اسلام توں پہلے عرباں دے مذہبی رجہانات
عرب وچ مختلف ادوار وچ بہت ساریاں تہذیباں نے جنم لیا اسدے علاوہ انگنت قبیلے وی آباد ہوئے. کئی قبیلےآں دا ناں و نشان وی نہ رہیا. جے جزیرہ عرب نوں نقشے پر.دیکھیا جائے تاں جنوب وچ یمن تے اومان دے علاقے نيں. مشرق وچ عراق, کویت قطر وغیرہ اُتے مشتمل اے . شمال وچ اردن شام تے مغرب وچ حجاز دا علاقہ جو مکہ, مدینہ, تبوک, ینبوع اُتے مشتمل اے .
اک زمانے وچ جزیرہ عرب بہت زرخیز ہُندا سی لیکن موسماں دے تغیر نے جزیرہ عرب دا بہت وڈا حصہ صحراواں وچ تبدیل کر دتا. عرب دی رہتل و تمدن سامی (Semitic) رہتل دی اک شاخ اے . سامی (Semitic) زباناں وچ عبرانی, آرامک تے عربی زباناں شامل نيں.
قدیم سلطنتاں وچ مآعن, صبا, حضراموت, اسوان, کتابن, ہِمائیر اکسم, کنداہ تے نباتین نيں, جتھے عرب بدوواں دے لاتعداد قبیلے آباد سن تے ہن وی نيں. قابل زکر قبیلے وچ غسَان, قحطانی, قریش, الحربی, آمری دے علاوہ تے بوہت سارے ہور بھی. بنو ہاشم قبیلہ قریش قبیلے دی اک شاخ سی۔
اسلام توں پہلےکا دور مسلماناں دے مطابق دور جاہلیت سی. سرزمین عرب دے لئی تاں کسی حد ایہ درست اے ,کیونجے عرب وچ کوئی مرکزی یا سیاسی نظام حکومت نہ سی. ہر طرف آزاد قبیلے سن تے انکا اپنا قبائلی نظام سی جنہاں وچ آپس وچ جنگ و جدل ہُندی رہندی سی. لڑ مر کر جان دینے نوں فوقیت حاصل سی.
لیکن باقی دنیا وچ شاندار سلطنتاں جداں کہ ایران تے مشرقی یورپ وچ بازنطین ایمپائر موجود سن, البتہ مغربی یورپ دی ہولی رومن ایمپائر دا مختلف باربیرئین قبیلےآں دے حملہ آوراں نے کباڑہ کردتا سی. اسلام توں پہلے عرب وچ بوہت سارے مزاہب موجود سن جس وچ عیسائی,یہودی,زرتشتی شامل سن .
مدینہ جسنوں یثرب وی کہیا جاندا اے ایتھے یہودی آباد سن , جو 70 توں 135 عیسوی دے دوران آکے آباد ہوئے. یہودیاں دے بوہت سارے قبیلے جنہاں وچ بنو نادر, بنو قینوقا تے بنو قریضہ یہودیاں دے وڈے قبیلے سن .
جزیرہ نما عرب وچ سب توں زیادہ بت پرست سن جو مختلف دیوتا تے دیویاں دی عبادات کردے سن . فرشتےآں, جناں, بھوتاں تے چڑیلاں اُتے وی یقین کيتا جاندا سی. وکھ وکھ قبیلے کےمختلف دیوتا تے دیویاں ہودیاں سن. کعبہ تقریباً 360 بتاں دا مسکن سیجس وچ حبل سب سےوڈا بت سی جو جنگ دا دیوتا سی. اسکے علاوہ الات, العزیٰ تے المنات جو اللہ دی بیٹیاں منی جادیاں سن,انہاں دے وی بت موجود سن .
اک تحقیق دے مطابق حضرت عیسی, حضرت مریم تے حضرت ابراھیم دے بت وی موجود سن . ايسے تحقیق دے مطابق جتھے تمام بت توڑے گئےاوتھے حضرت ابراھیم دے بت نوں توڑیا نئيں بلکہ احتراماً کدرے دفنادتا گیا سی۔
- اللہ نامی خدا اسلام توں پہلے وی اجنبی نہ سی.اللہ نامی خدا بت پرستاں دا بہت طاقتوراور سپریم خدا سی. اسلام آنے توں پہلے بنو قریش اللہ ہی نوں سب توں وڈا خدا جاندے سن اوراس دتی بیٹیاں اللات, العزیٰ تے المنات دے بتاں دی پوجا کردے سن .
- اللات مکہ وچ دیویاں دی ماں وی منی جاندی سی, قریش قبیلے دے علاوہ تے ہور بوہت سارے قبیلے وی اس دی پوجا کردے سن .
- العزیٰ طاقت دی دیوی کہلاندی سی تے اسکو الزہرہ وی کہیا جاندا سی.
- المنات وقت, قسمت تے تقدیر دی دیوی کہلاندی سی. انہاں تِناں دیویاں دی پوجا تقریبا سارے حجاز وچ کيتی جاندی سی.
- رمضان بت پرستاں دا اک قدیم تہوار سی جسنوں عرب دے تمام بت پرست جوش و خروش دے نال تیس دن مناندے سن . رمضان وچ بت پرست سورج نکلنے توں کچھ دیر پہلے تے سورج غروب ہونے دے درمیان ہر قسم دا کھانے پینے تے جنسی تعلقات توں پرہیز کردے سن . بت پرست یوم عاشورہ دے دن دا وی روضہ رکھدے سن .
- کعبہ تے حجر اسود دی اہمیت بت پرستاں وچ ہمیشہ توں سی. بت پرستاں دا مننا سی کہ کعبہ دی بنیاد حضرت ابراھیم نے اپنے بیٹے حضرت اسماعیل دے رکھی سی اسکے علاوہ برستاں دا ایہ عقیدہ وی سی کہ حجر اسود نامی پتھرجنت توں زمین اُتے آگرا اے , جو انساناں دے گناہاں توں کالا ہُندا جارہیا اے .
- پنج وقت دی نماز تے وضو وی حجاز وچ اجنبی شے نہ سی, زرتشتی جنہاں نوں مجوسی وی کہیا جاندا اے ,
پنج وقت وضو دے بعد اپنی عبادت گاہاں جنہاں وچ آتش کدے رکھے ہوئے ہُندے سن دی طرف رخ کرکے عبادت کيتا کردے سن .
- بت پرست حج وی بالکل ايسے طرح کيتا کردے سن جسا کہ ہن ہُندا اے , یعنی احرام باندھنا, صفا تے مروہ دی پہاڑیاں دے درمیان ست دفعہ چلنا,کعبہ دے کاؤنٹر کلاک وائز ست پھیرے لینا, جانور دی قربانی تے بال ترشوانا یا مکمل سر منڈھوانا.
- بت پرستاں کےبہت سارےخداواں وچ چند اک ایہ نيں. اللہ تمام طاقتاں تے چاند دا دیوتا, حبل جنگ دیوتا, شمس سورج دیوتا, مناف پہاڑاں دا دیوتا, آرا نسل ودھانے دا دیوتا,قُضہ طوفاناں دا دیوتا, اصاف تے نائلہ پانی دا دیوتا تے دیوی, اسکے علاوہ تے وی درجناں دیوی تے دیوتاواں دی پرستش کيتی جاندی سی.