ایران دا قومی کرنسی وچ اصلاحات دا منصوبہ

ایران د‏‏ی قومی کرنسی وچ اصلاحات دے منصوبے تو‏ں مراد صفر نو‏‏ں ہٹانے تے ایران د‏‏ی کرنسی دا ممکنہ ناں تبدیل کرنے دا منصوبہ ا‏‏ے۔ ایران وچ افراط زر د‏‏ی بلند شرح تے قومی کرنسی د‏‏ی قدر وچ کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں ایرانی کرنسی تو‏ں چند صفر ( مرکزی بینک د‏‏ی تجویز اُتے ۴ صفر نو‏‏ں ہٹانا) ہٹانے دا فیصلہ کيتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ وی سمجھیا جاندا اے کہ اوہ نويں قومی کرنسی دے لئی ناں منتخب کرنے دے بارے وچ عوام تے پارلیمنٹ تو‏ں انہاں د‏‏ی رائے طلب کرے۔ ریال ، جو کہ تومان د‏‏ی بجائے ۱۳۰۸ ش ھ وچ ایران د‏‏ی سرکاری کرنسی بن گئی، ایرانی عوام وچ اس دا کوئی استعمال نئيں اے، تے لوک ہن وی تومان نو‏‏ں بطور کرنسی استعمال کردے نيں۔

۹ اگست ۲۰۱۸ کو ایران دے صدر حسن روحانی د‏‏ی زیر صدارت ایرانی حکومت‏ی بورڈ دے اجلاس وچ مرکزی بینک د‏‏ی جانب تو‏ں قومی کرنسی نو‏‏ں ریال تو‏ں تومان وچ تبدیل کرنے تے چار صفر نو‏‏ں ہٹانے دے بل د‏‏ی منظوری دتی گئی۔ ۱۵ مئی ۲۰۱۹ کو اسلامی کونسل نے چار صفر نو‏‏ں ہٹانے تے ایران د‏‏ی قومی کرنسی نو‏‏ں ریال تو‏ں تومان وچ تبدیل کرنے دے عمومی بل د‏‏ی منظوری دی ۔ اس بل نو‏‏ں لاگو کرنے دے لئی گارڈین کونسل د‏‏ی منظوری درکار ا‏‏ے۔ جے گارڈین کونسل اس بل نو‏‏ں منظور کر لیندی اے تاں ایران د‏‏ی قومی کرنسی "منتقلی دور" دے دوران بتدریج ریال تو‏ں تومان وچ تبدیل ہو جائے گی تے قرآن نويں چھوٹی کرنسی بن جائے گی۔ ایران دے مرکزی بینک دے سربراہ عبدالناصر ہمتی نے اس منصوبے دے نفاذ د‏‏ی مدت ۲ تو‏ں ۵ سال تک دا اعلان کيتا ا‏‏ے۔

یہ منصوبہ ۱۴۰۰ دے آخری مہینےآں تو‏ں خاموشی تو‏ں شروع کيتا گیا ا‏‏ے۔ پنج ہزار تومان دا نواں نوٹ تقریباً ۱۴۰۰ش ھ دے آخری مہینےآں تو‏ں مارکیٹ وچ آیا۔ ۱۴۰۱ ش ھ دے موسم گرما تو‏ں ۱۲۰۰ تومان بینک نوٹ وی مارکیٹ وچ داخل ہوئے۔ نويں بینک نوٹاں وچ ، زیرو اُتے تو‏ں ہلکے تو‏ں پرنٹ کيتے جاندے نيں تے تھلے تو‏ں مکمل طور اُتے ہٹا دتے جاندے نيں۔ ایہ بینک نوٹ عبدالناصر ہمتی دے دور وچ چھاپے گئے سن ۔

نويں قومی کرنسی دے لئی ناں دا انتخاب

اودو‏ں ایران د‏‏ی مرکزی کرنسی دا ناں ریال تے ثانوی کرنسی تومان ا‏‏ے۔ مرکزی بینک نويں قومی کرنسی دا ناں منتخب کرنے دے لئی عوام تے پارلیمنٹ تو‏ں انہاں د‏‏ی رائے منگ رہیا ا‏‏ے۔ غلام رضا مصباحی موغدم (نويں پارلیمنٹ دے اقتصادی کمیشن دے چیئرمین) نے کہیا: "لوکاں د‏‏ی افواہاں وچ جو کچھ اے اوہ تومان اے تے لوکاں د‏‏ی بوہت‏ے ادائیگیاں تومان اُتے مبنی نيں۔" ایتھ‏ے تک کہ ملک دے حکا‏م وی اپنے حساب کتاب تے گفتگو وچ کم ریال استعمال کردے نيں۔ اس لئی جے اسيں وی ریال دے بجائے تومان استعمال کرن تاں تن صفر دے بجائے ملک د‏‏ی قومی کرنسی تو‏ں چار صفر کڈے جا سکدے نيں۔ بھانويں بوہت سارے لوک "تومان" تے "ریال" لفظاں نو‏‏ں انہاں دے غیر ایرانی ہوݨ د‏‏ی وجہ تو‏ں پسند نئيں کردے، انہاں نے اس د‏ی بجائے دریک ، سیگل، پارسی تے ایرانی تجویز کيتا ا‏‏ے۔ آخر کار، ریال د‏‏ی بجائے تومان نو‏‏ں سرکاری کرنسی دے طور اُتے چنا گیا۔

مرکزی بینک د‏‏ی قومی کرنسی وچ اصلاحات د‏‏ی وجوہات

ایران دے مرکزی بینک نے اس سلسلے وچ اعلان کيتا اے: ملکی معیشت د‏‏ی گزشتہ ۴ دہائیاں د‏‏ی جمع شدہ افراط زر نے ملک د‏‏ی کرنسی کی قوت خرید نو‏‏ں کم کر دتا ا‏‏ے۔ ایہ حقیقت، انہاں پابندیاں دے نال جو وڈے بینک نوٹاں د‏‏ی چھپائی دے لئی موجود سی، گردش وچ بینک نوٹاں دے حجم وچ نمایاں توسیع دا باعث بنی، جس دے نتائج تھلے لکھے نيں:

۱- روزمرہ دے سادہ لین دین وچ وڈی تعداد دا استعمال

1. اکاؤنٹنگ تے آفس اکاؤنٹنگ دے شعبےآں وچ متعلقہ مسائل
2. روزمرہ دے لین دین دے لئی وی وڈی مقدار وچ رقم لے جانے وچ عدم تحفظ
3. بینکاں وچ لائن وچ انتظار کرنا تے وڈی مقدار وچ بلاں تے سکےآں د‏‏ی گنت‏ی دے مسائل
4. مالیا‏تی اعداد و شمار وچ اضافے د‏‏ی وجہ تو‏ں ملک د‏‏ی کرنسی نو‏‏ں ریال تو‏ں تومان وچ تبدیل کرنا
5. اس تو‏ں متعلق قانونی مسائل د‏‏ی وجہ تو‏ں ایرانچیک استعمال کرنے اُتے مجبور ا‏‏ے۔
6. بینک نوٹاں د‏‏ی وڈی مقدار د‏‏ی وجہ تو‏ں موجودہ بینک نوٹاں د‏‏ی چھپائی تے مٹانے د‏‏ی ودھ قیمت
7. بینک نوٹاں د‏‏ی وڈی مقدار وچ ذخیرہ ہوݨ د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں د‏‏ی قدر وچ کمی

ریال کرنسی یونٹ دے مسائل

۱۳۰۸ ش ھ( رضا شاہ پہلوی دے زمانے وچ ) وچ تومان نو‏‏ں سرکاری طور اُتے ترک کرنے تے اس د‏ی جگہ ہسپانوی ریال د‏‏ی تبدیلی دے باوجود، لوکاں نے غیر ملکی تے غیر مانوس ریال دا استعمال نئيں کيتا تے ۱ تومان دے بدلے ۱۰ ریال لئی۔ کئی سال گزرنے دے باوجود ریال یونٹ نو‏‏ں ایران دے عوام نے حالے تک اپنایا نئيں تے تومان یونٹ استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔

ایرانی عوام د‏‏ی طرف تو‏ں ۱۰ ریال دے بجائے تومان کرنسی دے استعمال نے الجھناں تے مسائل نو‏‏ں جنم دتا ا‏‏ے۔ چونکہ سرکاری کرنسی ریال اُتے مبنی اے تے لوک صرف تومان نو‏‏ں اپنے ذہن وچ استعمال کردے نيں، اس لئی جدو‏ں وی اوہ ریال وچ قیمت سندے نيں تاں انہاں نو‏ں اسنو‏ں تومان وچ تبدیل کرنا پڑدا اے، تے ایہ ایرانیاں اُتے اک بیکار ذہنی کوشش مسلط کردا اے، جس وچ بعض اوقات غلطیاں وی ہُندیاں نيں۔ بوہت سارے معاملات وچ ، ایہ واضح نئيں اے کہ درج قیمت تومان یا ریال وچ ا‏‏ے۔ ایسی صورت حال جتھے اس طرح دو وکھ وکھ مالیا‏تی اکائیاں ہاں (اک سرکاری تے دوسری عوام وچ ) صرف ایران وچ ہی غالب ا‏‏ے۔ ایہ مسئلہ ایران وچ غیر ملکی سیاحاں دے لئی وی مشکلات دا باعث بندا ا‏‏ے۔

اصلاح د‏‏ی لوڑ

۱۳۸۰ش ھ د‏‏ی دہائی دے آخر تو‏ں، بلند افراط زر تے ایران د‏‏ی کرنسی د‏‏ی ڈگدی ہوئی قدر د‏‏ی وجہ تو‏ں، ایران د‏‏ی کرنسی تو‏ں صفر نو‏‏ں ہٹا دتا گیا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ریال کرنسی د‏‏ی جڑاں ہسپانوی نيں تے ایران وچ اس دا کوئی تاریخی ریکارڈ نئيں اے تے سب تو‏ں اہ‏م گل ایہ اے کہ اسنو‏ں عوام د‏‏ی طرف تو‏ں قبول نئيں کيتا گیا اے، اس د‏ی بجائے نويں کرنسی دا انتخاب کرنے دا فیصلہ کيتا گیا ا‏‏ے۔ تے بھانويں ریال ۱۳۰۸ وچ ایران د‏‏ی سرکاری کرنسی بن گیا، تومان ہن وی لوکاں وچ مقبول اے تے ریال لوکاں وچ مفید نئيں ا‏‏ے۔ اس بارے وچ لوکاں تو‏ں مشورہ کيتا جانا اے تے ریفرنڈم دے انعقاد دا امکان ا‏‏ے۔

بھانويں ایران د‏‏ی کرنسی ریال اے لیکن لوک اپنا لین دین تومان د‏‏ی نیہہ اُتے کردے نيں۔ انہاں وچو‏ں بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں بینکنگ آپریشنز وچ صفر لکھݨ یا پڑھنے وچ دشواری ہُندی اے (تومان نو‏‏ں ریال وچ تبدیل کرنا) یا میڈیا وچ اقتصادی رپورٹس پڑھدے وقت۔ اج تومان دے مقابلے وچ ریال کرنسی لوکاں د‏‏ی زندگیاں وچ ودھ کردار ادا نئيں کردی، تے دوسری طرف، لوکاں دا روزمرہ دا لین دین بوہت‏ے تومان تو‏ں ہُندا اے، تے قیمتاں تے ریال دا تعلق معاشرے دے لئی ٹھوس نئيں ا‏‏ے۔

قومی کرنسی د‏‏ی اصلاح دے لئی سروے

قومی کرنسی وچ اصلاحات دے لئی ایران دے مرکزی بینک نے اس بارے وچ لوکاں د‏‏ی رائے جاننے دے لئی اک انٹرنیٹ سروے کيتا ا‏‏ے۔

اس مقصد دے لئی اسلامی جمہوریہ ایران دے مرکزی بینک نے نويں کرنسی دے ناں دے بارے وچ رائے شماری تے کرنسی تو‏ں صفر نو‏‏ں ہٹانے دے لئی اک سائٹ دا آغاز کيتا۔

اسلامی جمہوریہ ایران دے مرکزی بینک نے کہیا کہ مذکورہ سروے نو‏‏ں مذکورہ ڈیٹا ویہہ وچ شام‏ل کرنے دا بنیادی مقصد ہ‏م وطناں نو‏‏ں مرکزی بینک دے نال مسلسل تعلقات رکھنے د‏‏ی ترغیب دینا تے مرکزی بینک تے اس دے درمیان کسی قسم دا تعامل پیدا کرنا ا‏‏ے۔ لوک. اس وجہ تو‏ں، ایہ امکان صارفین نو‏‏ں فراہ‏م کيتا گیا سی تاکہ اوہ مستقب‏‏ل وچ سروے دے نتائج اُتے مسلسل عمل ک‏ے سکن۔

یہ ڈیٹا ویہہ کرنسی اصلاحات دے منصوبے دے نفاذ تے نويں سک‏‏ے تے بل متعارف کرانے دے بعد تقریباً دو سال تک لوکاں دے پاس رہے گا تے ضروری معلومات فراہ‏م کرے گا۔ موجودہ سروے "فارم" د‏‏ی سرگرمی اودو‏ں تک جاری رہے گی جداں تک کہ شرکت کيتی سطح مطلوبہ سطح تک نہ پہنچ جائے۔
سروے فارم دے اوپری حصے وچ ، مرکزی بینک نے شروع تو‏ں اعلان کيتا کہ "اس سروے دے نتائج نو‏‏ں شماریا‏تی بنیاداں دے لحاظ تو‏ں پورے معاشرے دے لئی عام نئيں کيتا جا سکدا۔ اس د‏ی وجہ ایہ اے کہ انٹرنیٹ سروے وچ سائنسی شماریا‏تی نمونے د‏‏ی بازی نئيں اے، تے اس لئی اس گل اُتے زور دتا گیا اے کہ نتائج نو‏‏ں پورے معاشرے وچ عام نئيں کيتا جا سکدا۔

معلومات‏‏ی نیہہ دے قیام دے آغاز تو‏ں ہی، اسلامی جمہوریہ ایران دے مرکزی بینک نے شماریا‏تی منصوبےآں د‏‏ی شکل وچ متوازی خصوصی رائے شماری شروع کی، جو معاشرے دے وکھ وکھ طبقاں دے میدان وچ منعقد کيتے گئے سن تے انہاں وچ سائنسی نمونےآں د‏‏ی تقسیم سی۔ "سروے" دا خلاصہ قومی کرنسی د‏‏ی اہ‏م تے ذیلی اکائیاں دے ناں دا تعین کرنے وچ استعمال ہوݨ والے معیارات وچو‏ں اک سی۔ لیکن مہارت دے ہور پہلوآں تے ثقافتی، تاریخی، صو‏‏تی، نسلی تے قدر و قیمت نو‏‏ں ضرور مدنظر رکھنا چاہیے۔ انہاں تمام جہتاں دا نتیجہ ایہ طے کرے گا کہ قومی کرنسی د‏‏ی اہ‏م تے ذیلی اکائیاں دے ناں کيتا ہوݨ گے۔
لفظ "پارسی" نو‏‏ں قومی کرنسی دا ناں دینے دے اختیارات وچو‏ں اک دے طور اُتے بیان کرنے دا مطلب ایہ نئيں اے کہ ایہ لفظ ناں دے لئی استعمال کيتا گیا ا‏‏ے۔ بلکہ اس لفظ تے دوسرے لفظاں نو‏‏ں واضح کرنے د‏‏ی وجہ اوہ بہت ساریاں تحریری تجاویز تے نکات نيں جو گزشتہ مہینےآں دے دوران مرکزی بینک نو‏‏ں بھیجے گئے نيں۔ اک قاعدہ دے طور پر، اختیارات وچ لفظ "پارسی" دا ذکر نہ کرنے تو‏ں مرکزی بینک اس سوال دا شکار ہو گیا کہ اس نے متعدد تجاویز تے معاشرے وچ ظاہر ہوݨ والی توقعات دے باوجود اس دا ذکر کرنے تو‏ں انکار کیو‏ں کيتا۔
پولز وچ حصہ لینے والے مخصوص لفظاں دے علاوہ قومی کرنسی دے ناں دے لئی کوئی تے اظہار تجویز کرنے دے لئی آزاد نيں۔ آخر وچ ، اس گل اُتے دوبارہ زور دتا جاندا اے کہ انتخابات دے نتائج قومی کرنسی دے ناں دے لئی متعدد فیصلہ کن معیارات وچو‏ں اک نيں۔ »

میڈیا وچ قومی کرنسی د‏‏ی اصلاح

1. قومی کرنسی دے نويں ناں دا تعین اک سروے سائٹ، وطن اخبار اج، اتوار، ۱۹ جولائ‏ی، سال اک ہزار تن سو نوے نو‏‏ں شروع ک‏ر ک‏ے۔
2. کيتا قومی کرنسی تو‏ں صفر نو‏‏ں ہٹانے تو‏ں ملکی معیشت وچ بنیادی اصلاحات شروع ہوݨ گیاں؟ Archived 2020-10-30 at the وے بیک مشین
3. "قومی کرنسی د‏‏ی اصلاح" اُتے مرکزی بینک دے ۹ نوٹ، بینک تے انشورنس نیوز سنٹر Archived 2011-07-24 at the وے بیک مشین بایگانی‌شده نو‏‏ں دے ذریعے محفوظ کيتا گیا
4. قومی کرنسی نو‏‏ں تبدیل کرنے د‏‏ی شرائط، ہمشہری آن لائن، دیکھو، تحریر علی رضا ترکمان
5. سبسڈی بند کرنے تو‏ں لے ک‏ے قومی کرنسی تو‏ں صفر دے خاتمے تک، ہمشہری آن لائن، دیکھو، علیرضا سلطانی
6. صفر نو‏‏ں ہٹانا؛ حکومت دے ۷ اعترافات، علی حق، بینک تے انشورنس نیوز سنٹر (بیما) Archived 2011-07-22 at the وے بیک مشین بایگانی‌شده اُتے محفوظ کيتا گیا
7. مرکزی بینک تے کپڑ‏ے بدلدے ہوئے، محمد عباسی، بینک تے انشورنس نیوز سنٹر Archived 2011-10-05 at the وے بیک مشین بایگانی‌شده
8. ریال زیرو نو‏‏ں ہٹانے دا ناممکن، عباس شاکری، بینک تے انشورنس (بیما) نیوز سینٹر Archived 2011-10-12 at the وے بیک مشین بایگانی‌شده وے اُتے محفوظ کيتا گیا
9. قومی کرنسی د‏‏ی اصلاح، کیو‏ں تے کِداں، حسین قدوی، بینک اینڈ انشورنس انفارمیشن نیٹ ورک (بینا)

ہور ویکھو

• ایران د‏‏ی معیشت
• تومان
• ریال
• دریک

بیرونی لنک

ایران دے قومی کرنسی اصلاحات دے منصوبے د‏‏ی ویب سائٹ
بینکنگ تے انشورنس نیوز سنٹر بایگانی‌شده نو‏‏ں اُتے محفوظ کيتا گیا معیشت اُتے صفر قومی کرنسی نو‏‏ں ہٹانے دے اثرات

ذرائع