امیر تیمور تے بایزید یلدرم
1390 عیسوی وچ دنیا دی دو سب توں زیادہ طاقتور ریاستاں دی سرحداں مل رہیاں سن، اک سلطنت عثمانیہ تے دوسری تیموری سلطنت سلطنت عثمانیہ دا سلطان بایزید اول جدوں کہ تیموری سلطنت دا سلطان امیر تیمور لنگ سی سلطنت عثمانیہ ایشیاء دے بعد یورپ دی غیر مسلم ریاستاں نوں تخت تاراج کر رہی سی
جدونکہ تیموری سلطنت بغداد توں دہلی، عرب دے ریگزاراں توں ازبکستان دے پہاڑاں تک تمام علاقے فتح کردی چلی جارہی سی، عثمانی سلطنت نوں منظم کرنے دے لئی بایزید نوں وقت چاہیدا سی لہذا اس نے یورپ وچ دوسری وڈی سلطنت سربیا جتھے ترکاں نے مسلم ریاست قائم کيتی ہوئی سی اس ریاست دے شہنشاہ دی بیٹی دے نال شادی کرکے امن قائم کردتا
جدوں کہ مشرق دی جانب توں اک دوسری ترک مسلم ریاست قرمانیہ سی جس توں سلطنت عثمانیہ نوں خطرہ لاحق سی ریاست قرمانیہ نوں مصر تے حجاز (مکہ مدینہ) اُتے حکومت کرنے والی سلطنت مملوک دی حمایت وی حاصل سی، ہن سلطان بایزید نے اپنی ریاست عثمانیہ نوں محفوظ بنانے دے لئی سلطنت قرمانیہ دے سلطان علاءالدین توں اپنی بہن دی شادی کردتی،
اس میرج ڈپلومیسی توں یورپ دی طرف توں تاں امن ہوگیا مگر مشرق دی جانب قرمانیہ دے سلطان نال شادی دا بندھن وی سلطنت قرمانیہ نوں اطاعت گزار ریاست نہ بناسکیا سطان بایزید سمندر پار ایڈرین وچ ہنگری ایمپائیرز دے خلاف جنگ کيتی تیاری وچ مصروف عمل سی
تب قرمانیہ دے ترک سلطان علاءالدین نے سلطنت عثمانیہ دے کچھ علاقےآں اُتے قبضہ کرلیا بایزید واپس پلٹا تے علاءالدین نوں عبرتناک شکست دے دتی علاءالدین اپنی بیوی یعنی بایزید دی ہمشیرہ دی مدد توں میدان جنگ توں بچ نکلنے وچ کامیاب ہوگیا لیکن اسکے بیٹے محمد تے علی دوناں نوں قتل کردتا گیا۔
اس جنگ دے باعث نیڑے سی کہ سلطنت قرمانیہ دا خاتمہ ہوجاندا مگر ايسے دوران ازبکستان توں اک طوفان اٹھا تے سلطنت عثمانیہ خود خطرے وچ پڑگئی، اس طوفان تے انقلاب دا ناں سی تیمور لنگ
امیر تیمور بہادر جنگجو سردار سی جس نے اپنی جنگی مہارت دے باعث سمرقند اُتے قبضہ کرکے اسنوں اپنا راجگڑھ بنایا اس نے اپنی سلطنت نوں موجودہ ازبکستان، روس، پاکستان، افغانستان، بھارت، ایران عراق تے ترکی دی سرحداں تک پھیلا دتا کل ملا کے امیر تیمور 40 توں ودھ چھوٹی وڈی ریاستاں تے ملکاں فتح کرچکيا سی، امیر تیمور اپنی جنگی مہارت دے نال نال سفاکیت وچ منگولاں دی طرح مشہور ہوچکيا سی
خوف اس دا ہتھیار سی اوہ جس شہر وچ داخل ہُندا بے دریغ ہزاراں لکھاں غیر مسلح انساناں دا قتل عام کردا وہ عورتاں بچےآں بوڑھاں سب نوں جلدی اگ وچ جھونک دیندا گردناں اڑا دیندا تے انسانی کھوپڑیاں دے مینار بنواندا، اور فیر اپنے بے انتہا ظلم دی خبراں تے داستاناں پھیلنے دیندا تاکہ اسکے خوف دی دھاک دشمناں اُتے بیٹھ جائے اوہ چاہندا سی کہ اسکے دشمن اس توں لڑنے دی بجائے اسکدے اگے ہتھیار سُٹن نوں ترجیح دین۔
1393 وچ تیموری تے عثمانی سلطنتاں دی سرحداں اک دوسرے نوں چھونے لگیاں ، عثمانی تے تیموری دونے سلطان صاف دیکھ رہے سن کہ اج نئيں تاں کل دونے دا ٹکراو ہوکر رہے گا کیونجے دوناں نوں اپنی طاقت پے گھمنڈ سی اسکیا اظہار انہاں خطوط وچ وی ہُندا اے جو دونے اک دوسرے نوں لکھدے سن
ایہ خطوط کیوں لکھنا پئے، ہويا ایويں کہ امیر تیمور نے بغداد دی اِٹ توں اِٹ بجا دتی تے ہزاراں انساناں نوں موت دے گھاٹ اتار دتا
بغداد دا شہزادہ طاہر جان بچا دے سلطنت عثمانیہ دے پاس جا پہنچیا تے اسنوں پناہ دے دتی گئی، اسی طرح دوسری جانب اناطولیہ دے اوہ علاقے جنہاں پے سلطنت عثمانیہ نے قبضہ کيتا ، اوتھے دے مسلم سردار امیر تیمور دے پاس پناہ لینے سمرقند پہنچ گئے تے انکو وی امیر تیمور دی جانب توں پناہ مل گئی دستور دنیا اے اک دوسرے دے دشمناں نوں پناہ دینا سیدھی سیدھی دشمنی تصور کيتی جاندی اے، امیر تیمور نے سلطان بایزید اول نوں اک خط بھیجیا اور خط وچ ایہ للھا کہ “جو علاقے کافراں توں چھینے نيں انہاں نوں اپنے پاس رکھو، لیکن اسکے علاوہ جو علاقے نيں اوہ فوراً انہاں دے سرداراں نوں واپس سونپ دو ورنہ وچ قہر بن دے تسيں توں بدلہ لواں گا “ یہ خط اک عالمی طاقت نوں سیدھی دھمکيتی سی، بایزید اس گستاخی توں اگ بگولہ ہوگیا، اس نے خط لیانے والے قاصد دی داڑھی کٹوا دے اسنوں زلیل و رسوا کرکے واپس بھیج دتا،
امیر تیمور اپنے قاصد دا حلیہ تے سلطان بایزید دا ہتک آمیز رویہ دیکھ دے سخت غصہ وچ آیا اس واقع دے بعد تقریباً دونے اطراف توں طبل جنگ بج چکے سن، کچھ عرصہ گزرنے دے بعد بایزید نوں خبر ملی کہ امیر تیمور مسلماناں دے دوسری وڈی سلطنت مملوک تے بازنطینی (عیسائی ریاست)کے نال مل کے سلطنت عثمانیہ پے چڑھائی کرنے دی تیاری کر رہیا اے،
ہن سلطان بایزید نے امیر تیمور نوں آخری خط بھیجیا، تے لکھیا “چونکہ تمہارےلامحدود لالچ دی کشتی خود غرضی دے گڑھے وچ اتر چکی اے تواڈے لہے بہتر ایہی اے کہ اپنی گستاخی دے بادباناں نوں تھلے کرلو تے خلوص دے ساحل اُتے پچھتاوے دا لنگر ڈال دو کیونجے سلامتی دا ساحل وی ایہ ہی اے ورنہ ساڈے انتقام دے طوفان توں تسيں سزا دے اس سمندر وچ غرق ہوجاوگے جس دے تسيں مستحق ہو” اس جوابی خط نے امیر تیمور نوں غضبناک کردتا اس نے باقاعدہ اپنی فوج نوں ریاست عثمانیہ دی طرف پیش قدمی دا حکم دے دتا 1401 وچ امیر تیمور دی فوج نے سلطنت عثمانیہ دے اک اہم شہر سیواسنوں فتح کرلیا جس وچ سلطان بایزید دا بیٹا اطغرل دوئم اوراس دتی بچی کھچی شکست خوردہ فوج نوں قلعہ دی بنیاداں وچ زندہ گاڑ دتا 1402 عیسوی کےموسم گرما وچ بایزید 90 ہزار دے لگ بھگ فوج لے کے انقرہ دے نیڑے پڑاو ڈال دتا
امیر تیمور اپنی فوج دے نال اوتھے پہنچیا تاں بھانپ گیا کہ ایتھے عثمانی فوج کوشکشت دینا ناممکن اے چناچہ اس نے چال چلی تے اپنی فوج دے نال پِچھے ہٹنے لگا بایزید نے جدوں ایہ منظر دیکھیا تاں اپنی فوج نوں تیموری فوج دا پِچھا کرنے دا حکم دتا عثمانی فوج تعاقب کردے ہوئے اپنے کیمپاں توں بہت دور ہوگئی، امیر تیمور مشرق وچ اپنے سرحد دے نیڑے جا پہنچیا مگر اسنوں ایہ میدان جنگ وی پسند نا آیا امیر تیمور کسی صورت وی بایزید کواس دتی مرضی دا میدان جنگ نئيں دینا چاہندا سی لہذا اک مرتبہ فیر امیر تیمور اس میدان توں وی کنی کترا گیا، اب اک انہونی ہوگئی، تیمور اپنے ڈیڑھ لکھ لشکر سمیت کدرے غائب ہوگیا، سلطان بایزید ہفتےآں تک ايسے گل پے سرپٹختا رہیا کہ اِنّا وڈا لشکر آخر چلا کتھے گیا، فیر جولائی 1402 وچ بایزید نوں خبر مل گئی کہ امیر تیمور دا لشکر کتھے اے، لیکن ایہ خبر آسمانی بجلی دی طرح اسکے سر پے آ گری، کیونجے تیموری گمشدہ لشکر اک لمبا چکر کٹ دے اسکے پِچھے انقرہ جا پہنچیا، تیموری لشکر نے انقرہ شہر دا محاصرہ کرلیا تے بایزید دی واپسی دے راستے اُتے فصلاں تے گودام وی جلا ڈالے، بایزید دے پاس ہن انقرہ جانے دے علاوہ کوئی چارہ نئيں سی، تے اوہ وی ايسے راستے اُتے جتھے نا کھانا سی تے ناہی پینے دے لئی پانی، ہن تیموری لشکر اپنی پسند دی جگہ پے پوزیشن لے چکيا سی اب امیر تیمور نوں تن وڈے فائدہ مل چکے سن، میدان جنگاس دتی مرضی دا سی، دوسرااس دتی فوج تعداد وچ بایزید دی فوج توں 60 ہزار زیادہ سی جس وچ اس دتی فوج وچ ہندوستان توں لیائے گئے ہاتھی وی شامل سن تیسرااس دتی فوج نوں آرام کرنے تے تازہ دم ہونے دا وقت وی مل گیا سی، ہن اسکے مقابلہ وچ عثمانی فوج نوں تن وڈے نقصانات پیش آئے، پہلا ایہ کہاس دتی فوج طویل تے کٹھن سفر طے کرکے بھوکی پیاسی تے مکمل تھک چکيتی سی، دوسرا نقصان ایہ ہويا کہاس دتی فوج دے 20 ہزار سپاہی دشوار گزار تے لمبا سفر طے کردے کردے ہلاک ہوچکے سن، تیسرا نقصان ایہ ہويا کہاس دتی فوج منظم نئيں رہی،اس دتی فوج دا اک حصہ جینسریز جو سلطان دے خاص کمانڈوز سن ایہ سب توں زیادہ طاقتور تے بھروسے دے سپاہی سن، فیر اوہ ترک تے تاتاری سپاہی جنکو پیسے دے کے فوج وچ شامل کيتا گیا، تے اوہ لالچ دے باعث کسی وقت وی پارٹی بدل سکدے سن تیسرا اوہ سربین فوج دا حصہ جو انہاں دی مدد دے لئی عارضی طور پے شامل ہوئے سن، ان فائدے تے نقصانات دے باوجود دونے سلطان بہرحال اک گل اچھی طرح جاندے سن کہ ایہ دنیا دی سب توں وڈی ملٹری مشینز دی جنگ ہونے جا رہی اے کیونجے اس وقت روئے زمین وچ انہاں دونے توں زیادہ طاقتور کوئی تیسری سلطنت نئيں سی، جو کل تک اک دوسرے نوں دھمکیاں دے رہے سن اج اوہ عملی طور پے اک دوسرے دے سامنے کھڑے سن، 20 جولائی 1402 یعنی اج توں ٹھیک 618 سال پہلے جنگ دا باقاعدہ آغاز ہويا پہلا حملہ تیموری فوج دی طرف توں ہويا مگر عثمانی فوج نے نہایت عمدگی تے بہادری توں حملہ ناکام بنا دتا۔
لیکن جداں جداں وقت گزردا گیا تیموری فوج عثمانی فوج پے حاوی ہُندی چلی گئی، اک وقت ایہ آیا کہ سلطان بایزید نے اپنے بیٹے سلیمان نوں برصہ دی طرف واپسی دا حکم دے دتا جدوں کہ اوہ خود تے اسکے تن بیٹے تیموری فوج دے سامنے ڈٹے رہے، لیکن جدوں عثمانی فوج دی ہلاکتاں ودھنے لگی تاں سربین فوج دے دستے وی سلیمان دے دستےآں دے پِچھے پسپا ہوکےبھج گئے، اب میدان وچ بایزید اپنے چند وفادار ساتھیاں دے نال موجود سی ایہ بہت چھوٹا دستہ سی لیکن انہاں نے کئی گھنٹےآں تک تیموری گھڑ سواراں دا مقابلہ کيتا جو اسنوں ہر طرف توں گھیر چکے سن
فیر اک موقعہ آیا جدوں بایزید دے نال اسکے چند زاندی محافظ جینسیریز سن انہاں نے تیموری فوج دا گھیرا توڑیا تے فرار ہوگئے اب تیموری فوج جیت چکيتی سی تے بایزیر میدان جنگ توں بھج نکلیا مگر تیموری فوج دے اک تیر انداز نے سلطان بایزید دے گھوڑے پے تیر برسایا تے اور سلطان گھوڑے توں گر گیا تے تیموری فوج نے باآسانی سلطان بایزید نوں گرفتار کرکے قیدی بنا لیا یہ سلطنت عثمانیہ دے لئی بدترین شکست سی اس توں بری شکست انکو تریخ وچ کدی نئيں ہوئی
امیر تیمور دے تن بیٹے وی قیدی بنا لئی گئے مگر انکو اس شرط پے چھڈ دتا گیا کہ اوہ امیر تیمور دی برتری تسلیم کردے رہن گے بایزید ایشیا تے یورپ دا وڈا فاتح سی یورپی طاقتاں اسنوں خراج دتا کردی سی۔ اوہ زیادہ دیر ایہ ذلت برداشت نا کرسکیا تے چند ہی ماہ بعد 8 مارچ 1403 نوں 42 سال دی عمر وچ دوران قید مرگیا، اسکے تقریباً دو سال بعد 18 فروری 1405 نوں 68 سالہ بوڑھا امیرتیمور لنگ وی دنیا فانی توں رخصت ہوگیا، اسکے بعد تیموری سلطنت کئی حصےآں وچ بٹ گئی جدوں کہ سلطنت عثمانیہ وی بایزید دے بیٹےآں دے درمیان کئی حصےآں وچ تقسیم ہوگئی مگر وقت گزرنے دے نال نال سلطنت عثمانیہ فیر توں منظم تے مضبوط ہوگئی
ایہ جنگ مسلمان سلطاناں دی آپسی انا تے تکبر دے باعث ہزاراں انساناں نوں لقمہ اجل بنا گئی، اس لاحاصل جنگ نے دونے فریقین کو کوئی خاطر خواہ فائدہ نئيں پہنچایا بس نقصان ہويا تاں قیمتی جاناں دا ضیاع ہويا۔