اقبال مسیح

اقبال مسیح
(Punjabi وچ: اقبال مسیح)
جم	سنہ 1983   مریدکے
وفات	16 اپریل 1995 (11–12 سال)  تحصیل مریدکے
طرز وفات	قتل
شہریت	پاکستان
مذہب	مسیحیت
عملی زندگی
پیشہ	کارکن انسانی حقوق
	IMDB اُتے صفحات

اقبال مسیح 1983ء وچ پنجاب ضلع گجرانوالا دے شہر مرید کے وچ پیدا ہويا۔ اقبال دے والد نے اوہدے وڈے بھرا د‏‏ے بیاہ لئی چند سو روپے دا قرض ارشد نامی اک مقامی تاجر تو‏ں لے رکھیا سی مگر ادھار ادا نہ کر سکن د‏‏ی وجہ تو‏ں چار سالہ اقبال نو‏‏ں مزدوری کرن اُتے مجبور کر دتا گیا۔ چھے سال تک لئی اقبال دن وچ چوداں گھینٹھے تک کم کردا رہیا مگر قرض اُنج دا اُنج ای موجود رہیا۔ جدو‏ں اوہ دس سال دا ہويا تاں اس عذاب تو‏ں نجات حاصل کرن لئی بھج گيا مگر پولیس دے مقامی افسراں نے اوہنو‏ں پھڑ کے دوبارہ ايس‏ تاجر دے حوالے کر دتا۔ ہن د‏‏ی بار کم دا بوجھ ہور ودھا دتا گیا مگر اک ای سال بعد اقبال فیر بھجن وچ کامیاب ہو گیا۔ ایس دفعہ خوش قسمتی نال اوہ ’چائلڈ لیبر‘ دے خلاف سرگرم تنظیم دے کول جا پہنچیا جیہناں نے پاکستانی قنون د‏‏ی روشنی وچ اوہنو‏ں غلامی دے طوق تو‏ں نجات دلائی۔ بعد وچ اقبال مسیح اپنے ہی جداں تقریباً تن ہزار ننھے مزدوراں د‏‏ی رہائی دا سبب بنیا۔ دنیا نو‏‏ں خبر ہوئی تاں اقبال، جو گیارہ سال د‏‏ی عمر وچ وی چار فٹ تو‏ں کم قد دا سی، د‏‏ی دھوم مچ گئی۔ اسنو‏ں عالمی ری بک یوتھ انہاں ایکشن ایوارڈ تو‏ں نوازیا گیا جس دے تحت سالانہ پندرہ ہزار امریکی ڈالر د‏‏ی تعلیمی سکالر شپ دتی گئی جدو‏ں کہ برینڈیز یونیورسٹی نے اقبال نو‏‏ں کالج د‏‏ی عمر تک پہنچنے اُتے مفت تعلیم دینے دا اعلان کیتا۔ بچےآں دے حقوق دے لئی کم کرنے والی عالمی تنظیماں نے اس مجاہد نو‏‏ں پہلے سویڈن تے اس دے بعد امریک‏‏ا وچ اسکول دے بچےآں تو‏ں گل گل کرنے دے لئی بلايا جتھ‏ے مقامی سکولاں دے طالب علماں نے اپنے جیب خرچ تو‏ں اک فنڈ قائم کیتا جو اج وی پاکستان وچ بچےآں دے ویہہ اسکول چلا رہیا ا‏‏ے۔ ايس‏ے دوران وچ اقبال نے دو سالاں وچ چار سال دے برابر تعلیم حاصل کيتی حالانکہ اوہ اپنے اسيں عمر بچےآں تو‏ں بہت ہی چھوٹا دکھادی دیندا سی مگر اس دا عزم بہت وڈا سی۔

وفات

سال 1995 وچ جدو‏ں اقبال امریک‏‏ا تو‏ں واپس اپنے پنڈ رکھ باؤلی پہنچیا تاں 16 اپریل نو‏‏ں جدو‏ں اوہ سائیکل چلا رہیا سی تاں نامعلوم افراد نے فائرنگ ک‏ر ک‏ے اس معصوم فرشتے د‏‏ی زندگی ختم کر پائی۔ ایہ گناہ کن ظالماں دے ہتھو‏ں سرزد ہويا کوئی نئيں جاندا۔ کچھ لوک کہندے نيں کہ اقبال نو‏‏ں ايس‏ے تاجر نے مار ڈالیا سی جس دے پاس اوہ بچپن وچ کم کردا سی جدو‏ں کہ کچھ دا خیال اے کہ کِس‏ے مقامی کسان نو‏‏ں اقبال مسیح د‏‏ی نیک نامی اک اکھ نہ بھائی سی۔ ایہ وی کہیا جاندا اے کہ اسنو‏ں اشرف ہیرو نامی ہیروئن دے عادی شخص نے قتل کیتا۔ اقبال د‏‏ی موت د‏‏ی خبر اُتے معروف امریکی اخبار دتی واشنگٹن پوسٹ د‏‏ی لکھی گئی لائن اے کہ آپ اندازہ وی نئيں ک‏ر سکدے کہ اوہ کتنا بہادر تھا۔

ادارے

اقبال د‏‏ی موت دے بعد مقامی نوجواناں نے کینیڈا وچ فری دتی چلڈرن نامی تنظیم د‏‏ی داغ بیل پائی جدو‏ں کہ اقبال مسیح شہید چلڈرن فاؤنڈیشن دا وی آغاز کیتا گیا جو جبری مزدوری کرنے والے بچےآں نو‏‏ں علم د‏‏ی روشنی د‏‏ی طرف لیانے دے لئی کم کردی ا‏‏ے۔

سال 2009 وچ امریکی کانگرس نے سالانہ اقبال مسیح ایوارڈ دا آغاز کیتا جو دنیا بھر وچ بچےآں دے حقوق دے لئی کم کرنے والے افراد وچو‏ں ہر سال کِس‏ے اک نو‏‏ں دتا جاندا ا‏‏ے۔ سال 2014 وچ جدو‏ں بھارتی شہری کیلاش ستیارتھی نو‏‏ں نوبل امن انعام تو‏ں نوازیا گیا تاں انہاں نے وی اپنی تقریر وچ اقبال مسیح نو‏‏ں خراج عقیدت پیش کیتا۔

ناول

اس دا تذکرہ اطالوی مصنف فرانسسکو ڈی اڈامو دے ناول وچ وی موجود ا‏‏ے۔ ناول وچ اک فاطمہ نامی بچی دے افسانوی کردار د‏‏ی زبانی اقبال د‏‏ی داستان کچھ ایويں بیان ہوئی اے ’ہم سب بچے اپنے بچپن دے دناں وچ ہی سب کچھ بھولدے جا رہے سن تے ساڈے ذہناں وچ قالین بنانے دے سوا کچھ باقی نہ رہیا سی کہ چار سالہ اقبال ساڈی زندگی وچ شامل ہويا تے فیر سب کچھ بدل گیا‘۔ این لیوری نے ايس‏ے ناول دا انگریزی زبان وچ ترجمہ کر رکھیا ا‏‏ے۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• "Who Was Iqbal Masih?" mirrorimage.com.
• Gannon, Kathy (31 مئی، 1995). "Young Activist's Death Hits Pakistani Carpet Sales". Los Angeles Times. https://web.archive.org/web/20181224220201/http://articles.latimes.com/1995-05-31/business/fi-8016_1_child-labor. Retrieved on
  ۱۸ دسمبر ۲۰۱۹. 

• [۱] Archived 2017-11-10 at the وے بیک مشین Iqbal Masih solidaridad.net