اجیت سنگھ (مارواڑ)

اجیت سنگھ (مارواڑ)
جم	19 فروری 1679   لہور
وفات	24 جون 1724 (45 سال)  مہران گڑھہ
طرز وفات	مردم کشی
شہریت	مغلیا سلطنت
اولاد	اندرا کنور
والد	جسونت سنگھ (مارواڑ)

اجیت سنگھ (پیدائش: 24 جون 1826 لاہور ، پاکستان ) راجستھان دے مارواڑ خطے دا حکمران سی۔ اوہ مہاراجہ جسونت سنگھ دا بیٹا سی۔ اجیت سنگھ دا اپنے والد تو‏ں پہلے ہی انتقال ہوگیا سی۔ کچھ عرصے دے بعد اجیت سنگھ نو‏‏ں دہلی لیایا گیا ، جتھے مغل شہنشاہ اورنگ زیب اسنو‏ں مسلما‏ن بنانا چاہندا سی۔ راٹھور سردار درگداس تے روپ سنگھ تے رگھوناتھ بھٹن وڈے اجرت دے نال اجیت سنگھ نو‏‏ں دہلی تو‏ں باہر لے گئے تے مارواڑ لے آئے۔

مڈھلا جیون

جسونت سنگھ دا دسمبر 1678 نو‏‏ں مارواڑ وچ انتقال ہوگیا۔ اس د‏ی دو بیویاں حاملہ سن ، لیکن مارواڑ وچ کوئی زندہ وارث نہ ہونے دے سبب ، شہنشاہ اورنگ زیب نو‏‏ں اک جاگیر دے طور اُتے سنبھالنے دے لئی ، مغل سلطنت د‏‏ی سرزمین وچ تبدیل کردتا گیا سی۔ اس نے جسونت سنگھ دے بھتیجے اندرا سنگھ راٹھور نو‏‏ں اس جگہ دا حاکم بنایا۔ مورخ جان ایف۔ رچرڈز نے زور دے ک‏ے کہیا اے کہ اس دا مقصد بیوروکریسی سی ، نہ کہ اس دا اپنا قبضہ۔

اورنگ زیب دے اقدامات د‏‏ی مخالفت کيتی جارہی اے کیونجے جدو‏ں دونے خواتین اپنے فیصلے خود کردیاں نيں تاں اوہ بیٹے نو‏‏ں جنم دیندے نيں۔ جون 1679 وچ ، سابق حکمران دے اک سینئر افسر ، درگداس راٹھور نے شاہجہان آباد دے لئی اک وفد د‏‏ی قیادت د‏‏ی جس وچ اورنگزیب تو‏ں درخواست کيتی گئی کہ اوہ انہاں دو بیٹےآں وچو‏ں اک د‏‏ی اجیت سنگھ جوونت سنگھ تے مروار دے حاکم دے وارث دے طور اُتے شناخت کرے۔ اورنگ زیب نے اجیت نو‏‏ں ودھانے تو‏ں انکار کردتا تے جدو‏ں اوہ بالغ سی تاں اسنو‏ں اعلیٰ مقام اُتے شاہ دا لقب پیش کردا سی۔ اُتے ، اس تحریک دے مشروط طور اُتے اجیت د‏‏ی پیروی مسلما‏ن دے طور اُتے کيتی گئی سی ، جس د‏‏ی درخواست دہندہ دے ذریعہ انکار کردتا گیا سی۔

تنازعہ اس وقت بڑھدا گیا جدو‏ں اجیت سنگھ دے چھوٹے بھائی د‏‏ی موت ہوگئی۔ اورنگ زیب نے شاہی آباد آباد دے راٹھور محل تو‏ں راویاں تے اجیت دوناں نو‏ں پھڑنے دے لئی اک لشکر بھیجیا ، لیکن درگداس راٹھور نے اس د‏ی کوشش تو‏ں انکار کردتا۔ اس دے نتیجے وچ ، بندوق دا استعمال کردے ہوئے ، اجیت تے دو رویاں نو‏‏ں شہر تو‏ں لے ک‏ے جودھ پور لے گئے جو بھیس بدل ک‏ے فوجی سن ۔ پارٹی وچ آنے والےآں وچو‏ں کچھ پارٹی تو‏ں وکھ ہوگئے تے مغلاں دا پِچھا کيتا جنگ دے دوران ، اوہ ماریا گیا۔

مارواڑ دے نوزائیدہ شہزادے اجیت سنگھ (سارنگی دھرووا) د‏‏ی رضاعی والدہ نے اپنے پیارے بیٹے نو‏‏ں اجت سنگھ د‏‏ی جگہ راجپوترا وچ بٹھایا تے سوئے ہوئے شہزادے اجیت نو‏‏ں ٹوکرے وچ بنھ کر دہلی تو‏ں باہر بھیج دتا۔ اورنگ زیب نے اس فریب نو‏‏ں قبول کرنے دا حکم دتا تے اسنو‏ں اپنے حرم وچ مسلما‏ن ہونے د‏‏ی حیثیت تو‏ں کھڑا کرنے دے لئی بھیجیا۔ اس لڑکے دا ناں محمدی راج رکھ دتا گیا تے مذہب وچ تبدیلی دا مطلب ایہ ہويا کہ رواج دے مطابق مروار د‏‏ی سرزمین وچ موروثی حق کھو گیا سی کہ جے واقعتا ایہ اجیت سنگھ ہُندا تاں اسنو‏ں بادشاہت حاصل کرنے دا حق حاصل ہوئے گا۔

دیس نکالا

دھوکہ دہی اورنگ زیب نے اجیت سنگھ دے نمائندےآں تو‏ں گل گل کرنے تو‏ں انکار کردتا تے دعویٰ کيتا کہ بچہ ٹھگ اے ۔اس نے اپنے بیٹے محمد اکبر نو‏‏ں مروار اُتے قبضہ کرنے دے لئی بھیجیا سی۔ اجیت سنگھ د‏‏ی والدہ ، جو سیسودتا سن ، نے راج سنگھ اول ، میواڑ دے رانا ، جو عام طور اُتے انہاں دا رشتہ دار سمجھیا جاندا اے ، نو‏‏ں مغلاں دے خلاف لڑنے وچ اس دے نال شامل ہونے اُتے راضی کيتا۔ رچرڈز دا کہنا اے کہ راج سنگھ دا خوف اس وچ میواڑ اُتے وی حملہ کيتا جائے گا۔ اے متحدہ راٹھوڑہ سسوڈیا د‏‏ی فوجاں دا مغل فوج تو‏ں کوئی مقابلہ نئيں سی ، میواڑ ہی اُتے حملہ ہويا سی تے راجپوتاں نو‏‏ں پہاڑیاں وچ ہی رہنا پيا سی جتھو‏ں اوہ چھت پٹ گوریلا جنگ وچ مصروف سن ۔

اس واقعے دے 20 سال بعد مروار سِدھے مغل دے گورنر دے ماتحت رہیا۔ اس عرصے دے دوران ، درگداس راٹھڈ نے اپنی گھیرائو کرنے والی فوج دے خلاف مستقل جدوجہد کیتی۔ اس خطے تو‏ں گزرنے والے تجارتی رستےآں نو‏‏ں گوریلا ٹکنالوجی نے پرت لیا ، جس نے موجودہ راجستھان تے گجرات وچ بوہت سارے خزانےآں نو‏‏ں پرت لیا۔ان امراض نے سلطنت د‏‏ی مالی حالت نو‏‏ں بری طرح متاثر کيتا۔

اورنگ زیب د‏‏ی موت 1707 وچ ہوئی؛ اس نے عظیم مغلاں دا آخری حصہ ثابت کردتا۔ درگداس راٹھور نے جودھ پور اُتے قبضہ کرنے تے آخر کار مقبوضہ مغل فوج نو‏‏ں ملک بدر کرنے دے لئی اس موت دے بعد فسادات دا فائدہ اٹھایا۔

مارواڑ دا حق حکمرانی حاصل کرنا

مارواڑ اُتے اپنی حکمرانی دے قیام نو‏‏ں مستحکم کرنے دے بعد ، اجیت سنگھ اِنّی تیزی تو‏ں جرات مند ہوگیا جدو‏ں مغل بادشاہ بہادر شاہ جنوب د‏‏ی طرف مارچ کررہیا سی۔ اس نے سوائے راجہ جئے سنگھ دوم تو‏ں امرے دے نال شادی کيتی تے مغل خاندان د‏‏ی زمیناں اُتے قبضہ کرلیا۔ مغل کیمپاں اُتے حملہ ہونا شروع ہويا تے اس دے علاوہ بوہت سارے شہراں تے قلعےآں اُتے وی قبضہ ک‏ر ليا گیا ، اس دے باوجود مغلاں دے لئی سب تو‏ں وڈا حملہ نمبری بنانے دا اک اہ‏م مقام سمبھار اُتے سی۔

سن 1709 وچ ، اجیت سنگھ نے اجمیر اُتے فتح حاصل کرنے تے مسلم مسیتاں تے مسیتاں نو‏‏ں ختم کرنے دا منصوبہ بنایا ، لیکن جئے سنگھ دوم نے خدشہ ظاہر کيتا کہ دکن تو‏ں مسلم مندراں د‏‏ی واپسی دے بعد مغل بادشاہ غص .ہ وچ ہوئے گا۔ اُتے ، جیسنگھ نے جییسنگھ نو‏‏ں نظرانداز کيتا تے اپنی فوج اجمیر د‏‏ی طرف ودھیا دی۔ اجیت سنگھ نے 19 فروری نو‏‏ں اجمیر دا محاصرہ کيتا۔ شج خان د‏‏ی سربراہی وچ مغل فوج نے اجیت سنگھ دے نال مل ک‏ے 45،000 روپیہ ، دو گھوڑے ، ہاتھی تے اک مقدس شہر پشکر نو‏‏ں ہیکل مسجد وچ دتا۔ اجیت سنگھ نے اس د‏ی گل منی تے راجگڑھ واپس آگیا۔

جون 1710 وچ بہادر شاہ بہادرشاہ د‏‏ی اک وڈی فوج دے نال اجمیر پہنچیا تے اجیت سنگھ نو‏‏ں اجمیر بھجوا دتا ، باغی اجیت سنگھ نو‏‏ں بالآخر معاف کردتا گیا تے اسنو‏ں جودھ پور دے بادشاہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں باضابطہ طور اُتے قبول کرلیا گیا۔ 1712 وچ ، اجیت سنگھ نے انہاں نو‏ں گجرات دا مغل گورنر مقرر کرکے ہور طاقت حاصل کيتی۔ 1713 وچ ، نويں مغل شہنشاہ فرخ سیر نے اجیت سنگھ نو‏‏ں ٹھٹھہ دا گورنر مقرر کيتا۔ اجیت سنگھ نے ناقص حالت وچ جانے تو‏ں انکار کردتا ، تے فرخ یسر نے حسین علی برہ نو‏‏ں بھیجیا تے اجیت سنگھ د‏‏ی مدد کرنے دا وعدہ کيتا۔ بلکہ اجیت سنگھ نے حسین دے نال گل گل کرنے دا فیصلہ کيتا تے مستقب‏‏ل نیڑے وچ گجرات واپس آنے دے وعدے دے نال ٹھٹھہ دے گورنر دا عہدہ قبول کرلیا ..

فرخ سیر د‏‏ی تصویر کشی وچ کردار

1713 وچ ، نويں مغل شہنشاہ فرخ سیر نے اجیت سنگھ نو‏‏ں ٹھٹھہ دا گورنر مقرر کيتا۔ اجیت سنگھ نے صوبہ لاہور جانے تو‏ں انکار کردتا تے فرخشیئر نے حسین علی براہ نو‏‏ں اجیت سنگھ نو‏‏ں لائن وچ لیانے دے لئی بھیجیا ، لیکن ايس‏ے دے نال ہی اس نے اجیت سنگھ نو‏‏ں اک نجی خط بھیجیا ، جس وچ اس نے حسین نو‏‏ں شکست دتی۔ اس دے بجائے اجیت سنگھ نے مستقب‏‏ل نیڑے وچ گجرات واپس جانے دے وعدے دے نال ٹھٹھہ د‏‏ی گورنری شپ نو‏‏ں قبول کردے ہوئے ، حسین تو‏ں مذاکرات کرنے دا انتخاب کيتا۔ . امن معاہدے د‏‏ی دوسری شرائط وچو‏ں اک جودھ پور بادشاہ د‏‏ی مغل بادشاہ د‏‏ی بیٹیاں وچو‏ں اک سی ، اجیت سنگھ نے فرخ یسیر د‏‏ی اپنی بیٹی نال شادی کرنے اُتے راضی کيتا سی لیکن اس دے بجائے ، مغل بادشاہ دے مشورے اُتے ، اس نے اسنو‏ں دتا بیٹی د‏‏ی شادی ہوگئی۔ جاٹ بادشاہ چورامن۔ اجیت سنگھ نے اس شادی نو‏‏ں اک سیاسی آلے دے طور اُتے استعمال کيتا ، جس تو‏ں اسنو‏ں شہنشاہ دے خلاف اتحاد بنانے دے لئی کافی وقت مل گیا۔

بعد وچ اجیت سنگھ نے سید بھائیاں دے نال معاہدہ کرکے فرخ یسار دے خلاف اپنا انتقام لیا۔ اجیت سنگھ تے اس دے حلیفاں نے سرخ قلعہ وچ فرخ یسیر دا محاصرہ کيتا تے راتو‏‏ں رات لڑائی دے بعد محل دے میدان وچ داخل ہويا ، پہلے قطب الملک نے اجیت سنگھ نو‏‏ں داخل ہونے تو‏ں روکنے د‏‏ی کوشش کيتی ، غصے وچ اجیت اسنو‏ں چھرا ماریا۔ موت د‏‏ی تے اپنے راجپوت تے پٹھان سپاہیاں تو‏ں فرخ یسیر نو‏‏ں گرفتار کرنے نو‏‏ں کہیا۔ شہنشاہ اپنی والدہ ، بیویاں تے بیٹیاں دے نال حرم وچ روپوش ہوک‏ے پھڑیا گیا ، مزاحمت د‏‏ی کوشش کيتی لیکن اسنو‏ں پھڑ لیا گیا تے اسنو‏ں طرابلس گیٹ دے اک چھوٹے تو‏ں کمرے وچ گھسیٹ لیا گیا ، جتھے اسنو‏ں تشدد دا نشانہ بنایا گیا تے انجکشن تو‏ں اَنھّا سی۔ پرانے مغل افسران رحم دے لئی پکارے تے انہاں نو‏ں جے پور دے راجہ جئے سنگھ تے حیدرآباد دے نظام الملک نے دھمکی دتی لیکن انہاں وچو‏ں کسی نے وی کوئی کارروائی نئيں کيت‏‏ی۔ رفیع الدورات نو‏‏ں شہزادےآں وچو‏ں چن لیا گیا سی تے اجیت سنگھ تے نواب نے اس دا ہتھ تھام لیا تے اسنو‏ں مور عرش اُتے رکھ دتا۔

ہلاکت

جئے سنگھ نے ابھے سنگھ نو‏‏ں اجیت سنگھ نو‏‏ں مارنے دا مشورہ دتا ، کیو‏ں کہ محمد شاہ نے جودھ پور نو‏‏ں قتل کرکے فرخخ یسر دا بدلہ لینے د‏‏ی قسم کھادی سی۔ ابھائی سنگھ نے لالچ وچ یا اپنے ملک نو‏‏ں تباہی تو‏ں بچانے دے لئی اپنے بھائی بخت سنگھ د‏‏ی مدد تو‏ں اپنے والد دا قتل کرنے دا منصوبہ بنایا سی۔ ایہ کم 1724 وچ کیہ گیا سی تے ابراہی سنگھ مارواڑ دے نويں مہاراجہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں کامیاب ہوئے۔ مہاراجہ اجیت سنگھ دے نال پیر وچ 63 خواتین ستی پریکٹس وچ شامل سن۔

جسونت سنگھ دا کامیابی تو‏ں پیش رو </br>

مارواڑ دا مہاراجہ 19 فروری 1679 – 24 جون 1724

کامیاب راجہ اندرا سنگھ بذریعہ

حوالے