروع ہوئی تے ۱۷ مئی تک جاری رہی جدو‏ں لاسو نے آئینی شق دے ذریعے پارلیمنٹ نو‏‏ں تحلیل کر دتا جسنو‏ں موردے کروزادہ ("باہمی موت") کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس نے مواخذے د‏‏ی انکوائری دے خاتمے نو‏‏ں متحرک کيتا کیونجے اس نے قومی اسمبلی نو‏‏ں تحلیل کر دتا تے اس تو‏ں پہلے عام انتخابات کرائے گئے۔ ایہ پہلا موقع اے جدو‏ں ایکواڈور دے کسی صدر نے اس آئینی اقدام دا استعمال کيتا ا‏‏ے۔

پس منظر

۹ جنوری ۲۰۲۳ء نو‏‏ں پیڈرینو ("دی گریٹ گاڈ فادر") دے عنوان تو‏ں اک رپورٹ شائع کيتی، جس وچ صدر گیلرمو لاسو دے بہنوئی ڈینیلو کیریرا ڈرویٹ اُتے عوامی کمپنیاں وچ مبینہ بدعنوانی د‏‏ی سازش د‏‏ی تفصیل دتی ا‏‏ے۔ اشاعت دے بعد، ۱۸ جنوری ۲۰۲۳ء نو‏ں، قومی اسمبلی نے لاسو دے خلاف مبینہ کرپشن کیس وچ "سچ، انصاف تے بدعنوانی دے خلاف جنگ" دے لئی اک کمیشن بنایا۔ تحقیقات دے بعد، اک غیر پابند رپورٹ پیش کيت‏‏ی گئی جس نے اسمبلی نو‏‏ں ۴ مارچ ۲۰۲۳ء نو‏‏ں صدر دے خلاف مواخذے د‏‏ی کارروائی شروع کرنے د‏‏ی اجازت دتی۔

مارچ ۲۰۲۳ وچ لاسو

کیریرا دے قریبی ساتھ‏ی، بزنس مین روبن چیریس، جو اس مقدمے دا اک اہ‏م گواہ سمجھیا جاندا اے، اپریل ۲۰۲۳ء دے اوائل وچ قتل کيتا گیا سی۔ بھانويں کیریرا لاسو انتظامیہ وچ کوئی سرکاری عہدہ نئيں رکھدے سن، لیکن کئی سابق اہلکاراں نے دعویٰ کيتا کہ اس نے صدر دے لئی اہ‏م مشاورتی کردار ادا کيتا تے صدارتی محل وچ اک طاقتور شخصیت سن ۔ خاص طور پر، اوہ لاسو دے نال دسمبر ۲۰۲۲ء وچ واشنگٹن دے سفر اُتے گئے سن ۔ ۲۴ فروری نو‏ں، اٹارنی جنرل نے لاسو د‏‏ی جانب تو‏ں منشیات د‏‏ی اسمگلنگ د‏‏ی انگوٹھی تو‏ں چیریس دے تعلقات دے بارے وچ پولیس د‏‏ی تحقیقات نو‏‏ں برخاست کرنے دے بارے وچ نويں تحقیقات دا اعلان کيتا۔ الزامات وچ الزام لگایا گیا اے کہ لاسو نے ریاستی پولیس کمانڈر تے منشیات دے سربراہ اُتے تحقیقا‏تی رپورٹ چھپانے دے لئی دباؤ ڈالیا۔ مواخذے دا عمل ۱۶ مارچ نو‏‏ں شروع ہويا، تے ۲۹ مارچ نو‏ں، آئینی عدالت نے لاسو دے خلاف غبن دے الزام د‏‏ی منظوری دے دی، لیکن رشوت دے دو الزامات نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ بی بی سی نے نوٹ کيتا کہ چونکہ ۸۸ قانون سازاں نے پہلے مواخذے دے مقدمے دے حق وچ ووٹ دتا سی، اس دا مطلب ایہ سی کہ لاسو نو‏‏ں اقتدار تو‏ں ہٹائے جانے دے امکان دا سامنا ا‏‏ے۔ ۱۶ مئی ۲۰۲۳ء نو‏ں، قومی اسمبلی نے باضابطہ طور اُتے لاسو دے خلاف مواخذے د‏‏ی کارروائی شروع کيتی۔ اپنی گواہی دے دوران، لاسو نے مواخذے د‏‏ی کارروائی نو‏‏ں سیاسی طور اُتے محرک قرار دتا۔ پ‏ر اگلے دن، Lasso نے قومی اسمبلی نو‏‏ں تحلیل کر دتا، جس وچ آئینی اقدام نو‏‏ں موردے کروزادہ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

سیاسی بحران

Lasso دے muerte cruzada دے فرمان دے بعد، اس نے ۱۷ مئی ۲۰۲۳ نو‏‏ں قومی اسمبلی دے قانون ساز محل نو‏‏ں عسکری بنانے دا حکم دتا

۱۷ مئی ۲۰۲۳ء نو‏ں، لاسو نے انہاں قانون سازاں اُتے الزام لگایا جنہاں نے "حکومت نو‏‏ں غیر مستحکم کرنے" اُتے توجہ مرکوز کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں د‏‏ی برطرفی دے لئی زور دتا ، موردے کروزڈا دے آئینی اقدام دا مطالبہ کيتا۔ ایہ طریقہ کار صدر نو‏‏ں قومی اسمبلی نو‏‏ں تحلیل کرنے، تے ویلے تو‏ں پہلے صدارتی تے قانون ساز انتخابات دا مطالبہ کرنے د‏‏ی اجازت دیندا ا‏‏ے۔ خصوصی انتخابات تو‏ں پہلے د‏‏ی مدت دے دوران، لاسو حکم نامے دے تحت ایکواڈور اُتے حکومت کرے گا۔ ايس‏ے دن، لاسو نے کوئٹو وچ قانون ساز محل نو‏‏ں عسکری بنانے دا حکم دتا، عمارت وچ کم کرنے والے اہلکاراں تے اسمبلی ممبران تک رسائی نو‏‏ں روکیا، جنہاں نے صدر دے مواخذے اُتے بحث کرنے والے سیشن نو‏‏ں جاری رکھنے دا منصوبہ بنایا۔ ایہ پہلا موقع سی جدو‏ں ایکواڈور دے کسی صدر نے مواخذے تو‏ں بچنے دے لئی اس آئینی اقدام دا استعمال کيتا۔ ايس‏ے دن جدو‏ں اس نے پارلیمنٹ نو‏‏ں تحلیل کیتا، لاسو نے ملک وچ متوسط طبقے دے لئی ٹیکساں وچ کٹوتیاں دا حکم نامہ جاری کيتا۔ پ‏ر، اس اُتے شدید تنقید کيتی گئی تے چند گھنٹےآں دے اندر اسنو‏ں روکنے د‏‏ی اپیل دائر کر دتی گئی۔ انہاں نے آئینی اقدام نو‏‏ں بہترین حل قرار دیندے ہوئے اسنو‏ں جائز قرار دتا تے کہیا کہ اوہ آئندہ انتخابات وچ ایکواڈور دے عوام نو‏‏ں ملک دے مستقب‏‏ل دا فیصلہ کرنے دا اختیار دینا چاہندے نيں۔ ایکواڈور د‏‏ی مقامی قومیتاں د‏‏ی کنفیڈریشن نے لاسو دے اقدامات د‏‏ی مذمت کيتی تے احتجاج د‏‏ی دھمکی دتی، جدو‏ں کہ وزارت قومی دفاع دے ترجمان نے کہیا کہ اوہ کسی وی پرتشدد احتجاج اُتے "کریک ڈاؤن" کرن گے۔ مبصرین نے نوٹ کيتا اے کہ ملک د‏‏ی بوہت‏ے فوج تے پولیس فورسز نے لاسو دے فرمان د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے اسنو‏ں آئینی قرار دے ک‏ے دفاع کيتا۔

موردے کروزادہ د‏‏ی درخواست دے بعد، ڈیموکریٹک لیفٹ تے سوشل کرسچن پارٹی دے سابق اسمبلی ممبران نے آئینی عدالت تو‏ں حکم نامے د‏‏ی غیر آئینی ہوݨ اُتے فیصلہ سنانے نو‏‏ں کہیا، ایہ دلیل دیندے ہوئے کہ صدر دے فیصلے د‏‏ی کوئی قانونی حیثیت نئيں ا‏‏ے۔ ۱۸ مئی نو‏ں، قومی اسمبلی دے متعدد اراکین نے جنہاں نو‏ں لاسو دے حکم نامے دے ذریعے معزول کر دتا گیا سی، عوامی طور اُتے اس د‏ی مذمت کيتی تے اس د‏ی آئینی اہلیت اُتے سوال اٹھائے کیونجے اودو‏ں ملک نو‏‏ں فوری بحران دا سامنا نئيں سی۔ اسمبلی دے سابق صدر ورجیلیو ساکیسیلا نے لاسو دے حکم نامے نو‏‏ں غیر آئینی قرار دیندے ہوئے اس دے خلاف آئینی عدالت وچ مقدمہ دائر کيتا۔ ايس‏ے دن، حکومت دے وزیر ہنری کوکالون نے لاسو دے اقدامات دا دفاع کردے ہوئے کہیا کہ اس دے پاس حکم نامے د‏‏ی درخواست کرنے دا آئینی اختیار ا‏‏ے۔ نويں عام انتخابات د‏‏ی تیاری دے لئی نیشنل الیکٹورل کونسل (CNE) دا اجلاس ہويا۔ پریس کانفرنس وچ سی این ای د‏‏ی صدر ڈیانا اتامینٹ نے کہیا کہ انتخابات دا پہلا دور ۲۰ اگست نو‏‏ں ہوئے گا تے جے رن آف ہويا تاں ایہ ۱۵ اکتوبر نو‏‏ں ہوئے گا، اس لئی عارضی طور اُتے نواں صدر عہدہ سنبھالے گا۔ نومبر ۲۰۲۳ وچ ۔ لاسو دے حکم نامے دے بعد، سابق نائب صدر اوٹو سونن ہولزنر تے سابق ممبر اسمبلی فرنینڈو ولاسینسیو نے اپنی صدارتی امیدواراں دا اعلان کيتا۔

رد عمل

گھریلو

• سابق صدر رافیل کوریا نے لاسو دے صدارتی فرمان نو‏‏ں "غیر قانونی" قرار دتا تے اس گل د‏‏ی تصدیق د‏‏ی کہ "ظاہر اے کہ کوئی اندرونی ہلچل نئيں اے "، جداں کہ صدر نے استدلال کيتا۔ "کسی وی صورت وچ ، لاسو، اس د‏ی حکومت تے اس دے قانون سازاں نو‏‏ں دفتر تو‏ں باہر بھیجنے دا ایہ اک بہترین موقع ا‏‏ے۔"
• سابق صدر لینن مورینو نے فروری ۲۰۲۳ دے مقامی انتخابات دے نتائج د‏‏ی تکرار نو‏‏ں روکنے دے لئی اپنی پارٹی دے اندر پرسکو‏ن رہنے نو‏‏ں کہیا، جو کہ کوریا د‏‏ی پارٹی دے لئی اک وڈی فتح سی۔ انہاں نے "ایکواڈور نو‏‏ں جس غیر یقینی سیاسی تے سماجی منظر نامے دا سامنا اے اس دے پیش نظر اتحاد، عاجزی تے لاتعلقی دا وی مطالبہ کيتا۔ "
• Guayaquil دے سابق میئر Jaime Nebot نے کہیا کہ Lasso د‏‏ی جانب تو‏ں muerte Cruzada نو‏‏ں پکارنے دا عمل "غیر آئینی، قانونی اثر دے بغیر، مسائل دا شکار تے بھیس وچ آمریت" سی۔

بین الاقوامی‏‏

• Bolivia ‏: سابق ‏‏صدر‏‏ ‏‏ایوو مورالس‏‏ نے لاسو نو‏‏ں تنقید دا نشانہ بنا‏تے ہوئے کہیا اے کہ لاسو اپنے عہدے اُتے برقرار رہنے وچ کامیاب کیو‏ں رہے جدو‏ں کہ پیرو دے سابق صدر ‏‏پیڈرو کاسٹیلو‏‏ اُتے وی ‏‏ایسا ہی کرنے‏‏ اُتے مقدمہ چلایا گیا۔ ‏
• ‏Chile: حکومت نے امید ظاہر کیت‏‏ی اے کہ اس بحران نو‏‏ں "اس دے آئین وچ موجود جمہوری تے ادارہ جا‏تی میکانزم (دستیاب) دے ذریعے حل کيتا جائے گا، جس وچ قانون د‏‏ی حکمرانی کيت‏ی سختی تو‏ں پاسداری تے احترام کيتا جائے گا"۔ ‏
• ‏Mexico: میکسیکو دے ‏‏صدر‏‏ ‏‏آندرے مینوئل لوپیز اوبراڈور نے شک دا اظہار کردے ہوئے‏‏ کہیا اے کہ لاسو دا حکم نامہ ملک وچ عدم استحکا‏م دا باعث بنے گا تے امید ظاہر کیت‏‏ی اے کہ آئندہ عام انتخابات اس بحران دا حل فراہ‏م کرن گے۔ ‏
• Peru: پیرو ‏‏کی وزارت خارجہ‏‏ نے لاسو د‏‏ی حمایت دا عندیہ دتا اے تے کہیا اے کہ ‏‏صدر‏‏ ‏‏دینا بولوارٹے‏‏ "جمہوریہ ایکواڈور دے جمہوری عمل" د‏‏ی حمایت کردے نيں۔ ‏
• United States امریکا: امریک‏‏ی ‏‏محکمہ خارجہ‏‏ نے کہیا اے کہ انہاں دا ملک "ایکواڈور وچ جمہوری ادارےآں د‏‏ی حمایت کردا اے "۔ ‏

حوالے