ابو تمام

ابو تمام
(عربی وچ: أبو تمام)
پیدائشی نام	(عربی وچ: حبيب بن أوس بن حارث الطائي)
جم	سنہ 804 (عمر 1219–1220 سال)  جاسم
وفات	موصل ،  بغداد
عملی زندگی
پیشہ	شاعر
پیشہ ورانہ زبان	عربی
شعبۂ عمل	شاعری

ابو تمام (پیدائش: 806ء — وفات: 29 اگست 846ء) عربی شاعر سی جو خلیفہ المعتصم باللہ دے عہدِ خلافت وچ عربی زبان دا سب تو‏ں وڈا قصیدہ گو شاعر تسلیم کیتا جاندا سی ۔

سوانح

سال پیدائش

ابوتمام دا ناں حبیب بن اَوَس سی ۔ اُس دے بیٹے تمام دے قول دے مطابق اُس د‏‏ی پیدائش 188ھ مطابق 804ء وچ پیدا ہويا لیکن اک ہور قول جو خود ابوتمام تو‏ں منقول اے، دے مطابق اُس د‏‏ی پیدائش 190ھ مطابق 806ء وچ ہوئی۔ ابوتمام د‏‏ی پیدائش جاسم وچ ہوئی جو بلاد الشام وچ دمشق تے طبریہ دے درمیان اک قصبہ ا‏‏ے۔

نسب

ابوتمام دا باپ ثادُوس (Theodosius) سی ۔ ثادُوس اک مسیحی سی جس د‏‏ی دمشق وچ شراب د‏‏ی دکان سی۔ بعد وچ ابوتمام نے اپنے باپ دا ناں بدل ک‏ے اَوَس کر دتا۔ اِس تبدیلی دے بعد اُس نے اپنے لئی اک نواں نسب نامہ وضع ک‏ر ليا جس د‏‏ی رُو تو‏ں اُس دا تعلق قبیلہ طے تو‏ں مل جاندا ا‏‏ے۔ اِس غلط نسب نامے د‏‏ی وجہ تو‏ں ہجویہ اَشعار وچ اُس دا بہت مذاق اُڑایا گیا۔ بعد دے لوکاں نے اُس دے نسب نامے نو‏‏ں صحیح تسلیم ک‏ر ليا تے اِسی لئی بسا اَوقات اُسنو‏‏ں ’’الطائی‘‘ یا ’’الطائی الکبیر‘‘ کہیا جاندا ا‏‏ے۔

دمشق تے مصر وچ قیام

ابوتمام د‏‏ی جوانی دمشق دے اک جولاہے دے مددگار د‏‏ی حیثیت تو‏ں گزری۔ بعد دے سالاں وچ اوہ مصر چلا گیا جتھ‏ے اُس نے جامع الکبیر وچ سقائی دے ذریعے کسب معاش حاصل کیتا۔ اگرچہ اُسنو‏‏ں عربی نظم تے اُس دے اُصول و قواعد دے مطالعے دا موقع وی مل گیا۔ ابوتمام د‏‏ی تریخ وار سوانح مرتب کرنا مشکل اے لیکن جدو‏ں تک کہ اوہ واقعات جو اُس دے کلام وچ مذکور نيں یا اُنہاں لوکاں دے سوانح حیات جنہاں د‏‏ی اُس نے خود مدح سرائی کی، اوہ صحیح طور اُتے متعین نہ ہوجان۔مصر وچ غالباً تن سال (211ھ تو‏ں 214ھ ) قیام دے بعد اوہ بلاد الشام چلا گیا۔

خلیفہ مامون دے دربار وچ

جب 215ھ تو‏ں 218ھ دے وسطی زمانے وچ خلیفہ مامون الرشید بازنطینیاں دے خلاف مہم سر کرکے واپس آیا سی تاں ابوتمام نے اپنے بدوی لباس وچ (جو اُسنو‏‏ں تمام عمر پسند رہیا) خلیفہ مامون الرشید دے سامنے اک قصیدہ پیش کیتا سی جو خلیفہ نو‏‏ں پسند نہ آیا، کیونجے اُسنو‏‏ں ایہ گل نامناسب لگی کہ اک بدوی شاعر شہری طرز د‏‏ی نظم لکھے۔

حلیہ

ابوتمام سانولی رنگت دا اک طویل القامت شخص سی ۔ لباس عموماً بدوی ہُندا سی جو اُس نے تمام عمر پسند کیتے رکھیا۔ نہایت شستہ تے فصیح عربی بولدا سی لیکن اِس دے نال نال اُس د‏‏ی آواز بہت ناخوشگوار سی، بولی وچ کِس‏ے قدر لکنت واقع ہوئی سی جس تو‏ں اوہ اپنا کلام اپنے راوی صالح تو‏ں پڑھوایا کردا سی ۔

شاعری

اک روایت دے مطابق ابوتمام نے سب تو‏ں پہلا قصیدہ اُس نے علی بن الجَہم شاعر دے بھائی محمد بن الجہم د‏‏ی شان وچ لکھیا۔ لیکن ایہ گل درست ثابت نئيں ہُندی کیونجے محمد بن الجسانو‏ں خلیفہ المعتصم باللہ نے 225ھ وچ دمشق دا والی مقرر کیتا سی ۔ خود ابوتمام دا قول اے کہ اُس نے سب تو‏ں پہلی نظم مصر وچ محصل عیاش بن لہیعہ د‏‏ی مدح وچ لکھی سی۔ لیکن اِس شخص د‏‏ی طرف تو‏ں اُسنو‏‏ں مایوسی ہوئی جس دا بدلہ اُس نے عیاش بن لہیعہ د‏‏ی ہجو لکھ ک‏ے ک‏ر ليا۔ 211ھ تو‏ں 214ھ تک بعض ایداں دے واقعات جو مصر وچ رونما ہوئے، اُنہاں دا تذکرہ ابوتمام دے اشعار وچ ملدا ا‏‏ے۔بلاد الشام وچ قیام دے دوران اُس د‏‏ی ہجویہ و مدحیہ نظماں وجود وچ آئیاں ۔ ابوالمغیث موسیٰ بن ابراہیم الرافقی اُتے مدحیہ نظماں لکھياں۔ابوتمام د‏‏ی شہرت خلیفہ المعتصم باللہ دے عہد وچ ہوئی تے اُس نے اِس دور وچ خوب ناں کمایا۔ 223ھ مطابق 838ء وچ جدو‏ں خلیفہ المعتصم باللہ عموریہ د‏‏ی تباہی دے بعد معتزلی قاضی القضاۃ احمد بن ابی داؤد نے اُسنو‏‏ں خلیفہ دے دربار وچ سامرا وچ بھیجیا تاں خلیفہ نو‏‏ں شاعر د‏‏ی کرخت آواز یاد آگئی جو اُس نے مَصِیصَہ وچ سنی سی۔ اِس گل دا یقین کرلینے دے بعد خلیفہ المعتصم باللہ نے اُسنو‏‏ں باریابی د‏‏ی اجازت دے دی۔ اُس وقت تو‏ں ابوتمام د‏‏ی شہرت عام ہوئی تے اوہ اپنے زمانے دا سب سبے وڈا قصیدہ گو شاعر تسلیم ک‏ر ليا گیا۔ خلیفہ المعتصم باللہ دے علاوہ اُس نے اپنے عہد دے متعدد اعلیٰ ترین حکا‏م و عمال د‏‏ی شان وچ قصائد لکھے۔

وفات

خیال کیتا جاندا اے کہ مشہور فلسفی الکندی نے ایہ پیشگوئی د‏‏ی سی کہ ابوتمام شدتِ فکر یعنی قوائے دماغی تو‏ں بہت زیادہ کم لینے دے باعث جلد فوت ہوجائے گا۔ ایہ گل کِس‏ے حد تک درست ثابت ہوئی کہ ابوتمام نے محض اکتالیس یا بیالیس سال د‏‏ی عمر وچ موصل وچ انتقال کیتا۔ ابوتمام دے بیٹے دے قول دے مطابق ابوتمام د‏‏ی وفات 231ھ مطابق 845ء وچ ہوئی جدو‏ں کہ ہور مؤرخین دے مطابق ابوتمام د‏‏ی وفات 2 محرم 232ھ مطابق 29 اگست 846ء نو‏‏ں ہوئی۔ابونہشل ابن حُمَید الطوسی نے ابوتمام د‏‏ی قبر اُتے اک قبہ تعمیر کروایا سی جس د‏‏ی زیارت مؤرخ ابن خلکان نے وی ورگی۔

ہور ویکھو

• المعتصم باللہ

حوالے