افضل الدین خاقانی

افضل الدین خاقانی
(فارسی وچ: خاقانی)
جم	سنہ 1121   شیروان
وفات	سنہ 1199 (77–78 سال)  تبریز
مدفن	مقبرہ الشعرا
عملی زندگی
پیشہ	شاعر ،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	فارسی ،  عربی

افضل الدین بدیل خاقانی حسان العجم دے لقب تو‏ں مشہور فارسی شاعر جسنو‏ں خاقانی نظامی تے خاقانی نظامی گنجوی وی کہندے نيں،

خاقانی جاں خاغانی (1121/1122 - 1190) (فارسی: خاقانی‎) فارسی شاعر سی۔ اوہ تریخی علاقے شروان (اج دے آذربائیجان وچّ)، شروان شاہ دی حکومت دے تحت ہویا۔ اتے تبریز، ایران وچّ اس دی موت ہوئی۔

اسنے اپنے چاچا عمر دی مدد نال مختلف ساہت، سائنس اتے کلا دے میدان وچّ مہارت حاصل کیتی اتے حسان العجم دا لقب پایا۔ ابوالاعلی گنجوی دے وی شاگردی کیتی اتے اوہناں دی دھی نال شادی کیتی۔

جم

خاقانی 1126ءبمطابق 520ھایران دے سرحدی علاقہ شروان وچ پیدا ہويا.

ناں

تذکرہ نویساں دے آپ دا ناں ’’ابراہیم‘‘ لکھیا اے لیکن اس نے خود اپنا ناں ’’بدیل‘‘دسیا اے ۔جداں کہ اوہ اپنے اک شعر وچ کہندا اے :
بدل من آمدم اندر جہان سنائی را۔۔۔۔بداں دلیل پدر ناں من بدیل نہاد

ولدیت

آپ دے والد دا ناں ’’نجیب الدین علی‘‘ سی جو پیشے دے اعتبار تو‏ں اک ترکھان سی۔جدو‏ں کہ کاقانی دا چچا اک طبیب تے فلسفی سن ۔انہاں نے پچیس سال د‏‏ی عمر تک اپنے چچا ہی تو‏ں تربیت حاصل کيتی سی۔

تعلیم تے تربیت

آپ نےاپنے چچا عمر د‏‏ی مدد تو‏ں مختلف علوم تے فنون وچ مہارت حاصل کيتی۔ تے حسان العجم دا لقب پایا۔ ابوالعلا گنجوی تو‏ں وی استفادہ کيتا تے انھی د‏‏ی بیٹی نال شادی ہوئی۔ سلطان سنجر دے دربار وچ جانا چاہندا سی کہ ترکان غز دا فتنہ برپا ہوئے گیا۔ 1156ء وچ حج کيتا تے نعتیہ قصائد تے ایوان مدائن والا معروف قصیدہ لکھیا۔ 1173ء وچ محبوس ہويا۔ قریباً اک سال دے بعد رہائی ملی تے مشہور نظم جسیہ تحریر کيتی۔ بعد وچ حج دے لئی گیا۔ کلیات، قصائد تے قطعات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اشعار د‏‏ی تعداد بائیس ہزار ا‏‏ے۔ مثنوی تحفۃ العراقین وچ مسافرت حج د‏‏ی سرگزشت ا‏‏ے۔

حالات زندگی

خاقانی کواپنے والد دے پیشے یعنی بڑھئی دے کم تو‏ں سخت نفرت سی ایہی وجہ اے کہ اوہ کدی وی اپنے والد دے کم والی جگہ اُتے نئيں گیا، اوہ اپنے باپ تو‏ں وی دور رہندا سی۔اسی مطلب نو‏‏ں انہاں نے اپنے اشعار وچ بارہیا بیان کيتا ا‏‏ے۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں اس نے حصول علم اُتے زور دتا تے اپنے دور دے رائج علوم یعنی عربی تے فارسی ادبیات سکھیا۔آپ ادبیات دے علاوہ علم کلام، علم نجوم، حکمت، طب تے علم تفسیر وی جاندے سن ۔

وفات

خاقانی 1198ءبمطابق 595ھ تبریز وچ وفات پائی۔

حوالے

حوالے