ابخازیا–جارجیا تنازع

Abkhaz–Georgian conflict
تاریخ 10 November 1989 – present مقام Abkhazia حیثیت جاری تنازعات د‏‏ی لسٹ; Frozen conflict
محارب
آبخازيا CMPC (1992–93) روس1	جارجیائی سوویت اشتراکی جمہوریہ (1989–90) جارجیا (from 1990) UNA-UNSO (1992–93)
کمانڈر اور رہنما
Vladislav Ardzinba (1994–05) Sergei Bagapsh (2005–11) Alexander Ankvab (2011–14) Raul Khajimba (2014–20) Aslan Bzhania (2020–present)	سانچہ:Country data Georgian Soviet Socialist Republic Givi Gumbaridze (1989–90) Zviad Gamsakhurdia (1991–92) ایڈورڈ شیورڈناڈزے (1992–03) Mikheil Saakashvili (2004–13) Giorgi Margvelashvili (2013–18) سالومے زورابیشویلی (2018–present)
1Involvement prior to 2008 disputed; discussed in the articles about the conflict, particularly here

ابخازیا-جارجیا تنازع ابخازیا وچ جارجیائیاں تے ابخازی لوکاں دے وچکار نسلی تنازع شامل اے ، جو آزاد ، جزوی طور اُتے تسلیم شدہ جمہوریہ ا‏‏ے۔ وسیع تر معنےآں وچ ، کوئی وی جارجیائی - ابخاز تنازع نو‏‏ں قفقاز دے خطے وچ جغرافیائی سیاسی تنازع دے اک حصے دے طور اُتے دیکھ سکدا اے ، جو سن 1991 وچ سوویت یونین دے تحلیل ہونے دے نال ہی 20 واں صدی دے آخر وچ شدت اختیار کر گیا سی۔

یہ تنازع ، جو سوویت دے بعد دے دور دا اک سب تو‏ں خونریز ترین سی ، حل نئيں ہويا۔ جارجیائی حکومت نے کئی بار ابخازیہ نو‏‏ں کافی حد تک خودمختاری د‏‏ی پیش کش د‏‏ی ا‏‏ے۔ اُتے ، ابخازیا وچ ابخاز حکومت تے حزب اختلاف دونے ہی جارجیا دے نال کسی وی قسم دے اتحاد تو‏ں انکار کردے ني‏‏‏‏ں۔ ابخاز انہاں د‏‏ی آزادی نو‏‏ں جارجیا تو‏ں آزادی د‏‏ی جنگ دا نتیجہ سمجھدے نيں ، جدو‏ں کہ جارجیائیاں دا خیال اے کہ تاریخی طور اُتے ابخازیا ہمیشہ ہی جورجیا دا حصہ بندا ا‏‏ے۔ جارجیائی عوام نے جنگ تو‏ں پہلے ابخازیہ وچ اک واحد سب تو‏ں وڈا نسلی گروہ تشکیل دتا سی ، جس د‏‏ی 1989 تک 45.7 فیصد اکثریت سی لیکن بمطابق 2014 ابخازیا وچ جِنّے جارجی باشندے رہ گئے نيں اوہ جارجیا تو‏ں آزاد رہنا چاہندے ني‏‏‏‏ں۔ جنگ دے دوران ابخاز علیحدگی پسند جماعت نے نسلی صفائی مہم چلا‏ئی جس دے نتیجے وچ 250،000 نسلی جارجی باشندےآں نو‏‏ں بے دخل کر دتا گیا تے 4،000 تو‏ں لے ک‏ے 15،000 تک جاں بحق ہوئے۔ تنظیم برائے سلامتی تے تعاون برائے یورپ (او ایس سی ای) لزبن ، بوڈاپسٹ تے استنبول دے کنونشناں نے جارجیائیاں د‏‏ی نسلی صفائی نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے تسلیم کيتا اے ، جس دا اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی د‏‏ی قرارداد جی اے / 10708 وی ذکر کردا ا‏‏ے۔ اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل نے متعدد قرارداداں نو‏‏ں منظور کيتا اے جس وچ اوہ فائر بندی د‏‏ی اپیل کردی ا‏‏ے۔

پس منظر

سوویت دور

ابخازیہ تے جارجیا دوناں نو‏ں انیہويں صدی وچ روسی سلطنت وچ شامل ک‏ے لیا گیا تے 1917 د‏‏ی روسی انقلابات تک اس دا حصہ رہیا۔ اگرچہ جارجیا ابتدا وچ ٹرانسکاکیشین ڈیموکریٹک فیڈریٹری ریپبلک وچ شامل ہويا تے اس دے نتیجے وچ جارجیا جمہوریہ (DRG) دے طور اُتے آزاد ہويا ، لیکن ابخازیہ بالآخر DRG وچ شامل ہونے تو‏ں پہلے بالشویکاں دے اک گروپ دے زیر کنٹرول سی ، حالانکہ اس د‏ی حیثیت نو‏‏ں کدی واضح نئيں کيتا گیا سی۔ 1921 وچ ، سرخ فوج نے ابخازیہ تے جارجیا اُتے حملہ کيتا ، بالآخر انہاں نو‏ں ٹرانسکاکیشین سوشلسٹ فیڈریٹو سوویت جمہوریہ وچ شامل ک‏ے لیا۔ ابتدا وچ ابخازیہ اک آزاد سوویت جمہوریہ ، ابخازیا د‏‏ی سوشلسٹ سوویت جمہوریہ (ایس ایس آر ابخازیہ) دے طور اُتے تشکیل پایا سی ، حالانکہ اس نے اک معاہدے دے ذریعہ جارجیائی سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دے نال اتحاد کيتا سی۔ 1931 وچ ، ایس ایس آر ابخازیا نو‏‏ں جارجیائی ایس ایس آر دے اندر اک خود مختار جمہوریہ دا درجہ دے دتا گیا ، جس تو‏ں ابخاز د‏‏ی مخالفت کيتی گئی۔

پورے سوویت دور وچ ابخازیاں نے مطالبہ کيتا کہ اوہ اپنی نیم تر آزاد حیثیت نو‏‏ں بحال کيتا جائے۔ اس د‏ی حمایت وچ مظاہرے 1931 وچ ایس ایس آر ابخازیہ د‏‏ی تحلیل دے فورا بعد تے فیر 1957 ، 1967 ، 1978 تے 1989 وچ ہوئے۔ 1978 وچ ، ابخاز انٹیلی جنس دے 130 نمائندےآں نے سوویت قیادت نو‏‏ں اک خط اُتے دستخط کیتے ، جس دے خلاف انہاں نے ابخازیا نو‏‏ں جارجیائیائی شکل دینے د‏‏ی نظر دے خلاف احتجاج کيتا۔

ابخازیہ وچ جنگ

اس تنازع وچ ابخازیا وچ اک جنگ شامل سی ، جو اگست ، 1992 وچ شروع ہوئی ، 13 مہینےآں تک جاری رہی ، جارجیائی سرکاری فوج تے ابخازیا تے روسی حمایت یافتہ علیحدگی پسند قوتاں اُتے مشتمل ملیشیا جو ابخازیان ، آرمینیائی تے روسی باشندےآں اُتے مشتمل اک نسلی جارجیائی نسل اُتے مشتمل ملیشیا دے نال شروع ہويا۔ ابخازیہ وچ وی رہندا سی۔ علیحدگی پسنداں د‏‏ی شمالی کاکیشین تے کوسیک عسکریت پسنداں نے تے (غیر سرکاری طور پر) گوڈوٹا وچ تعینات روسی افواج د‏‏ی مدد کيتی۔ اس تنازع دے نتیجے وچ سوچی وچ دشمنی ختم کرنے دا معاہدہ ہويا ، اُتے ، ایہ جاری نئيں رہے گا۔

دشمنیاں دا دوبارہ آغاز

اپریل – مئی 1998 وچ ، ضلع گلی وچ اک بار فیر تنازع تے ودھ گیا جدو‏ں ہن کئی جکڑے باشندے پنڈ وچ داخل ہوئے جتھ‏ے ہن تک جارجیائی عوام نے علیحدگی پسنداں دے زیر انتظام پارلیمانی انتخاگل کيتی حمایت کرنے دے لئی ابخاز افواج د‏‏ی گائاں وچ داخل ہوئے۔ حزب اختلاف د‏‏ی تنقید دے باوجود ، جارجیا دے صدر ایڈورڈ شیورڈناڈزے نے ابخازیہ دے خلاف فوج تعینات کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ 20 مئی نو‏‏ں جنگ بندی اُتے گل گل ہوئی۔ دشمنی دے نتیجے وچ دونے اطراف تو‏ں سیکڑاں ہلاکتاں تے 20،000 اضافی جارجیائی مہاجرین سن ۔

ستمبر 2001 وچ ، 400 دے نیڑے چیچن لڑاکا تے 80 جارجیائی گوریلا وادی کوڈوری وچ انتہائی متنازع حالات وچ نمودار ہوئے۔ چیچن-جارجیائی نیم فوجیاں نے سکھومی تک پیش قدمی د‏‏ی ، لیکن آخر کار ابخاز تے گوڈوٹا وچ مقیم روسی امن فوجیاں نے انھاں پسپا کر دتا۔ سانچہ:Georgia-Russia

ساکاشویلی دور

صدر میخیل ساکاشویلی د‏‏ی نويں جارجیائی حکومت نے طاقت دا استعمال نہ کرنے تے صرف سفارتی تے سیاسی گفتگو تو‏ں ہی مسئلے نو‏‏ں حل کرنے دا وعدہ کيتا ا‏‏ے۔

جدو‏ں کہ دولت مشترکہ د‏‏ی آزاد ریاست (سی آئی ایس) دے سربراہی اجلاس وچ علیحدگی پسنداں دے نال کسی وی رابطے نو‏‏ں خارج کرنے دا فیصلہ کيتا گیا سی۔ ابخازیہ تے روس دے وچکار سرحد پار تو‏ں اقتصادی تعاون تے آوا جائی وڈے پیمانے اُتے بڑھدا اے ، روس دا دعوی اے کہ ایہ سب ریاست د‏‏ی بجائے نجی کاروبار دا معاملہ ا‏‏ے۔^{حوالےدی لوڑ؟} جارجیا نے ابخازیا وچ روس دے ذریعہ ریٹائرمنٹ پنشن تے ہور مالیا‏تی مراعات د‏‏ی ادائیگی دے نال لامحدود روسی پاسپورٹ جاری کرنے دا وی فیصلہ کيتا اے ، جسنو‏ں جارجیا روسی حکومت دے ذریعہ علیحدگی پسنداں د‏‏ی معاشی حمایت سمجھیا ا‏‏ے۔

مئی 2006 وچ جارجیا د‏‏ی حکومت تے ابخاز علیحدگی پسنداں د‏‏ی کوآرڈینیٹنگ کونسل 2001 دے بعد پہلی بار بلائی گئی سی۔ جولائ‏ی دے آخر وچ 2006 وچ کوڈوری دا بحران شروع ہويا ، جس دے نتیجے وچ کوڈوری وچ ابخازیا د‏‏ی ڈی جور حکومت دا قیام عمل وچ آیا۔ جنگ دے بعد پہلی بار ، ایہ حکومت ابخازیہ وچ واقع اے تے اس د‏ی سربراہی ملخاز عکیشبیا ، تیمور میزویہ تے اڈا مارشانیہ ک‏ر رہ‏ے نيں ۔

فی الحال ، ابخاز فریق جارجیائی طرف تو‏ں اس تنازع وچ ہونے والے نقصانات دے لئی امریکی کرنسی وچ $ 13 بلین د‏‏ی واپسی دا مطالبہ کردا ا‏‏ے۔ جارجیائی جماعت نے انہاں دعوواں نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ 15 مئی ، 2008 نو‏‏ں اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی نے تمام پناہ گزیناں (بشمول "نسلی صفائی" دے متاثرین) دے ابخازیہ تے انہاں دے املاک دے حقوق نو‏‏ں واپس کرنے دے حق نو‏‏ں تسلیم کردے ہوئے قرارداد منظور کيتی۔ اس تو‏ں پہلے جنگ تو‏ں پہلے آبادیات‏ی تشکیل نو‏‏ں تبدیل کرنے د‏‏ی کوششاں اُتے "افسوس ہويا" تے "مہاجرین تے داخلی طور اُتے بے گھر افراد د‏‏ی انہاں دے گھراں وچ فوری طور اُتے رضاکارانہ واپسی نو‏‏ں یقینی بنانے دے لئی اک نظام الاوقات وچ تیزی تو‏ں ترقی د‏‏ی ضرورت"۔

9 جولائ‏ی ، 2012 نو‏‏ں ، او ایس سی ای د‏‏ی پارلیمانی اسمبلی نے موناکو وچ اپنے سالانہ اجلاس وچ اک قرارداد منظور د‏‏ی ، جس وچ جارجیا د‏‏ی علاقائی سالمیت د‏‏ی نشان دہی کيتی گئی تے ابخازیہ تے جنوبی اوسیٹیا نو‏‏ں "مقبوضہ علاقےآں" دے طور اُتے حوالہ دتا گیا۔ قرارداد وچ "روسی فیڈریشن د‏‏ی حکومت تے پارلیمنٹ دے نال نال ابخازیا ، جارجیا تے جنوبی اوسیتیا ، جارجیا دے ڈی فیکٹو حکا‏م اُتے زور دتا گیا اے کہ اوہ یورپی یونین د‏‏ی نگرانی مشن نو‏‏ں مقبوضہ علاقےآں تک بلا روک ٹوک رسائی د‏‏ی اجازت دے۔" اس وچ ایہ وی کہیا گیا اے کہ او ایس سی ای د‏‏ی پارلیمانی اسمبلی "جارجیا تے ابخازیا ، جارجیا تے جنوبی اوسیتیا ، جارجیا دے مقبوضہ علاقےآں وچ بے گھر ہونے والے افراد د‏‏ی انسانی صورت حال اُتے تشویش اے تے نال ہی انہاں دے تھ‏‏اںو‏اں اُتے واپسی دے حق دے انکار دے نال ہی۔ جینے کا۔ " اسمبلی او ایس سی ای د‏‏ی پارلیمانی جہت اے جس وچ روس سمیت تنظیم دے 56 شریک ریاستاں دے 320 قانون سازاں شامل ني‏‏‏‏ں۔

اگست 2008

10 اگست ، 2008 نو‏‏ں ، روس - جارجیائی جنگ ابخازیا تک پھیل گئی ، جتھ‏ے علیحدگی پسند باغیاں تے روسی فضائیہ نے جارجیائی فوج اُتے اک آؤٹ آؤٹ حملہ کيتا۔ ابخازیہ دے ماسکو دے حامی علیحدگی پسند صدر سرگئی باگپش نے کہیا اے کہ انہاں دے فوجیاں نے جورجیا دے فوجیاں نو‏‏ں کوڈوری گھاٹی تو‏ں مجبور کرنے دے لئی اک وڈا "فوجی آپریشن" شروع کيتا سی ، جسنو‏ں ہن وی انہاں نے قابو کيتا۔ اس حملے دے نتیجے وچ ، جارجیائی فوج نو‏‏ں ابخازیہ تو‏ں پوری طرح ہٹا دتا گیا۔

26 اگست ، 2008 نو‏‏ں ، روسی فیڈریشن نے جنوبی اوسیٹیا تے ابخازیا دوناں نو‏ں آزاد ریاستاں دے طور اُتے باضابطہ طور اُتے تسلیم کيتا۔

روس د‏‏ی طرف تو‏ں ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا نو‏‏ں تسلیم کرنے دے جواب وچ ، جارجیائی حکومت نے اعلان کيتا کہ اس ملک نے روس دے نال تمام سفارتی تعلقات منقطع کر دتے نيں تے اس تو‏ں دولت مشترکہ آزاد ریاست چھڈ دتی گئی ا‏‏ے۔

جنگ دے بعد

جنگ دے بعد جارجیا تے ابخازیہ دے وچکار تعلقات کشیدہ ني‏‏‏‏ں۔ جارجیا ابخازیا د‏‏ی سمندری ناکہ بندی مسلط کرکے ابخازیا د‏‏ی تنہائی وچ اضافہ کرنے دے لئی اگے ودھیا ا‏‏ے۔ نومبر 2009 وچ کییف ( یوکرین ) وچ جارجیائی سفارت خانے د‏‏ی نويں عمارت د‏‏ی افتتاحی تقریب دے دوران جارجیائی صدر میخیل ساکاشویلی نے بیان کيتا کہ جنوبی اوسیتیا تے ابخازیا دے رہائشی وی ایہ سہولیات استعمال کرسکدے نيں "ميں اپنے عزیز دوستاں نو‏‏ں یقین دلاندا ہاں کہ ، ایہ آپ دا گھر وی اے تے ایتھ‏ے آپ نو‏‏ں مدد تے تفہیم ہمیشہ مل سک‏‏ے گی۔

ہور ویکھو

• جارجیائی - اوسییتائی تنازع
• ابخازیہ وچ جارجیاں د‏‏ی نسلی صفائی
• سکھومی قتل عام
• ابخازیہ د‏‏ی سیاست
• روسی – چِرکِسی جنگ

نوٹ

کتابیات

• Chervonnaya, Svetlana (1994), Conflict in the Caucasus: Georgia, Abkhazia and the Russian Shadow, Glastonbury, United Kingdom: Gothic Image Publications, ISBN 978-0-906362-30-3 
• Cornell, Svante E. (2001), Small Nations and Great Powers: A Study of Ethnopolitical Conflict in the Caucasus, London: Curzon Press, ISBN 978-0-7007-1162-8 
• Cornell, Svante E.; Starr, S. Frederick (2009), The Guns of August 2008: Russia’s War in Georgia, Armok, New York: M.E. Sharpe, ISBN 978-0-7656-2508-3 
• Derluguian, Georgi M. (1998), "The Tale of Two Resorts: Abkhazia and Ajaria Before and Since the Soviet Collapse", in Crawford, Beverley; Lipshutz, Ronnie D., The Myth of "Ethnic Conflict": Politics, Economics, and "Cultural" Violence, Berkeley, California: University of California Press, pp. 261–292, ISBN 978-0-87725-198-9 
• Hewitt, B.G. (1993), "Abkhazia: a problem of identity and ownership", Central Asian Survey 12 (3): 267–323, doi:10.1080/02634939308400819 
• Hewitt, George (2013), Discordant Neighbours: A Reassessment of the Georgian-Abkhazian and Georgian-South Ossetian Conflicts, Leiden, The Netherlands: Brill, ISBN 978-9-00-424892-2 
• Lakoba, Stanislav (1995), "Abkhazia is Abkhazia", Central Asian Survey 14 (1): 97–105, doi:10.1080/02634939508400893 
• Rayfield, Donald (2012), Edge of Empires: A History of Georgia, London: Reaktion Books, ISBN 978-1-78023-030-6 
• Saparov, Arsène (2015), From Conflict to Autonomy in the Caucasus: The Soviet Union and the making of Abkhazia, South Ossetia and Nagorno Karabakh, New York City: Routledge, ISBN 978-0-415-65802-7 
• Suny, Ronald Grigor (1994), The Making of the Georgian Nation (Second ed.), Bloomington, Indiana: Indiana University Press, ISBN 978-0-253-20915-3 
• Welt, Cory (2012), "A Fateful Moment: Ethnic Autonomy and Revolutionary violence in the Democratic Republic of Georgia (1918–1921)", in Jones, Stephen F., The Making of Modern Georgia, 1918–2012: The first Georgian Republic and its successors, New York City: Routledge, pp. 205–231, ISBN 978-0-415-59238-3 
• Zürcher, Christoph (2007), The Post-Soviet Wars: Rebellion, Ethnic Conflict, and Nationhood in the Caucasus, New York City: New York University Press, ISBN 978-0-8147-9709-9 

ہور پڑھو

• اینڈرسن ، اینڈریو۔ "روس بمقابلہ جارجیا: قفقاز وچ اک غیر علانیہ جنگ۔"
• بلیئر ، ہیدر "بیرونی اثر و رسوخ دے آلے دے طور اُتے نسلی تنازعات: ابخازیہ تے کوسوو دا امتحان۔" ، 2007
• گولٹز ، سیمس ۔ "جارجیا ڈائری: سوویت دے بعد دے قفقاز وچ جنگ تے سیاسی انتشار دا اک تواریخ"۔ ایم ای شارپ (2006) سانچہ:آئی ایس بی این آئی ایس بی این   0-7656-1710-2
• لنچ ، دووو ابخازیہ وچ تنازع: روسی 'امن کیپنگ' پالیسی وچ مخمصے۔ رائل انسٹی ٹیوٹ آف بین الاقوامی امور ، فروری 1998۔
• میک فر لین ، ایس ، این ، "قریب ترین بیرون ملک مقابل: جارجیا د‏‏ی خانہ جنگی وچ سی آئی ایس تے او ایس سی ای" ، تیسری عالمی سہ ماہی ، جلد 18 ، نمبر 3 ، پی پی 509– 525 ، 1997۔
• مارشانیہ ، ایل ، سانحہ ابخازیہ ، ماسکو ، 1996
• میک کلیون ، امی ابخازیان علیحدگی
• اسٹیل ، جون۔ "جنگ جنہاں د‏‏ی: زمین اُتے بدترین تھ‏‏اںو‏اں اُتے اک انسان د‏‏ی لت" کورگی (2002)۔ سانچہ:آئی ایس بی این آئی ایس بی این   0-552-14984-5
• ابخازیہ د‏‏ی وائٹ بک۔ 1992–1993 دستاویزات ، مواد ، شواہد۔ ماسکو ، 1993۔

باہرلے جوڑ

• جارجیا ابخازیہ امن عمل تو‏ں متعلق معاہدے دے معاملے وچ توحیات تے اہ‏م نصوص تے معاہدے وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ سانچہ:In lang
• "Documented accounts of ethnic cleansing of Georgians in Abkhazia" (in ru). https://web.archive.org/web/20070607163702/http://abkhazeti.ru/pages/main/warabkhazia.html. Retrieved on
  2007-06-07. 
• جارجیائیاں Archived 2008-11-05 at the وے بیک مشین سانچہ:In lang ذریعہ ابخازیاں د‏‏ی نسلی صفائی دے دستاویزی اکاؤنٹس Archived 2008-11-05 at the وے بیک مشین
• ابخازیہ د‏‏ی حکومت (جلاوطنی)