البرٹا
البرٹا کینیڈا دا اک زرعی صوبہ اے۔ اسنوں صوبے دا درجہ یکم ستمبر 1905 وچ ملا۔
البرٹا مغربی کینیڈا وچ واقع اے تے اس دے آس پاس مغرب دی طرف برٹش کولمبیا، مشرق وچ ساسکچیوان، شمال وچ نارتھ ویسٹ ٹیریٹوری تے جنوب وچ امریکی ریاست مونٹانا موجود نيں۔ البرٹا انہاں تن کینیڈین صوبےآں وچوں اک اے جنہاں دی سرحداں صرف اک امریکی ریاست توں ملدی نيں۔ دوسرے دو صوبے یوکون تے نیو برنزوک نيں۔ ساسکچیوان تے البرٹا دونے ہی دی سرحداں سمندر توں نئيں ملدیاں۔
البرٹا دا صدر مقام ایڈمنٹن اے جو صوبے دی جغرافیائی مرکز توں تھوڑا سا جنوب وچ اے۔ اس توں تن سو کلومیٹر جنوب وچ کیلگری دا مشہور شہر آباد اے۔ کیلگری البرٹا دا سب توں وڈا شہر تے کینیڈا دے اہم تجارتی مراکز وچوں اک اے۔ ایڈمنٹن کینیڈا دے تیل دی صفائی تے دوسری شمالی صنعتاں دا مرکز اے۔ موجودہ اندازےآں دے مطابق انہاں دونے شہراں دی آبادی دس لکھ توں تجاوز کر گئی اے۔ دوسرے وڈے شہراں وچ ریڈ ڈئیر، لتھ برج، میڈیسن ہٹ، فورٹ مکمری، گرانڈ پریری، کیمروز، لائڈز منسٹر، بروکس، وٹاسکیون، بینف، کولڈ لیک تے جیسپر نيں۔
14 دسمبر 2006 توں ہن تک صوبے دے پریمئر آنر ایبل ایڈ سٹیلمیچ نيں جنہاں دا تعلق پروگریسو کنزرویٹوز توں اے۔
البرٹا دا ناں پرنسس لوئز کیرولن البرٹا دے ناں اُتے رکھیا گیا اے جو 1848 توں 1939 تک زندہ رنيں۔ ایہ ملکہ وکٹوریا تے پرنس البرٹ دی بیٹی سن۔ پرنسس لوئز مارکوس آف لورن دی بیوی سن جو 1878 تا 1883 تک کینیڈا دے گورنر جنرل سن ۔ کیرولن دی بستی تے ماؤنٹ البرٹا نوں انہاں شہزادی دے ناں اُتے رکھیا گیا اے۔
جغرافیہ
سودھوالبرٹا مغربی کینیڈا وچ واقع اے تے اس دا کل رقبہ 661848 مربع کلومیٹر اے۔ ایہ علاقہ ٹیکساس توں پنج فیصد کم تے فرانس دے کل رقبے توں ویہہ فیصد زیادہ اے۔ اس لئی کیوبیک، اونٹاریو تے برٹش کولمبیا دے بعد ایہ کینیڈا دا چوتھا وڈا صوبہ کہلاندا اے۔ جنوب وچ صوبے دی سرحداں امریکی ریاست مونٹانا توں، شمال وچ نارتھ ویسٹ ریاست توں، مشرق وچ ساسکچیوان توں تے مغرب وچ برٹش کولمبیا توں ملدی نيں۔
جنوب مشرقی علاقے دے سوا صوبے وچ پانی دی کثرت اے۔ البرٹا اپنے بے شمار دریاواں تے جھیلاں دی وجہ توں مشہور اے جتھے تیراکی، واٹر سکی اینگ تے مچھلی دا شکار کيتا جا سکدا اے۔ اس دے علاوہ ہور آبی کھیل وی کھیلے جا سکدے نيں۔ ایتھے تن وڈی جھیلیاں نيں تے 260 مربع کلومیٹر توں چھوٹی بے شمار جھیلیاں نيں۔ جھیل اتھابسکیا دا 7898 مربع کلومیٹر جِنّا حصہ ساسکچیوان وچ موجود اے۔ جھیل کلائیر دا رقبہ 1436 مربع کلومیٹر اے تے ایہ جھیل اتھابسکیا دے مغرب وچ موجود اے۔ ایہ جھیل وڈ بفیلو نیشنل پارک وچ واقع اے۔ لیسر سلیو جھیل 1168 مربع کلومیٹر اُتے محیط اے تے ایڈمنٹ دے شمال مغرب وچ واقع اے۔ البرٹا دا سب توں لمبا دریا دریائے اتھابسکیا اے جو 1538 کلومیٹر طویل اے۔ ایہ دریا برٹش کولمبیا دے منجمد علاقے توں نکل کے راکی پہاڑاں توں ہُندا ہويا جھیل اتھابسکیہ ميں جا گردا اے۔
البرٹا دا صدر مقام ایڈمنٹن اے تے صوبے دے وسط توں تھوڑا سا جنوب وچ اے۔ ایتھے کینیڈا دی زیادہ تر تیل دی صفائی دی ریفائنریاں موجود نيں۔ کینیڈا دے سب توں وڈے تیل دے ذخائر وی ایتھے نزدیک ہی موجود نيں۔ ایڈمنٹن کینیڈا دا سب توں وڈا شمالی شہر اے۔ اس دے علاوہ ایہ شمالی کینیڈا وچ تعمیر و ترقی دے لئی راستے دا کم دیندا اے۔ البرٹا دا اک ہور وڈا شہر کیلگری ایڈمنٹن توں 240 کلومیٹر جنوب وچ واقع اے۔ اس دے چاراں طرف رینچاں دی کثرت اے۔ صوبے دی 75 فیصد آبادی کیلگری ایڈمنٹن دی راہداری وچ انہاں دونے شہراں دے درمیان آباد اے۔
صوبے دی شمالی نصف دا زیادہ تر حصہ بوریل جنگلات توں بھریا ہويا اے جدوں کہ راکی پہاڑی سلسلے دی جنوب مغربی حداں اُتے زیادہ تر جنگلات موجود نيں۔ جنوبی کونا زرعی حوالے توں اہم اے۔
البرٹا دی بنجر زمیناں جنوب مشرق وچ نيں جتھے ریڈ ڈئیر دریا پریری تے فارم لینڈ دے درمیان توں گذردا اے۔ دریا دے بہاؤ دی وجہ توں ایتھے بے شمار کھائیاں تے عجیب و غریب کٹاؤ پیدا ہوئے گئے نيں۔
کینیڈا وچ البرٹا تے ساسکچیوان ہی اوہ دو صوبے نيں جنہاں دی سرحداں کسی سمندر توں نئيں ملدیاں۔
موسم
سودھوالبرٹا دا موسم کچھ اس طرح دا اے کہ ایتھے گرمیاں وچ سخت گرمی تے سردیاں وچ سخت سردی پڑدی اے۔ شمال وچ قطب شمالی تک ایہ صوبہ کھلا ہويا اے جس دی وجہ توں ایتھے دی سردیاں بہت سرد ہوئے جاندی نيں۔ ہواواں دے رخ وچ تبدیلی دی وجہ توں ایتھے دا درجہ حرارت اچانک بدل جاندا اے۔ سردیاں وچ گھٹ توں گھٹ درجہ حرارت منفی 54 ڈگری سینٹی گریڈ شمال وچ تے منفی 46 ڈگری سینٹی گریڈ جنوب وچ ریکارڈ کيتا گیا اے۔ گرمیاں وچ پہاڑاں اُتے زیادہ توں زیادہ درجہ حرارت 32 ڈگری تے میداناں وچ 40 ڈگری تک پہنچ جاندا اے۔
چونکہ البرٹا شمال توں جنوب وچ 1200 کلومیٹر طویل اے، اس لئی اس دا موسم ايسے حساب توں تبدیل ہُندا رہندا اے۔ جنوری دے مہینے وچ جنوب وچ اوسط درجہ حرارت منفی 8 ڈگری تے شمال وچ منفی 24 ڈگری رہندا اے جدوں کہ جولائی وچ جنوب دا درجہ حرارت 20 ڈگری تے شمال دا 16 ڈگری رہندا اے۔ جنوب مغرب وچ موسم راکی پہاڑاں دی وجہ توں بہت فرق ہُندا اے۔ انہاں پہاڑاں دی وجہ توں زیادہ تر مغربی ہواواں ایتھے پہنچنے توں پہلے ہی بارشاں پیدا کر دیندی نيں۔ صوبے دے شمالی محل وقوع تے سمندر توں دوری دی وجہ توں ایتھے دا موسم معتدل نئيں ہُندا۔ ایتھے جنوب وچ سالانہ بارش دی مقدار 12 انچ تے شمال وچ 18 انچ اے۔ پہاڑی سلسلے دے دامن وچ بارش 24 انچ سالانہ تک ہُندی اے۔ گرمیاں وچ راکی پہاڑی سلسلے دی وادیاں وچ دن دا اوسط درجہ حرارت 21 ڈگری دے نیڑے تے جنوب مشرقی خشک حصے وچ 30 ڈگری تک رہندا اے۔ جنوب تے وسط مشرقی حصےآں وچ بارانی موسم رہندا اے جو کئی کئی سال تک جاری رہ سکدا اے۔ اُتے ایتھے کثرت توں بارشاں وی ہوئے سکدی نيں۔ البرٹا وچ سورج زیادہ چمکتا اے۔ ایتھے سالانہ 1900 تا 2500 گھینٹے سورج دی روشنی رہندی اے۔ شمالی البرٹا وچ گرمیاں وچ سورج اٹھارہ گھینٹے روزانہ چمکتا اے۔
جنوب مغربی البرٹا وچ سردیاں دے دوران اچانک موسم تبدیل ہوئے جاندا اے۔ ایسا تب ہُندا اے جدوں گرم تے خشک چنیوک ہواواں پہاڑاں توں چلدی نيں جنہاں دی وجہ توں کئی کئی دن تک درجہ حرارت سردیاں وچ نقطہ انجماد توں اُتے رہ سکدا اے۔ اک بار پنچر دی کھادی وچ انہاں ہواواں دی وجہ توں اک گھینٹے وچ درجہ حرارت منفی اٹھارہ اعشاریہ نو توں بدل کے تن اعشاریہ تن ڈگری ہوئے گیا۔ لتھ برج دے آس پاس دا علاقہ انہاں چینیوک ہواواں توں زیادہ متائثر ہُندا اے۔ ایتھے سالانہ تیس توں پینتیس دن تک ایہ ہواواں رہندی نيں۔ کیلگری وچ کرسمس دے وقت برف دی موجودگی دا امکان 59 فیصد ہُندا اے۔
شمالی البرٹا زیادہ تر بوریل جنگلات توں گھرا ہويا اے تے ایتھے سب آرکٹک موسم دی وجہ توں جنوب دی نسبت کم دن ایداں دے ہُندے نيں جنہاں وچ ایتھے دا درجہ حرارت صفر توں زیادہ ہوئے۔ جنوبی البرٹا دا موسم نیم بارانی ہُندا اے کیونجے ایتھے پانی دی طلب اس دی رسد توں زیادہ ہی رہندی اے۔ جنوب مشرقی کونے نوں جسنوں پالسیر دی تکون کہیا جاندا اے، زیادہ سخت گرمیاں تے کم بارش ہُندی اے۔ اس وجہ توں ایتھے فصلاں دے پکنے وچ اکثر مسئلہ رہندا اے تے ایہ علاقہ وقتاً فوقتاً شدید قحط سالی دا شکار وی ہُندا رہندا اے۔ مغربی البرٹا پہاڑاں دے سائے وچ اے تے اوتھے درجہ حرارت نسبتاً معتدل رہندے نيں۔ وسطی تے شمال مغربی حصےآں دریائے پیس وگدا اے جس دے نال نال اسپن پارک لینڈ موجود اے۔ جنوبی اونٹاریو دے بعد وسطی البرٹا ہی کینیڈا دا اوہ حصہ اے جتھے ٹارنیڈو آندے نيں۔ گرمیاں وچ ایتھے طوفان وی آندے نيں جنہاں وچوں کچھ دی نوعیت شدید ہُندی اے۔ کیلگری تے ایڈمنٹن دی راہدری وچ ایہ طوفان زیادہ ہُندے نيں۔ ایتھے کینیڈا وچ سب توں زیادہ ژالہ باری ہُندی اے۔
تریخ
سودھوالبرٹا دا صوبہ 53 ڈگری شمال تک ہڈسن بے کمپنی دے وقت توں رپرٹس لینڈ دا حصہ سی۔ شمال مغرب وچ فرانسیسی دی 1731 وچ آمد تے زرعی صوبےآں وچ آباد کاری دے بعد مختلف کمیونیٹیز پیدا ہوئیاں۔ انہاں وچوں فورٹ لا جونکوئیر اج دے کیلگری دی جگہ 1752 وچ بنایا گیا۔ نارتھ ویسٹ کمپنی آف مانٹریال نے ہڈسن بے کمپنی دی آمد توں پہلے ہی البرٹا دی سرزمین دا شمالی حصہ اپنے قبضے وچ لے لیا۔ اتھابسکیا علاقے دا پہلا مہم جو پیٹر پانڈ سی جس نے نارتھ ویسٹ کمپنی آف مانٹریال دی طرف توں اتھابسکیا دا قلعہ تعمیر کيتا۔ روڈرک میکنزی نے چپی وائن دا قلعہ 1788 وچ تعمیر کيتا۔ انہاں دے کزن سر الیگزنڈر میکنزی نے شمالی ساسکچیوان دریا دے نال نال چل کے ایڈمنٹن دے شمال تک اسنوں دیکھیا۔ فیر ایتھے توں اتھابسکیا دریا دے نال نال چل کے اس دے اتھابسکیا جھیل وچ گرنے دے مقام دا مشاہدہ کيتا۔ فیر انہاں نے اس عظیم دریا دا دہانہ دریافت کيتا جوان دے ناں اُتے دریائے میکنزی کہلاندا اے۔ ایہ دریا اگے چل کے آرکٹک سمندر وچ گردا اے۔ جھیل اتھابسکیا واپس آندے ہوئے انہو ں نے دریائے پیس دا پِچھا کيتا تے پیسیفک سمندر تک جا پہنچے۔ اس طرح اوہ میکسیکو دے شمال وچ امریکی براعظم نوں عبور کرنے والے پہلے سفید فام بنے۔
البرٹا دا ضلع 1882 وچ نارتھ ویسٹ ریاست دے حصے دے طور پربنایا گیا۔ جداں جداں آبادی ودھدتی گئی، مقامی نمائندےآں دی تعداد نارتھ ویسٹ ریاست دی مقننہ وچ ودھدتی گئی۔ خود مختاری دی اک لمبی مہم دے بعد 1905 وچ البرٹا دے ضلع دے رقبے نوں ودھیا کر صوبہ بنا دتا گیا۔ الیگزنڈر کیمرون ردرفورڈ پہلے پریمئر بنے۔
آبادی
سودھوالبرٹا وچ حالیہ سالاں وچ آبادی کافی بڑھی اے۔ 2003 تے 2004 دے دوران صوبے وچ شرح پیدائش زیادہ رہی تے ایتھے ہجرت دی شرح وی زیادہ سی۔ 81 فیصد آبادی شہراں وچ رہندی اے تے 19 فیصد دیہات وچ رہندے نيں۔ کیلگری ایڈمنٹن راہداری وچ سب توں زیادہ شہر آباد نيں۔ ایہ کینیڈا دے گنجان آباد ترین علاقےآں وچوں اک اے۔ موجودہ تریخ وچ البرٹا دے اکثر شہراں وچ تیزی توں آبادی بڑھی اے۔ پچھلی صدی وچ البرٹا دی آبادی 1901 وچ 73022 سی جو 2001 وچ ودھ کے 2974807 تے فیر 2006 وچ 3290350 ہوئے گئی۔
زباناں
سودھو2006 دی مردم شماری توں پتہ چلا کہ انگریزی بولی تقریباً 80 فیصد البرٹن لوکاں دی مادری بولی اے۔ دوسری وڈی زباناں وچ چینی کل آبادی دا تن فیصد نيں۔ جرمن افراد اڑھائی فیصد توں زیادہ، فرانسیسی تقریباً دو فیصدنيں۔ پنجابی بولنے والے اک اعشاریہ تیرہ فیصد، تگوکھ بولی بولے والے تقریباً اک فیصد نيں۔ ہور زباناں وچ یوکرائینی، ہسپانوی، پولش، عربی، ولندیزی تے ویتنامی نيں اُتے ہر بولی دے بولنے والے اک فیصد توں وی کم باشندے نيں۔ مقامی زباناں وچ سب توں زیادہ وڈی بولی کری اے۔ ہور زباناں وچ اطالوی، اردو، کورین، ہندی، فارسی، پرتگالی تے ہنگری نيں۔
قومیتاں
سودھواگرچہ البرٹا وچ انگریز النسل افراد دی اکثریت اے فیر وی ایتھے ہور قوماں دی وی کمی ننيں۔ کینیڈا دے ہور حصےآں دی طرح ایتھے وی زیادہ تر مہاجرین سکاٹ لینڈ، آئرلینڈ تے ویلز توں آئے سن ۔ ايسے طرح یورپ دے ہور حصےآں توں وی مثلاً جرمن، فرانسیسی، یوکرائنی تے سکینیڈے نیوین وی آئے۔ کینیڈا دے اعداد و شمار دے محکمے دے مطابق البرٹا مغربی کینیڈا وچ مینی ٹوبہ دے بعد فرانسیسیاں دا دوسرا وڈا مرکز اے جو دو فیصد نيں۔ فرانسیسی افراد صوبے دے شمال مغرب تے وسط وچ رہندے نيں۔ 2001 دی مردم شماری دے مطابق صوبے وچ چار فیصد چینی وی آباد نيں۔ ایڈمنٹن تے کیلگری وچ شروع توں چائنا ٹاؤن آباد نيں۔ کیلگری وچ کینیڈا دی تیسری وڈی چینی آبادی رہندی اے۔ چینیاں دی ایتھے آمد 1880 دی دہائی وچ ریل دے راستے دی تعمیر دے دوران شروع ہوئی سی۔ مقامی النسل افراد کل آبادی دا محض تن فیصد نيں۔
انگریز النسل افراد وچ سکاٹ لینڈ دے باشندےآں دا جگہاں دے ناں رکھنے اُتے گہرا اثر اے۔ مثلاً انہاں وچ کیلگری، ائیر ڈرائی، کین مور تے بینف اہم نيں۔
مذہب
سودھو2001 دی مردم شماری دے مطابق ایتھے دا سب توں وڈا مذہبی گروہ رومن کیتھولک افراد دا اے۔ ایہ کل آبادی دا چوتھائی نيں۔ البرٹا وچ لادین افراد دی تعداد برٹش کولمبیا دے بعد سب توں زیادہ اے جو کل آبادی دا تئیس فیصد نيں۔ بقیہ وچ ساڈھے تیرہ فیصد خود نوں یونائٹڈ چرچ آف کینیڈا دے پیروکار دسدے نيں۔ تقریباً چھ فیصد افراد اینجلیکن نيں۔ لوتھیرین فرقے دے افراد پنج فیصد توں کچھ کم نيں۔ بیپٹسٹ افراد دی تعداد اڑھائی فیصد اے۔ ہور مذاہب وچوں کوئی وی مذہب دو فیصد یا اس توں زیادہ ننيں۔
البرٹا وچ مورمن فرقے نال تعلق رکھنے والے افراد صوبے دے انتہائی جنوب وچ آباد نيں تے کل آبادی دا تقریباً پونے دو فیصد حصہ بندے نيں۔
مسلمان، سکھ تے ہندو وی البرٹا وچ آباد نيں۔ مسلماناں دی تعداد تقریباً پونے دو فیصد اے سکھ کل آبادی دا اعشاریہ اٹھ فیصد جدوں کہ ہندو نصف فیصد نيں۔ انہاں وچ زیادہ تر افراد حال ہی وچ کینیڈا وچ ہجرت کر کے آئے نيں۔ شمالی امریکا دی سب توں پرانی مسجد البرٹا ہی وچ اے۔
البرٹا دی کل آبادی دا اعشاریہ چار فیصد حصہ یہودیاں اُتے مشتمل اے۔ البرٹا دے تیرہ ہزار یہودیاں وچوں ساڈھے ست ہزار کیلگری تے پنج ہزار ایڈمنٹن وچ رہندے نيں۔
معیشت
سودھوالبرٹا دی معیشت کینیڈا دی مضبوط ترین معیشتاں وچوں اک اے۔ اس دا زیادہ تر انحصار خام تیل تے کسی حد تک زراعت تے ٹیکنالوجی اُتے اے۔ 2007 وچ فی کس آمدنی کینیڈا دے کسی وی دوسرے صوبے توں زیادہ سی یعنی 74825 کینیڈین ڈالر سی۔ قومی اوسط توں ایہ اکسٹھ فیصد زیادہ تے اٹلانٹک صوبےآں وچوں اکثر دی آمدنی توں دوگنی زیادہ سی۔ 2006 دی مردم شماری توں پتہ چلدا اے کہ البرٹا وچ ٹیکساں دی ادائیگی دے بعد ہونے والی خاندان دی کل آمدنی 70986 کینیڈین ڈالر سالانہ سی۔
کیلگری ایڈمنٹن راہداری البرٹا دا سب توں زیادہ آباد علاقہ اے تے ایہ کینیڈا دے گنجان آباد ترین علاقےآں وچوں اک اے۔ ایہ علاقہ تقریباً چار سو کلومیٹر شمالاً جنوباً پھیلا ہويا اے۔ 2001 وچ اس راہداری دی کل ابادی اکیس لکھ پنجاہ ہزار سی جو صوبے دی کل آبادی دا بہتر فیصد اے۔ ایہ علاقہ ملک دے انہاں علاقےآں وچوں اک اے جو انتہائی تیز رفتاری توں ترقی کر رہے نيں۔ فریزر انسٹی ٹیوٹ دے مطابق البرٹا وچ معاشی آزادی بہتر لیول اُتے اے۔ ایہ کینیڈا دے آزاد ترین معاشی علاقےآں وچوں اک اے تے اسنوں امریکا تے کینیڈا وچ دوسرے نمبر اُتے سب توں زیادہ فری اکانومی دا درجہ دتا گیا اے۔
صنعت
سودھوالبرٹا خام تیل، مصنوعی خام تیل تے قدرتی گیس دا ملک دا سب توں وڈا پیدا کنندہ اے۔ البرٹا دنیا دا دوسرا وڈا قدرتی گیس دا برآمد کنندہ اے تے چوتھا وڈا پیدا کنندہ اے۔ شمالی امریکا دے دو وڈے تیل دی پیداوار دے مراکز وسطی تے شمال وسطی البرٹا وچ ہی نيں۔ البرٹا دی تیل صاف کرنے والی ریفائنریاں پیٹرو کیمیکل دی صنعتاں دے لئی خام مال مہیا کردی نيں۔
اتھا بسکیا دی تیل والی زمیناں وچ موجود مصنوعی تیل دی مقدار باقی دنیا وچ موجود تیل دی مقدار دے تقریباً برابر اے۔ اس دا تخمینہ اک اعشاریہ چھ ٹریلین یرل یعنی 254 مربع کلو میٹر لگایا گیا اے۔ تیل نکالنے دے نويں طریقےآں جداں کہ سٹیم اسسٹڈ گریویٹی ڈرینج جو البرٹا ہی وچ بنایا گیا، دی مدد توں بیٹومین تے مصنوعی خام تیل نوں عام تیل دی قیمت اُتے کڈیا جاندا اے۔ بہت ساری کمپنیاں روايتی سٹرپ مائننگ تے غیر روايتی جداں کہ درج بالا طریقہ استعمال کردے ہئوے بیٹومین کڈدی نيں۔ موجودہ ٹیکنالوجی تے موجودہ قیمتاں دے مطابق 315 ارب بیرل یعنی 50 مکعب کلومیٹر جِنّی بیٹومین کڈی جا سکدی اے۔ فورٹ میکمری جو کینیڈا دے تیزی توں ترقی کردے ہوئے شہراں وچوں اک اے، حالیہ برساں وچ بہت پھیل گی اہے کیونجے ایتھے بہت ساری وڈی وڈی کارپوریشیناں موجود نيں جو تیل دی پیداوار توں متعلق نيں۔ 2006 دے اواخر تک البرٹا وچ تیل دی صنعت وچ سو ارب ڈالر توں زیادہ دی سرمایہ کاری ہوئے چکی اے۔ ایہ سرمایہ کاری انہاں منصوبےآں اُتے ہوئی اے جنہاں دی تعمیر اُتے یا تاں کم جاری اے یا فیر اوہ حالے منصوبہ بندی دے مراحل وچ نيں۔
تیل دی قیمت وی ایتھے توں تیل دی پیداوار دی اہم وجہ اے۔ 2003 توں ہن تک تیل دی ودھدی ہوئی قیمتاں دی وجہ توں ایتھے توں تیل کڈنا ہن فائدہ مند بن چکيا اے۔ ماضی وچ کم قیمتاں دی وجہ توں ایہ کم منافع دیندا سی یا بعض اوقات نقصان وی اٹھانا پے جاندا سی۔
صوبائی حکومت کیتی طرف توں خصوصی توجہ تے امداد دے باعث البرٹا وچ کئی ہائی ٹیک صنعتاں قائم ہوئے چکيتیاں نيں جنہاں وچ ایل سی ڈی سسٹم شامل نيں۔ ودھدی ہوئی معیشت دے نال نال البرٹا وچ بہت سارے معاشی ادارے وی نيں جو شہری تے ذاتی فنڈاں دی دیکھ بھال کردے نيں۔
زراعت تے جنگلات
سودھوصوبے دی معیشت وچ زراعت دی بہت اہمیت اے۔ صوبے وچ تیس لکھ توں زیادہ مویشی نيں تے البرٹا دا وڈا گوشت دنیا بھر دی منڈیاں وچ مشہور اے۔ کینیڈا دے وڈے گوشت دی پیداوار وچ تقریباً نصف البرٹا ہی وچ تیار ہُندا اے۔ البرٹا جنگلی بھینساں دی پیداوار دا وی سب توں وڈا مرکز اے۔ اون دے لئی بھیڑاں تے چھوٹے گوشت دی ترقی دے لئی وی کم جاری اے۔ گندم تے کینولہ دی فصلاں بنیادی اہمیت رکھدی نيں۔ البرٹا موسم بہار وچ گندم دی پیداوار دے لئی مشہور اے۔ ایتھے دوسرے قسماں دے غلے وی پیدا ہُندے نيں۔ ایتھے دی زیادہ تر فارمنگ ڈرائی لینڈ فارمنگ ہُندی اے۔ ایتھے اکثر فصلاں وقفہ دے کے پیدا کيتیاں جاندیاں نيں۔ مسلسل پیداور دا رحجان بڑھدا جا رہیا اے۔ اس توں زیادہ منافع تے زمین دا کم کٹاؤ ہُندا اے۔ صوبے بھر وچ غلے دے ایلی ویٹرگم ہُندے جا رہے نيں کیونجے ریل دا ٹریک ختم ہوئے رہیا اے۔ کسان زیادہ تر فصلاں ٹرکاں اُتے لاد کر مرکزی مقام تک لے جاندے نيں۔
البرٹا وچ شہد دی مکھیاں دی پیدوار وی سب توں زیادہ اے۔ جنوبی علاقےآں وچ سردیاں وچ مکھی پال مکھیاں نوں خصوصی کمرےآں وچ رکھدے نيں تے گرمیاں وچ انہاں نوں شمال دی طرف دریائے پیس دی وادی وچ لے جاندے نيں۔ ایتھے موسم گرما مختصر ہُندا اے لیکن دن لمبے ہونے دی وجہ توں شہد زیادہ جمع ہُندی اے۔ ایتھے کلوور تے فائر ویڈ دے پھُلاں توں شہد پیدا کردے نيں۔ مخلوط کینولے نوں شہد دی مکھیاں توں پولی نیشن دی ضرورت ہُندی اے۔
شمال وچ نرم لکڑی دے بے شمار جنگلات دی وجہ توں البرٹا وچ لمبر، او ایس بی تے پلائی وڈ دی پیدوار بہت زیادہ ہُندی اے۔
سیاحت
سودھوویہويں صدی دے آغاز توں ہی البرٹا سیاحت دے لئی مشہور اے۔ ایتھے سکی ائینگ، ہائیکنگ تے کیمپنگ، شاپنگ جداں کہ ویسٹ ایڈمنٹن مال، کیلگری سٹیمپیڈ، آؤٹ ڈور میلے جداں کہ دولت مشترکہ دے کھیل تے اولمپک کھیلاں تے ہور برقی کھیل تماشے وی لوکاں نوں لبھاندے نيں۔ ایتھے کئی قدرتی جگنيں جداں کہ ایلک آئی لینڈ نیشنل پارک، ووڈ بفیلو نینشل پارک تے کولمبیا آئس فیلڈ موجود نيں۔
البرٹا دی معاشی ترقی دے محکمے دے مطابق ایڈمنٹن تے کیلگری وچ ہر سال چالیس لکھ توں زیادہ سیاح آندے نيں۔ بینف، جیسپر تے راکی پہاڑاں اُتے تیس لکھ توں زیادہ سیاح آندے نيں۔ البرٹا دے راکی پہاڑاں وچ دو مشہور سیاحتی تھاںواں موجود نيں جنہاں دے ناں بینف نیشنل پارک تے جیسپر نیشنل پارک نيں۔ انہاں دونے پارکاں نوں آئس فیلڈ پارک وے ملاندی اے۔ بینف کیلگری توں 128 کلومیٹر دو مغرب وچ ہائی وے 1 اُتے واقع اے تے جیسپر ایڈمنٹ توں 366 کلومیٹر دور مغرب وچ ییلو ہیڈ ہائی وے اُتے اے۔ کینیڈا دی کل چودہ عالمی ثقافتی ورثے دی جگہاں وچوں پنج البرٹا وچ نيں جنہاں دے ناں ایہ نيں : کینیڈین راکی پہاڑ، واٹرٹن گلیشئر انٹرنینشل پیس پارک، ووڈ بفیلو نیشنل پارک، ڈائنوسار پراونشنل پارک تے ہیڈ سمیشڈ انہاں بفیلو جمپ۔
ہر سال بارہ لکھ توں زیادہ سیاح کیلگری دی دنیا بھر وچ مشہور سٹیمپیڈ وچ آندے نيں۔ ایڈمنٹن یوکون دی سونے دیاں کاناں دی طرف جانے دا واحد راستہ اے تے اس راستے توں گذرنے والے افراد نوں کسی قسم دے خطرے یا تھکاوٹ دا سامنا نئيں کرنا پڑدا۔
ڈرم ہیلر نامی اک جگہ تقریباً ساڈھے چھ لکھ سیاحاں نوں ہر سال اپنی طرف کھینچیندی اے۔ ڈرم ہیلر جسنوں ڈائینو سارل کیپیٹل آف دتی ورلڈ وی کہیا جاندا اے، وچ آثار قدیمہ دا عجائب گھر موجو داے۔ جنگ دے سالاں وچ ایتھے اس علاقے توں کوئلہ وی کڈیا جاندا رہیا اے۔
شمال وسطی البرٹا وچ واقع البرٹا پریری ریلوے ایگزرشنز سیاحاں وچ مقبول جگہ اے۔ اس وچ دنیا دے گنے چنے چند سٹیم انجنہاں دی مدد توں ٹریناں چلائی جاندیاں نيں جو خوبصورت پریری جگہاں توں گذرتی اے۔ اس نظام وچ ہر سال ویہہاں ہزار سیاح آندے نيں۔
البرٹا سکی تے ہائیک کرنے والے سیاحاں دا خاص مرکز اے۔ البرٹا وچ کئی بین الاقوامی معیار دی سکی دی جگنيں نيں جنہاں وچ سن شائن ولیج، لیک لوئز، مارمٹ بیسن، نارکوئے تے ناکیسکیا اہم نيں۔ دنیا بھر توں شکاری تے مچھلی دے شکاری ایتھے البرٹا وچ شکار تے مچھلی دے لئی آندے نيں۔
ٹیکس
سودھوصوبے دی سرکاری آمدنی دا زیادہ تر حصہ تیل، قدرتی گیس، وڈے گوشت، نرم لکڑی دے لمبر تے گندم اُتے ٹیکساں توں وصول ہُندا اے۔ اس دے علاوہ تجارتی تے ذاتی آمدنی اُتے وی ٹیکس ادا کرنا پڑدا اے۔ جوئے نما کھیلاں دی آمدنی تے وفاقی حکومت کیتی طرف توں انفراسٹرکچر دے لئی دتی جانے رقوم اُتے ٹیکس وی اس دا اک اہم حصہ اے۔ البرٹا دے لوکاں نوں کینیڈا بھر وچ سب توں کم ٹیکس ادا کرنا پڑدا اے۔ البرٹا وچ میونسپلٹی تے سکولاں دے اندر مقامی حکومتاں صوبائی حکومت دے نال مل کے کم کردی نيں۔
ذرائع آوا جائی
سودھوالبرٹا وچ 180000 کلومیٹر توں زیادہ لمبی شاہراہاں تے سڑکاں موجود نيں جنہاں وچوں 50000 دے نیڑے سڑکاں پختہ نيں۔ شمالاًجنوباً اہم شاہراہ ہائی وے 2 اے جو کارڈسٹن توں شروع ہوئے تی اے۔ ہائی وے 4 جو بین الریاستی 15 نوں اگے بڑھاندی اے تے ایہ امریکا تک رسائی دا اہم ترین تے مصروف ترین راستہ اے۔ ایہ کاؤٹس دی سرحد توں شرو ع ہوئے کے لیتھ برج اُتے جا کے ختم ہُندی اے۔ ہائی وے 3 لیتھ برج نوں فورٹ میک لیوڈ توں تے ہائی وے 4 نوں ہائی و ے 2 توں ملاندی اے۔ ہائی وے 2 شمال نوں فورٹ میک لیوڈ، کیلگری، ریڈ ڈئیر تے ایڈمنٹن نوں جاندی اے فیر ایہ دو حصےآں وچ تقسیم ہوئے جاندی اے۔ کیلگری تے ایڈمنٹن دے درمیان ہائی وے 2 دا حصہ ملکہ الزبتھ دوم ہائی وے کہلاندا اے۔ ایہ ناں ملکہ دی 2005 وچ آمد دی یاد وچ اے۔ ایڈمنٹن دے بعد اک شاخ شمال مغرب نوں جاندی اے جو ہائی وے 43 کہلاندی اے تے دوسری ہائی وے 63 کہلاندی اے جو شمال مشرق نوں فورٹ میکمری نوں جاندی اے۔ ایہ سڑک اتھابسکیا دی آئل سینیڈز نوں جاندی اے۔ ائی وے 2 دے نال دو تے وڈی سڑکاں وی موجود نيں جو ہائی وے 22 تے ہائی وے 21 نيں۔ ہائی وے 22 ہائی وے 2 دے مغرب وچ اے جسنوں کاؤ بوائے ٹریل کہیا جاندا اے۔ ہائی وے 21 ہائی توں 2 دے مشرق وچ اے۔
البرٹا وچ شرقاً غرباً دو اہم راستے نيں۔ جنوبی راستہ جو ٹرانس کینیڈا ہائی وے سسٹم دا حصہ اے، میڈیسن ہٹ دے نزدیک صوبے وچ داخل ہُندا اے تے مغرب نوں چلدا ہويا کیلگری توں ہُندا ہويا بینف نیشنل پارک دے راستے صوبے توں اگے نکل جات ااے۔ دوسرا راستہ شمالی اے جو ٹرانس کینیڈا نیٹ ورک دا حصہ اے اُتے اسنوں ییلو ہیڈ ہائی وے یعنی ہائی وے 16 وی کہیا جاندا اے۔ ایہ راستہ لائڈز منسٹر، مشرقی البرٹا توں شروع ہوئے کے ایڈمنٹن توں ہُندا ہويا جیسپر نیشنل پارک دے راستے برٹش کولمبیا نوں جاندا اے۔ سب توں زیادہ خوبصورت مناظر آئس فیلڈز پارک وے وچ نيں جتھے ایہ راستہ 228 کلومیٹر تک جیسپر تے جھیل لوئز دے درمیان چلدا اے۔ سارا راستہ اس دے سجے کھبے پہاڑی سلسلے تے گلیشئر موجود نيں۔
وسطی البرٹا توں گذرنے والا اک ہور اہم راستہ ہائی وے 11 اے جسنوں ڈیوڈ سیمپسن ہائی وے وی کہیا جاندا اے۔ ایہ ساسکچیوان دریا توں مغرب دی طرف گذردا اے تے بینف نیشنل پارک دے راستے راکی ماؤنٹین ہاؤس تے ریڈ ڈئیر توں گذردے ہوئے ہائی وے 12 نوں سٹیٹلر توں 20 کلومیٹر مغرب وچ جا ملدا اے۔ ایہ ہائی وے کیلگری تے ایڈمنٹن دے درمیان کئی چھوٹے شہراں نوں ملاندا اے۔
البرٹا دی شاہراہاں جدوں کسی وڈے شہر توں گذرتی نيں تاں انہاں دے ناں عارضی طور پربدل جاندے نيں۔ مثلاً ہائی وے 2جب کیلگری توں گذرتی اے تاں اس دا ناں ڈئیر فٹ ٹریل بن جاندا اے تے جدوں ایہ ایڈمنٹن وچ پہنچکی اے تاں اسنوں کیلگری ٹریل کہندے نيں۔ ایڈمنٹن توں نکلدے ہی اسنوں سینٹ البرٹ ٹریل کہندے نيں جو سینٹ البرٹ نوں جاندی اے۔ کیلگری وچ خصوصاً سڑکاں دے ناں ایتھے دے قدیم باشندےآں تے انہاں دے قبیلے دے ناں اُتے رکھے جاندے نيں مثلاً کرو چائلڈ ٹریل، ڈئیر فٹ ٹریل تے سٹونی ٹریل۔
ایڈمنٹن، کیلگری، ریڈ ڈئیر، میڈیسن ہٹ تے لیتھ برج دے اپنے اپنے عوامی ذرائع آوا جائی نيں جو بساں اُتے مشتمل نيں۔ کیلگری تے ایڈمنٹن وچ بساں دے علاوہ ہلکی ریل گاڑیاں یا ٹرام وی چلدی نيں۔ ایڈمنٹن دی ٹرام دا مرکز زیر زمین اے تے باقی حصے زمین دے اُتے۔ ایہ شمالی امریکا وچ بننے والی جدید نسل دی ہلکے وزن والی پہلی ٹرین سی۔ کیلگری دی سی ٹرین زیادہ تر سطح زمین اُتے چلدی اے، ایڈمنٹن دی نسبت ساڈھے تن گنیازیادہ پھیلی ہوئی اے تے اسنوں استعمال کرنے والےآں دی تعداد شمالی امریکا وچ سب توں زیادہ اے۔
البرٹا ہوائی رستےآں توں وی اچھی طرح جڑا ہويا اے۔ ایتھے ایڈمنٹن تے کیلگری وچ انٹرنیشنل ائیر پورٹ نيں۔ کیلگری انٹرنیشنل ائیر پورٹ تے ایڈمنٹن انٹرنیشنل ائیر پورٹ کینیڈا دے چوتھے تے پنجويں نمبر اُتے مصروف ترین ائیر پورٹ نيں۔ کیلگری دا ائیر پورٹ ویسٹ جیٹ ائیرلائنز دا مرکزی تے ائیر کینیڈا دا علاقائی مرکز اے۔ کیلگری ائیر پورٹ دا بنیادی مقصد پریری صوبےآں نوں فائدہ دینا سی جنہاں وچ البرٹا، ساسکچیوان تے مینی ٹوبہ شامل نيں۔ ایتھے کنکٹنگ فلائٹس برٹش کولمبیا، مشرقی کینیڈا، امریکا دے پندرہ اہم شہراں، نو یورپی ائیر پورٹاں تے میکسیکو وچ چار تے کیربین دے لئی وی چلدی نيں۔ ایڈمنٹن ائیر پورٹ کینیڈا دی شمال دے لئی مرکز دا کم کردا اے تے کینیڈا دے تمام وڈے ائیر پورٹاں توں ملیا ہويا اے۔ اس دے علاوہ ایہ دس وڈے امریکی ائیرپورٹاں، تن یورپی تے چھ میکسیکن تے کیریبین ائیر پورٹاں نوں وی ملاندا اے۔
البرٹا وچ کل 9 ہزار کلومیٹر طویل ریلوے موجود اے تے بہت سارے سیاح البرٹا دی سیر ویا ریل توں یا راکی ماؤنٹینئر توں کرنا پسند کردے نيں۔ کینیڈین پیسیفک ریلوے اورکینیڈین نیشنل ریلوے کمپنیاں صوبے بھر وچ سامان دی ترسیل کردی نيں۔
حکومت
سودھوالبرٹا دی حکومت پارلیمانی جمہوریہ دی طرز اُتے یک ایوانی اے۔ اس دی واحد قانون ساز اسمبلی کل 83 اراکین اُتے مشتمل اے۔
تمام شہری حکومتاں تے سکول دے بورڈ وکھ وکھ منتخب ہُندے نيں تے وکھ وکھ کم کردے نيں۔ انہاں دی عملداریاں عموماً وکھ رہندی نيں۔ البرٹا وچ ایسی جگنيں جتھے سکول بورڈ تے مقامی حکومتاں اک ہوئے کے کم کرن، کاؤنٹی کہلاندی نيں۔
کینیڈا دی سربراہ مملکت ملکہ الزبتھ دوم البرٹا دی وی حکمران نيں۔ البرٹا وچ انہاں دی ذمہ داریاں لیفٹیننٹ گورنر نورمن کونگ دے ذمے نيں۔ اگرچہ تکنیکی طور اُتے لیفٹیننٹ گورنر البرٹا دا سب طاقتور فرد ہُندا اے اُتے اس وقت اوہ محض نمائشی عہدے دا مالک ہُندا اے۔ اس دے اختیارات نوں آئین دے تحت کم کر دتا گیا اے۔ حکومت دا اصل سربراہ پریمئر ہُندا اے۔ اس وقت البرٹا دے پریمئر دا عہد ہ اکثریتی پارٹی پروگریسیو کنزرویٹیوز دے لیڈر ایڈ سٹیلمچ دے پاس اے جوالبرٹا دے 13واں پریمئر دے طور اُتے 15 دسمبر 2006 نوں منتخب ہوئے۔
پریمئر قانون ساز اسمبلی دا رکن ہُندا اے تے اوہ اپنی کابینہ دے تمام اراکین دا انتخاب قانون ساز اسمبلی دے اراکین وچوں کردا اے۔
ایڈمنٹن دے شہر دے پاس صوبائی حکومت کیتی اک نشست ہُندی اے۔ ایہ شہر البرٹا دا دار الخلافہ وی اے۔
البرٹا دے انتخابات دے نتائج کینیڈا دے ہور صوبےآں دی نسبت زیادہ قدامت پسند ہُندے نيں۔ البرٹا وچ روايتی طور اُتے تن پارٹیاں نيں جو پروگریسیو کنزرویٹو، لبرل تے سوشل ڈیموکریٹک نیو ڈیمو کریٹس نيں۔ چوتھی پارٹی جو کنزرویٹو سوشل کریڈٹ پارٹی اے البرٹا وچ کئی دہائیاں دے بعد اقتدار وچ آئی اُتے 1971 وچ پروگریسیو کنزرویٹو دی اقتدار وچ آمد دے بعد نقشے توں غائب ہوئے گئی۔ اس وقت توں لے کے ہن تک کسی تے پارٹی نوں البرٹا اُتے حکومت کرنے دا موقع نئيں ملا۔ درحقیقت اج تک صرف چار پارٹیاں نے ہی البرٹا اُتے حکومت کیتی اے۔ لبرل 1905 توں 1921 تک، یونائٹڈ فارمرز آف البرٹا 1921 توں 1935 تک، سوشل ڈیمو کریٹک پارٹی 1935 توں 1971 تک تے 1971 توں ہن تک پروگریسیو کنزرویٹو پارٹی دے پاس حکومت اے۔ البرٹا وچ علیحدگی دی تحاریک وقتاً فوقتاً اٹھدی رہندی نيں۔ حتٰی کہ 1980 دی دہائی وچ ایہ تحاریک اپنے عروج اُتے سن اُتے ایہ کدی اِنّا زور نئيں پھڑ سکن کہ ریفرنڈم دی نوبت آندی۔ اُتے علیحدگی پسند کسی نہ کسی طرح متحرک رہندے نيں۔
2008 دے صوبائی انتخابات جو 3 مارچ 2008 نوں ہوئے، پروگریسیو کنزرویٹو پارٹی نوں دوبارہ اکثریت ملی۔ انہاں نے 83 وچوں 72 نشستاں حاصل کيتياں۔ البرٹا لبرل پارٹی دے نو اراکین نے باقاعدہ حزب اختلاف دا عہدہ سنبھالیا تے البرٹا نیو ڈیموکریٹک پارٹی دے دو اراکین نيں۔
میونسپلیٹیز
سودھوائیرڈرائی، بروکس، کیلگری، کیمروز، کولڈ لیک، ایڈمنٹن، فورٹ ساسکچیوان، گرانڈ پریری، لیڈوس، لیتھ برج، لائڈز منسٹر، میڈیسن ہٹ، ریڈ ڈئیر، سپروس گروو، سینٹ البرٹ تے ویٹاسکیون البرٹا دی میونسپلیٹیاں نيں۔
صحت
سودھوکینیڈا دے ہور صوبےآں دی مانند البرٹا وی تمام شہریاں تے باشندو ں نوں عوامی رقوم توں چلنے والے صحت دے نظام توں فائدہ ملدا اے۔ ساسکچیوان دے بعد البرٹا کینیڈا دا دوسرا صوبہ اے جس نے 1950 وچ ٹومی ڈوگلس انداز دے پروگرام نوں اپنایا۔ ایہ پروگرام موجودہ میڈی کئیر سسٹم دا پیش رو سی۔
البرٹا دے ہیلتھ کئیر سسٹم دا 2008–2009 دا سالانہ بجٹ تیرہ اعشاریہ دو ارب ڈالر اے جو حکومت دے کل اخراجات دا چھتیس فیصد اے۔ فی کس ایہ کینیڈا دا بہترین ہیلتھ کئیر دا نظام اے۔ صوبے وچ ہر گھینٹے دے دوران پندرہ لکھ ڈالر ہیلتھ کئیر اُتے خرچ کیتے جاندے نيں۔
اس وقت صوبے دے ہیلتھ کئیر دا چھ فیصد حصہ ماہانہ انشورنس توں ادا کيتا جاندا اے جو فی کس 44 ڈالر یا فی خاندان 88 ڈالر اے۔ اُتے اٹھارہ سال توں کم عمر دے بچےآں، بُڈھے افراد، طلبہٗ تے کم آمدنی والے افراد اس فیس توں مستثنٰی نيں۔ ایہ ساری فیساں وی یکم جنوری 2009 نوں ختم دی جا رہیاں نيں۔
اعلٰی تعلیم یافتہ آبادی تے پھیلدی ہوئی معیشت دے باعث البرٹا ملک بھر وچ ہیلتھ کئیر، تحقیق تے ذرائع وچ پہلے نمبر اُتے آندا اے۔ اہم سہولیات وچ یونیورسٹی آف البرٹا ہاسپٹل کمپلیکس، رائل الیگزنڈریا ہسپتال، مزانکواسی البرٹا ہارٹ انسٹی ٹیوٹ، لوئس ہول زنانہ ہسپتال، سٹولری چلڈرن ہسپتال، البرٹا دا انسٹی ٹیوٹ برائے ذیابیطس، کراس کینسر انسٹی ٹیوٹ تے ریکسل سینٹر فار فارمیسی اینڈ ہیلتھ ریسرچ ایڈمنٹن شامل نيں۔ کیلگری وچ فٹ ہلز میڈیکل سینٹر، دتی پیٹر لاگ ہیڈ سینٹر تے البرٹا چلڈرن ہسپتال واقع نيں۔
ایڈمنٹن وچ اس وقت نوے کروڑ نوے لکھ ڈالر دے اخراجات توں بننے والا ایڈمنٹن کلینک زیر تعمیر اے جو امریکی ادارے مائیو کلینک دی طرح تحقیق، تعلیم تے دیکھ بھال دی سہولیات مہیا کريں گا۔
البرٹا وچ اس وقت ہیلتھ کئیر دے لئی اک البرٹا ہیلتھ سروسز بورڈ موجود اے۔ یکم جولائی 2008 توں پہلے ایتھے نو مختلف علاقےآں دے نظام موجود سن ۔
تعلیم
سودھوہور کینیڈاں صوبےآں دی طرح البرٹا دی قانون ساز اسمبلی نوں تعلیم توں متعلقہ قوانین بنانے دا مکمل اختیار اے۔ 1905 توں لے کے ہن تک قانون ساز اسمبلی نے مقامی سطح اُتے عوامی تے علاحدہ سکول بورڈ بنائے نيں جنہاں وچوں کئی 1905 توں وی پہلے دے نيں۔ اس دے علاوہ نويں کالجاں، یونیورسٹیاں، ٹیکنیکل انسٹی ٹیوٹ تے ہور تعلیمی ادارےآں نوں بنانے تے انہاں نوں چلانے دی ذمہ داری وی ايسے اسمبلی اُتے اے۔
ایلمنٹری سکول
سودھوالبرٹا وچ بیالیس پبلک سکول موجود نيں۔ اس دے علاوہ ستاراں علاحدہ سکول وی ایتھے کم کر رہے نيں۔ انہاں وچوں سولہ سکولاں وچ رومن کیتھولک دا اک، اک سینٹر البرٹ یعنی پروٹسٹنٹاں دی نمائندگی کردا اے۔ ہور براں اک پروٹسٹنٹ سکول وی موجود اے جسنوں گلن اوان کہندے نيں جو سینٹ پال ایجوکیشن ریجنہاں دا حصہ اے۔ لائڈز منسٹر دا شہر البرٹا تے ساسکچیوان دے درمیان آباد اے تے ایتھے دے دونے سکول ساسکچیوان دے قوانین دے تحت کم کردے نيں۔ اُتے ایہ دونے سکول اُتے دی گنتی وچ شامل نيں۔
بہت سال تک صوبائی حکومت نے دے 12 دے تعلیمی نظام دے اخراجات دا وڈا حصہ ادا کيتا اے۔ 1994 توں پہلے دونے طرح دے سکولاں نوں ایہ اختیار سی کہ اوہ مقامی پراپرٹی اُتے ٹیکس لگیا سکن جو تعلیم اُتے خرچ کيتا جاندا سی۔ 1994 وچ حکومت نے پبلک سکولاں توں ایہ اختیار واپس لے لیا اُتے علاحدہ سکولاں دے پاس ایہ اختیار ہن وی موجود اے۔ اُتے اس دی شرح صوبائی حکومت طے کردی اے تے ایہ رقم جمع ہوئے کے صوبائی حکومت نوں جاندی اے جو اسنوں خرچ کرنے دی مجاز اے۔ آئینی طور اُتے ایہ ساری رقم تعلیم اُتے سکولاں دے بورڈ دی مدد توں ہی خرچ دی جا سکدی اے۔ صوبائی حکومت صوبے بھر توں پراپرٹی ٹیکس وصول کردی اے تے اک باقاعدہ فارمولے دے تحت توں دونے نظام سکول تے فرانسیسی اتھارٹیاں دے وچکار تقسیم کيتا جاندا اے۔
تمام سکولاں دے نصاب دا تعین صوبائی محکمہ برائے تعلیم کردا اے۔ فاصلاندی یا گھر بیٹھے تعلیم حاصل کرنے والےآں دے لئی انہاں دی ترجیحات دے مطابق نصاب دا تعین کيتا جاندا اے۔ تمام سکولاں نوں صرف اوہی استاداں بھرتی کرنے دا اختیار اے جو صوبائی حکومت توں باقاعدہ سند یافتہ ہون۔
یونیورسٹیاں
سودھوالبرٹا دی سب توں قدیم تے سب توں وڈی یونیورسٹی یونیورسٹی آف البرٹا اے جو 1908 وچ قائم ہوئی۔ یونیورسٹی آف کیلگری جو پہلے یونیورسٹی آف البرٹا توں الحاق رکھدی سی، 1966 وچ خود مختار یونیورسٹی بنی۔ ہن ایہ البرٹا دی دوسری وڈی یونیورسٹی اے۔ اس دے علاوہ ایتھے اتھابسکیا یونیورسٹی وی اے جو فاصلاندی تعلیم اُتے انحصار کردی اے تے یونیورسٹی آف لیتھ برج وی اے۔ ایتھے کل پندرہ کالج تے دو ٹیکنیکل انسٹی ٹیوٹ وی نيں۔ ایتھے ثانوی تے اعلٰی تعلیم دے وی بے شمار ادارے موجود نيں جنہاں وچ ڈیوری یونیورسٹی شامل اے۔ طلبہٗ یا تاں حکومت توں قرض لے کے یا فیر وظائف دی مدد توں انہاں پرائیوٹ ادارےآں وچ تعلیم پاندے نيں۔ حال ہی وچ انہاں ادارےآں وچ تعلیم دے بڑھدے ہوئے اخراجات اُتے لوکاں نوں تشویش ہونے لگی اے۔ 2005 وچ پریمئر رالف کلین نے وعدہ کيتا اے کہ اوہ فوری طور اُتے ٹیوشن فیس نوں منجمد کر دیؤ گے تے ہور اخراجات نوں کم کرنے دے لئی اقدامات کیتے جاواں گے۔ اُتے حالے تک کوئی قابل عمل منصوبہ سامنے نئيں آیا۔
سبھیاچار
سودھوگرمیاں شروع ہُندے ہی البرٹا وچ بے شمار میلے شروع ہوئے جاندے نيں۔ ایڈمنٹن فرنج فیسٹیول نوں ایڈن برگ دے بعد دنیا دا دوسرا وڈا میلہ منیا جاندا اے۔ کیلگری تے ایڈمنٹن وچ ہونے والے لوک موسیقی دے میلے کینیڈا دے دو وڈے میلے نيں تے دونے شہراں وچ سالانہ کئی ہور میلے وی لگدے نيں۔ سردیاں تے گرمیاں وچ وی ایتھے سالانہ بین الثقافتی ایونٹ ہُندے نيں۔ ایڈمنٹن وچ سالانہ اِنّے زیادہ میلے تماشے ہُندے نيں کہ اسنوں فیسٹیول سٹی دا لقب ملیا ہويا اے۔
کیلگری تے ایڈمنٹن کینیڈین فٹ بال لیگ تے نیشنل ہاکی لیگ دے گھر نيں۔ سوکر، رگبی یونین تے لیکراس وی ایتھے پروفیشنل پیمانے اُتے کھیلے جاندے نيں۔
ماحولیات
نباتات
سودھووسطی تے شمالی البرٹا وچ بہار دی آمد دے نال ہی پریری کروکس اینی مون، تھری فلاورڈ ایونس، گولڈن بین، وائلڈ روز یعنی جنگلی گلاب تے ہور پھُل کھل جاندے نيں۔ گرمیاں دے نال نال ایتھے سورج مکھی دی نسل دے بہت سارے پھُل کھلدے نيں۔ اگست وچ ایہ سارے میدان پیلے تے گلابی رنگ توں ڈھک جاندے نيں۔ جنوبی تے مشرقی حصےآں وچ چھوٹی جسامت دی غذائت توں بھرپور گھاہ اگتی اے جو گرمیاں دے دوران خشک ہوئے جاندی اے۔ اس دے بعد ایتھے پریری کون فلاور، فلی بین تے سیج وغیرہ دی طرح دے پھُل کھلدے نيں۔ پیلے تے سفید رنگ دے سوئٹ کلوور ہر طرف چھا جاندے نيں تے انہاں دی خوشبوواں ہر طرف چھا جاندی نيں۔ پارک لینڈ دے علاقے وچ درخت ہر طرف جھنڈاں وچ اگتے نيں۔ ایہ زیادہ تر ایسپن، پاپلر تے ولو یعنی بید مجناں دے ہُندے نيں۔ ولو تے کئی دوسرے انواع دی جڑی بوٹیاں وغیرہ وی ایتھے بکثرت ہر جگہ اگتی نيں۔ شمالی ساسکچیوان دریا دے شمالی جانب سدا بہار جنگلات وچ لکھاں مربع کلومیٹر اُتے ایہ پھیلے ہوئے نيں۔ ایسپن، پاپلر، بالسم پاپلر تے پیپر برچ دے درخت ایتھے اکثریت وچ نيں۔ کونی فرز جنگلات وچ جیک پائن، راکی ماؤنٹین پائن، لاج پول پائن، سفید تے کالے سپروس تے تمارک دے درخت اہم نيں۔
حیوانات
سودھوالبرٹا دے تن مختلف موسمی خطے یعنی الپائن، جنگلات تے پریری وچ بے شمار انواع دے جانور اں دا مرکز نيں۔ جنوب تے وسط وچ جنگلی بھینسے لکھاں دی تعداد وچ نيں۔ ایتھے آبادکاری دے ابتدائی دناں وچ جنگلی بھینساں دی تعداد کچھ کم ہوئی سی لیکن ہن فیر توں ایہ تعداد ودھ گئی اے۔ ہن ایہ جنگلات تے پارکاں وچ بکثرت موجود نيں۔
البرٹا وچ درندے وی موجود نيں۔ انہاں وچ گرزلی تے کالے ریچھ پہاڑی تے جنگلی علاقےآں وچ نيں۔ چھوٹے درنداں وچ بھیڑیئے، کائی اوٹی، لومڑی، لنکس، باب کیٹ تے پہاڑی شیر یعنی کوگر وی ملدے نيں۔
چرندے ایتھے صوبے بھر وچ عام نيں۔ موز، میول ڈئیر تے وائٹ ٹیل ہرن ایتھے جنگلات وچ ملدے نيں۔ جنوبی البرٹا دے پریری علاقےآں وچ چو سنگھے ملدے نيں۔ بگ ہارن شیپ تے پہاڑی بکریاں راکی پہاڑاں وچ رہندے نيں۔ خرگوش، سایہی، سکنک، گلہری تے چوہاں دی بے شمار قسماں ایتھے صوبے بھر وچ ہر جگہ بکثرت نيں۔ البرٹا وچ صرف اک زہریلا سپ ملدا اے جسنوں پریری ریٹل سنیک کہندے نيں۔
وسطی تے شمالی البرٹا تے انتہائی شمال دے علاقے کئی مہاجر پرندےآں دی افزائش نسل دے لئی اہم نيں۔ بطخاں، مرغابیاں، سوان تے پیلی کن ایتھے ہر موسم بہار وچ آندے نيں تے ایتھے دی سینکڑاں چھوٹی وڈی جھیلاں یا انہاں دے کنارے اپنے گھونسلے بناتے نيں۔ عقاب، باز، الو تے کوے وی ایتھے بکثرت نيں۔ غلہ تے حشرات کھانے والے پرندے وی ایتھے بکثرت ملدے نيں۔ دوسرے معتدل علاقےآں دی مانند ایتھے مچھر، مکھیاں، بھنبھیریاں تے شہد دی مکھیاں عام پائی جاندی نيں۔ دریا اں تے جھیلاں وچ پائک،وائٹ فش، رین بو، سپیکلڈ تے بھوری ٹراؤٹ عام ملدی نيں۔ سٹرجن وی عام پائی جاندی اے۔ کچھوے وی جنوب دے چند علاقےآں وچ پانیاں وچ ملدے نيں۔ البرٹا وچ موجود چند جل تھلیاں وچ مینڈک تے سیلے منڈر اہم نيں۔ البرٹا دا صوبہ کینیڈا دا واحد صوبہ تے دنیا دے انہاں چندخطےآں وچوں اک اے جتھے نارویجئن چوہے نئيں پائے جاندے۔ 1950 دے اوائل وچ البرٹا دی حکومت نے چوہے مار پروگرام اپنایا سی جو اِنّا کامیاب رہیا کہ ہن ایتھے چوہاں دا ناں و نشان تک نئيں ملدا۔ 2006 وچ جنگلی چوہاں دی تعداد صفر دسی گئی اے۔ اس نسل دے چوہے ذاتی طور اُتے پالنا ممنوع اے اُتے تحقیقی ادارےآں تے چڑیاگھراں تے کالجاں یونیورسٹیاں وچ ایہ چوہے محدود تعداد وچ نيں۔
