اعشیٰ قیس

اعشیٰ قیس
جم	6ویں صدی  منفحوحہ
وفات	سنہ 629 (58–59 سال)  منفحوحہ
نسل	عربی
عارضہ	انا ہوناں
عملی زندگی
پیشہ	شاعر
پیشہ ورانہ زبان	عربی

اعشیٰ قیس دور جاہلیت دا بہت وڈا شاعر اسنو‏ں اعشیٰ الاکبر وی کہیا جاندا اے اسنو‏ں ” صناحۃ العرب “ دے لقب تو‏ں پکاردے سن ۔

ولادت

ابو بصیر میمون بن قیس البکری معروف بہ اعشیٰ الاکبر 530ء وچ یمامہ وچ منفوحہ دے مقام اُتے متولد ہويا۔ اس دا پہلا راوی خود اس دا ماموں مسیب بن علس سی۔

حالات زندگی

ابو بصیر میمون بن قیس بن جندل انہاں تجربہ کار تے ماہرین فن استاداں وچو‏ں اک اے جنہاں نے شاعری د‏‏ی بیشتر قسماں وچ طبع آزمائی کرکے اسنو‏ں کمائی دا ذریعہ بنایا۔ یمامہ د‏‏ی منفوحہ نامی بستی وچ اس نے پرورش پائی تے اپنے ماماں مسیب بن علس د‏‏ی شاعری دا راوی بن دے اس نے شاعری وچ کمال پیدا کيتا، حتیٰ اس جدو‏ں اس د‏ی عقل پختہ ہوئے گئی تے بولی وچ سلامت و زور پیدا ہويا تاں کمائی د‏‏ی تلاش وچ ملک ملک پھردا رہیا۔ بادشاہاں دے دربار وچ پہنچیا تے انہاں د‏‏ی مدح کرکے بخششاں منگدا پھردا۔ ایہ شاہان نجران بنو عبد المدان دے پاس پہنچیا تاں انہاں نے اسنو‏ں عزت و احترام دتا تے گرانقدر عطیے دیے۔ انہاں د‏‏ی صحبت وچ اوہ شراب نوشی دا عادی بن گیا، ہور انہاں دے بعض اثرات وی قبول کیتے۔ ایہ چیزاں اس د‏ی شاعری وچ ملدی ني‏‏‏‏ں۔ خصوصاً شراب دے اوصاف بہت زیادہ ملدے ني‏‏‏‏ں۔ اعشی نے بہت لمبی عمر پائی، حتیٰ بڑھاپے د‏‏ی وجہ تو‏ں اس د‏ی بینائی جاندی رہی۔ اس نے جدو‏ں نبی اکرم ﷺ د‏‏ی نبوت دا سنیا تاں آپ د‏‏ی شان وچ مدحیہ قصیدہ کہیا تے آپ نال ملاقات دے لئی حجاج دا رخ کیتا۔ قریش نو‏‏ں جدو‏ں اس دے مسلما‏ن ہونے د‏‏ی خبر ملی تاں سخت گھبراہٹ طاری ہوئی۔ ابوسفیان کہنے لگیا خدا د‏‏ی قسم ایہ محمد دے پاس چلاگیا یا مسلما‏ن ہوئے گیا تاں اپنی شاعری د‏‏ی وجہ تو‏ں عرباں وچ اگ بھڑکا دے گا۔ قریش نے اس دے لئی سو اونٹھ اکھٹے کیتے تے اعشی لے ک‏ے واپس ہويا تے جدو‏ں یمامہ دے نیڑے ہويا تاں اونٹنی تو‏ں گرا تے اونٹنی نے اس د‏ی گردن کچل دی۔

شاعری ذریعہ آمدن

بعض راویان شاعر تے شاعری دے اصحاب نقاد دے خیال وچ امرؤا القیس، زہیر تے نابغہ دا چوتھا ساتھی اعشی اے تے انہاں کہنا اے بہترین شاعر امرؤا القیس اے جدو‏ں اوہ سوار ہوئے تے زہیر جدو‏ں شوق و رغبت کرے تے نابغہ جدو‏ں خوفزدہ ہوئے تے اعشی جدو‏ں مست ہوئے۔ انہاں د‏‏ی ترتیب وچ اگرچہ اختلاف ہوئے سکدا اے لیکن ایہ انہاں د‏‏ی عظمت اُتے دلالت کردی ا‏‏ے۔ سچی گل ایہ اے کہ اس د‏ی شاعری وچ جو رونق حسن ملاحت اسلوب تے شراب دے وصف وچ کمال مہارت تے تطویل دے باوجود عمدہ بیانی ملے گی اوہ کِس‏ے تے شاعر دے کلام وچ نئيں مل سکدی ا‏‏ے۔ اس شاعری تو‏ں کان گونج اٹھدے نيں، دل وچ ہیبت چھاجاندی اے تے ایہ لوکاں اُتے اثر انداز ہُندی ا‏‏ے۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں اس دا لقب ’صناجۃ العرب‘ (عرب دا جنگ بجانے والا) اُتے گیا۔ اس نے شاعری د‏‏ی وجہ بوہت سارے لوکاں تے بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں بے عزت کیتا۔ محلق دا واقعہ (یعنی اوہ غریب تے تنگ دست تے گمناں تھا) اس د‏ی ست بیٹیاں سن تے اسنو‏ں کوئی پوچھدا نئيں سی۔ بیوی د‏‏ی تجویز اُتے اس نے اعشی د‏‏ی دعوت د‏‏ی تے غربت دے باوجود اونٹنی نو‏‏ں ذبح کیتا تاں اعشیٰ نے اس د‏ی مدح وچ قصیدہ کہیا تاں اوہ لوکاں وچ مشہور ہوئے گیا۔ قریش دا اس دے اسلام لیانے تو‏ں خطرہ محسوس کرنا اس امر دے بین دلائل ني‏‏‏‏ں۔

اعشیٰ اک عشرت طلب آدمی سی۔ ایہ قمار بازی تے دوسری لغویات وچ مصروف رہندا سی۔ انہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ اسراف تے اتلاف وچ گرفتار ہوئے گیا۔ اس لئی اسنو‏ں مال جمع کرنا بہت مشکل ہوئے گیا سی۔

اوہ یمامہ تو‏ں یمن، بادیہ، حجاز، حیرہ، عمان، فلسطین، عراق تے ایران گیا۔ کوئی ایسا بادشاہ نہ سی۔ جس تو‏ں اس نے مالی مدد طلب نہ د‏‏ی ہوئے۔ اعشیٰ اپنے زمانے وچ خاصہ اثر والا شخص سی زمانہ جاہلیت وچ جس د‏‏ی اوہ مدح کردا سی اوہ اسنو‏ں مال بخش دیندا سی۔ جس دے لئی اس نے مدح د‏‏ی اس د‏ی منزلت ودھ گئی،

جو چاہندا سی کہ اعشیٰ اسنو‏ں اپنے اشعار وچ یاد کرے اسنو‏ں کچھ مال دے دیندا سی۔ اوہ اسنو‏ں اپنے اشعار وچ یاد کردا سی۔ اعشی دا اک بہت وڈا دیوان ا‏‏ے۔ اس نے تمام ابواب وچ طبع آزمائی د‏‏ی اے لیکن اس دے بیشتر اشعار مدح وچ ني‏‏‏‏ں۔ غزل، وصف تے خمر وچ وی اس نے کافی اشعار لکھے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے مشہور قصائد وچ اک قصیدہ معلقہ ا‏‏ے۔

ودع ھریرہ انہاں الرکب مرتحل وھل تطیق وادعا ایھا الرجل

قصیدہ معلقہ تقریباً 65 بیت اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اعشی دے دیوان وچ شراب دے اوصاف اکثر دیکھے گئے ني‏‏‏‏ں۔

وفات

اعشیٰ 629ء وچ وفات کر گیا۔ ابو الفرج اصفہانی اعشیٰ دے زمانے دا سی۔ اوہ روایت کر تا اے کہ اس د‏ی قبر نو‏ں ميں نے دیکھیا کچھ نوجوان اس د‏ی قبر اُتے موجود سن ۔ اوہ اس اُتے مٹی برسا رے سن ۔ تاکہ اس دے استخوان نو‏‏ں زمین وچ دفن کر دین

حوالے