آیات مہدویت
آیات مہدویت قرآن کریم دی اوہ آیات نيں جنہاں دی تفسیر وچ مہدویت توں مربوط موضوعات جداں امام زمانہؑ دے ظہور، قیام، غیبت تے حکومت وغیرہ دے بارے وچ گفتگو کيتی جاندی اے۔ آیات مہدویت دی تعداد تقریبا 500 آیات تک دسی گئیاں نيں، انہاں آیات دی تفسیر یا تأویل وچ اہل بیتؑ توں مروی احادیث توں استناد دی گئیاں نيں۔
آیات مہدویت دے بارے وچ بہت ساری کتاباں لکھی گئیاں نيں جنہاں وچ "الامام المہدی فی القرآن تے السنۃ"، "المحجۃ فیما نزل فی القائم الحجۃ"، "القرآن یتحدث عن الامام المہدی" تے "امام مہدی در قرآن" دا ناں لیا جا سکدا اے۔
تعداد
سودھوقرآن کریم دی انہاں آیات نوں کہیا جاندا اے جنہاں دی تفسیر وچ مہدویت توں مربوط موضوعات جداں ظہور، قیام، غیبت تے امام زمانہ دی حکومت وغیرہ دے بارے وچ گفتگو کيتی جاندی اے۔ بعض مصنفاں آیات مہدویت دی تعداد تقریبا 398[۱] جدوں کہ بعض نے انہاں دی تعداد 500 آیات تک دسی نيں۔[۲]
قسماں
سودھوآیات مہدویت نوں درج ذیل حصےآں وچ تقسیم کيتا جاندا اے:
- اوہ آیات جنہاں دی تفسیر وچ مہدویت توں مربوط کسی موضوع دی طرف اشارہ کيتا گیا اے۔ مثال دے طور اُتے اہل بیتؑ توں نقل شدہ تفسیری احادیث وچ امام زمانہؑ دی غیبت دے زمانے دی بعض خصوصیات جداں مؤمنین نوں درپیش سختیاں[۳] تے انہاں اُتے خدا دے امتحانات[۴] توں متعلق بحث کيتی گئیاں نيں۔ ايسے طرح بعض آیتاں وچ ظہور دی نشانیاں جداں سفیانی دا خروج تے بَیداء دے مقام اُتے اس دی نابودی دے بارے وچ آیت : وَلَوْ تَرَىٰ إِذْ فَزِعُوا فَلَا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ؛ (ترجمہ: اور کاش تسيں دیکھو کہ جدوں ایہ لوک گھبرائے ہوئے (پریشان حال) ہون گے لیکن بچ نکلنے دا کوئی موقع نہ ہوئے گا تے اوہ قریبی جگہ توں پھڑ لئے جان گے۔) [۵] دے ذیل وچ بحث کيتی گئی اے۔[۶]
- وہ آیات جنہاں مصادیق دے ميں مہدویت توں مربوط موضوعات نوں شامل کيتا جاندا اے ؛ یعنی ایہ آیتاں مہدویت اُتے وی صدق آندیاں نيں؛ مثلا سورہ انبیاء دی آیت نمبر 105: وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ؛(ترجمہ: اور اساں ذکر (توراۃ یا پند تے نصیحت) دے بعد زبور وچ لکھ دتا سی کہ زمین دے وارث میرے نیک بندے ہون گے۔) وچ زمین اُتے نیک لوکاں دی حکومت دی بشارت دتی گئی اے، اک حدیث وچ صالحین توں امام زمانہؑ تے آپ دے اصحاب مراد لئے گئے نيں۔[۷]
- اوہ آیات جو مہدویت توں مربوط مباحث دی تبیین تے انہاں توں متعلق ایجاد ہونے والے اعتراضات دا جواب دینے وچ انہاں توں استناد کيتا جاندا اے ؛[۸] جداں آیہ وَلِکلِّ قَوْمٍ ہَادٍ(ترجمہ: اور ہر قوم دے لئی اک راہنما ہُندا اے ۔)[۹] جس دی بنیاد اُتے خدا ہر قوم دی ہدایت دے لئی انہاں وچوں اک شخص نوں انتخاب فرماندا اے جو انہاں دی ہدایت کرے۔ امام صادقؑ توں اس آیت دی تفسیر وچ نقل ہويا اے کہ: ہر زمانے وچ اسيں اہل بیت وچوں اک امام موجود ہوئے گا جو لوکاں نوں پیغمبر اکرمؐ دے لیائے ہوئے احکامات دی طرف رہنمائی کردے نيں۔[۱۰]
کتابیات
سودھو
آیات مہدویت تے انہاں دی تفسیر دے بارے وچ مختلف کتاباں لکھی گئیاں نيں[۱۱] جنہاں وچ قرآنی سورتاں دی موجودہ ترتیب، ترتیب نزول یا موضوعی حوالے توں مذکورہ آیات توں بحث کيتی گئیاں نيں۔[۱۲] انہاں وچوں بعض کتاباں درج ذیل نيں:
- سعید ابومعاش دی کتاب "الامام المہدی فی القرآن تے السنۃ": ایہ کتاب مہدویت توں مربوط 500 توں وی زیادہ آیات اُتے مشتمل اے۔
- سید ہاشم بحرانی دی کتاب "المحجۃ فیما نزل فی القائم الحجۃ" اس کتاب وچ مہدویت توں مربوط تقریبا 128 آیات اُتے بحث کيتی گئی اے اس دا فارسی وچ ترجمہ "سیمای حضرت مہدی در قرآن" دے ناں توں ہويا اے۔
- مرتضی عبدی چاری دی کتاب "معجم مہدویت در روایات تفسیری"، انتشارات ظہور نے اس کتاب نوں 3 جلد وچ منتشر کيتا اے۔
- معجم الاحادیث الامام المہدی، اٹھ جلداں اُتے مشتمل اس کتاب دی ستويں جلد وچ انہاں احادیث نوں جمع کيتا گیا اے جنہاں وچ ائمہ اہل بیتؑ نے امام مہدی توں متعلق آیات دی تفسیر یا تأویل فرماواں نيں۔ ایہ کتاب علی کورانی دی زیر نگرانی مؤسسہ معارف اسلامی نے منتشر کيتا اے۔
ان دے علاوہ محسن طباطبائی دی کتاب "معجم مہدویت در تفاسیر شیعہ تے اہل سنت"، سید داود میرصابری دی کتاب "الآیات الباہرہ فی بقیۃ العترۃ الطاہرۃ"، مہدی حسن علاء الدین دی کتاب "القرآن یتحدث عن الامام المہدی"، سید عبدالرحیم موسوی دی کتاب "الامام المہدی فی القرآن" تے مہدی یوسفیان دی کتاب "امام مہدی در قرآن" مہدویت دے بارے وچ لکھی گئی کتاباں وچوں نيں۔
متعقلہ مضامین
سودھوحوالے
سودھو- ↑ کورانی، معجم الاحادیث الإمام المہدی، ۱۴۱۱ق۔
- ↑ ابومعاش، الامام المہدی فی القرآن تے السنّۃ، ۱۳۸۸ش۔
- ↑ طبری، دلائل الامامہ، ۱۴۱۳ق، ص۴٧۱۔
- ↑ نعمانی، الغیبہ، ۱۳۹٧ق، ص۳۱۶۔
- ↑ سورہ سبا، آیہ۵۱
- ↑ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۵٧۔
- ↑ استرآبادی، تأویل الآیات الظاہرہ، ۱۴۰۹ق، ص۳۲٧۔
- ↑ اباذری، قافلہ سالار، ۱۳۹۳ق، ص۳۴۔
- ↑ سورہ رعد، آیہ٧۔
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۳، ص۵۔
- ↑ رجوع کرن: کتابشناسی قرآن تے انتظار، ۱۳۸۳ش۔
- ↑ اباذری، قافلہ سالار، ۱۳۹۳ق، ص۳۴۔
مآخذ
سودھو- اباذری، محمود، قافلہسالار امامزمان(عج)از منظر قرآن، قم، بنیاد فرہنگی حضرت مہدی موعود،۱۳۹۳ش۔
- ابومعاش، سعید، الامام المہدی فی القرآن تے السنۃ، مشہد، انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۸۸ش۔
- استرآبادی، علی، تأویل الآیات الظاہرہ فی فضائل العترۃ الطاہرہ، تصحیح حسین ولی، قم، مؤسسہ النشر الاسلامی، ۱۴۰۹ق۔
- دبیرخانہ دوازدہمین نمایشگاہ بین المللی قرآن۔ کریم، کتابشناسی قرآن تے انتظار، ۱۳۸۳ش۔
- طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامہ، تصحیح قسم الدراست الاسلامیہ مؤسسہ البعثہ، قم، بعثت، ۱۴۱۳ق۔
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تہران مکتبہ العلمیہ،۱۳۸۰ش۔
- کورانی تے ہمکاران، علی، معجم احادیث الامام المہدی، قم، المعارف الاسلامیۃ، ۱۴۱۱ق۔
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوارالیونیورسٹی لدرراخبارالائمہ الاطہار، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، ۱۴۰۳ق۔
- نعمانی، محمد بن ابراہیم، الغیبۃ، تصحیح علیاکبر غفاری، تہران، صدوق، ۱۳۹٧ق۔