یورپی ہُن سلطنت
یورپی ہُن سلطنت
مغربی ہُن سلطنت یا یوروپی ہُن سلطنت ہُن قبیلےآں دے اتحاد دے ذریعہ تشکیل دتی جانے والی اپنے دور دی سب توں طاقتور سلطنت سی منکوک خان یا مندزوک ہان سلطنت ہن دا اک رئیس اے اوہ حکمران رسا تے اوختار دا بھائی اے تے اتیلا تے بلیڈا دا باپ اے وکھ وکھ حملےآں دے نال یورپ وچ ہناں دے اثر و رسوخ وچ وادھا ہويا یورپی ہن سلطنت یورپ وچ حکمرانی کرنے والی ترکاں دی سب توں اہم ریاستاں وچ شامل اے ایہ عظیم سلطنت جس وچ متعدد اہم جنگاں تے حکمراناں دا مشاہدہ ہويا اے ایہ ترکاں دی تریخ وچ بہت اہم اے ۳۷۵ء وچ قائم ہونے والی یورپی ہن سلطنت نے اپنے خاتمے تک وڈی کامیابی حاصل کيتی یورپی ہن سلطنت جس نے بلقان دی مہماں توں زبردست کامیابی حاصل کيتی اس خطے وچ قائم ہونے والی واحد تورک ریاست دی حیثیت توں کھڑی رہی اس سمت وچ بوہت سارے لوک اک مختصر خلاصہ دے نال اس سلطنت دے بارے وچ معلومات حاصل کرنے دی کوشش کردے نيں ہُن یوریشی علاقےآں توں مغرب دی طرف چلے گئے ہُن جنہاں نے اپنے دور دے مطابق اپنے جدید ہتھیاراں تے سازو سامان تیز رفتار تے جنگی حرباں توں دوسرے قبیلے اُتے غلبہ حاصل کرکے مشرقی یورپ دے اک وڈے حصے اُتے قبضہ کيتا ہُن اتیلا خان دے تحت متحد ہوئے تے اک ایسی سلطنت قائم کيتی جو تقریباً پینتِیہہ سال تک رہی ہناں دے دباؤ دی وجہ توں ایہ نقل و حرکت قبائلی ہجرت دے آغاز وچ اک اہم عنصر سی جس نے یورپ دے معاشرتی ثقافتی تے آبادیاتی ڈھانچے نوں تبدیل کيتا تے اس دی موجودہ ساخت تے مغربی رومن سلطنت دے خاتمے دی بنیاد تشکیل دتی ہناں دی اصل تے دوسرے قدیم معاشراں دے نال انہاں دا رشتہ حالے وی اک متنازعہ مسئلہ اے جو حالے تک واضح نئيں اے بھانويں تاریخدان ہناں دی ابتدا وسطی ایشیاء دے بارے وچ جاندے نيں لیکن انہاں دے بارے وچ ایہ عام خیال نئيں اے کہ اوہ کس قبیلے توں شروع ہوئے نيں کلاسیکی ذرائع ہناں نوں اک قبیلے دے طور اُتے بیان کردے نيں جو نیڑے یورپ وچ اچانک نمودار ہويا بوہت سارے رومن مصنفاں نے ہناں دی ابتداء نوں دوسرے وڈے پیمانے اُتے خانہ بدوش قبیلےآں دے نال مصالحت کرنے دی کوشش کيتی رومن مصنفاں وی ناں نہاد یوریشین سٹیپی توں ہناں دے کریمیا آنے تے گوٹھاں اُتے حملہ کرنے دے بارے وچ کہانیاں پیش کردے نيں اردن دے گیٹیکا نے دسیا کہ اوہ گوٹھاں دے ہناں نوں بد روحاں تے چڑیلاں دی اولاد سمجھدے نيں۔
ہینگ نولر دے نال تعلقات
سودھوجوزف ڈی گنيز پہلی بار اٹھارہويں صدی وچ چوتھی تے پنجويں صدی وچ تے ق م وچ یورپی ہناں وچ رہیا انہاں نے دعوی کيتا کہ ہینگ نولر دے لوکاں دے درمیان تیسری صدی تے دوسری صدی دے درمیان چین تے منگولیا وچ رہنے والے افراد دے وچکار اصل رابطہ اے اگلے برساں وچ ایہ خیال کہ ہیننگو دی شمالی شاخ (تورک تاریخی ادب وچ عظیم ہن سلطنت) چین دے نال جنگ ہار جانے دی وجہ توں شمال مغرب وچ ہجرت کر گئی یورپی ہن جزوی طور اُتے انہاں لوکاں دا تسلسل سن ابتداء وچ سبھیاچار تے جینیاتیات دے لحاظ توں پھیلنا شروع کيتا اس دور دے چینی وسائل اُتے مبنی کچھ خیالات دے مطابق ایہ دعویٰ کيتا جاندا اے کہ ہینگ نو لوکاں دا تسلسل مغربی ہن تے مشرقی ہن سی جو تیسری صدی تک جاری رہیا تے فیر ایشیاء توں مشرقی یورپ وچ آیا تے فیر آوار خانات تے بلغاریہ نوں شکیل دتا دراصل آوار بلگر (بلغاریائی) تے ہنگری وچ وی مبینہ طور اُتے اک ہی دی حیثیت رکھدی اے تاریخداناں نے ایہ وی سوچنا شروع کيتا اے کہ کفاریت بادشاہت دی بنیاد رکھنے والے افطالی (وائٹ ہن) تے کداری (جسنوں ریڈ ہن وی کہیا جاندا اے ) ہناں توں متعلق اک قبیلہ سی اوٹو جے مانچین ہیلفین نے سب توں پہلے ایہ استدلال کيتا کہ ایہ روايتی خیال ناقابل اعتبار سی اس نے ایہ استدلال کيتا کہ ایہ بنیادی ماخذ دی حیثیت توں آثار قدیمہ دے نتائج اُتے مبنی تحریری ذرائع اُتے مبنی اے مانچین ہیلفین دی متعدد مطالعات دے نتیجے وچ ایہ خیال آیا کہ ژیانگو تے ہنس اک ہی قبیلے یا ايسے قبیلے توں متعلق قبیلے سن تے ہن ایہ اک متنازعہ مسئلہ بن گیا اس دے علاوہ ایہ وی جاننے دے لئی مطالعے کيتے گئے نيں کہ افطالی (ہیفتالائین) تے کڈارائٹ دی بادشاہت جو پہلے ہناں توں وابستہ سی ہُن توں وکھ وکھ سی والٹر پوہل نے کہیا کہ جنگجوواں وچوں کسی اک وی اسٹپی کسی اک نسلی قوم اُتے مشتمل نئيں سی جس دی تریخ وچ وکھ وکھ گروہاں دے ذریعہ قائم کردہ ايسے طرح دے ناواں والی ریاستاں نے ناں دے وقار دی وجہ توں یا انہاں ناواں نوں صرف دوسری ریاستاں دے ذریعہ دتا سی انہاں دی اصلیت یا طرز زندگی توں قطع نظر انہاں دے خون دے تعلقات توں قطع نظر نولر نے استدلال کيتا کہ ہن تے یورپی ہن دے وچکار کوئی حقیقی اصل یا خون دا رشتہ نئيں اے۔
یورپی ہناں دی تریخ
سودھوکاما تورکان نے یورپی ہُن سلطنت دی بنیاد رکھی تے اس نے انتظامیہ نوں ۳۷۰ تک برقرار رکھیا جو کیسپین تے اس دے گردونواح وچ اک اہم طاقت بن گیا جس نے مغرب تک اس دے تسلط نوں اگے ودھایا پچھلے اٹھارہ سالاں وچ کیسپین وچ رہنے والے ہناں نوں قابل بنایا گیا خطے نوں منظم کرنے تے ریاست دے حکم وچ منتقل کرنے دے لئی چوتھی صدی دے وسط وچ بحیرہ کیسپین تے بحیرہ ارال دے شمال وچ الان دی سرزمین اُتے قبضہ کرنے دے بعد اوہ بالامیر دی کمان وچ دریائے بت دے کنارے نمودار ہوئے جس نے آسٹرگوٹھ تے ویزگوٹھاں نوں شکست دتی بحیرہ اسود دے شمال وچ میدانی علاقے وچ ہناں دے حملےآں دی وجہ توں آسٹرگوٹھ تے ویزگوٹھ مغرب دی طرف روانہ ہوئے اس طرح قبیلے دی ہجرت دا آغاز ہويا ایلپبی بالامیر دے بعد ہناں دا رہنما بن گیا ہناں نے دریائے ڈینیوب نوں عبور کيتا بھانويں ہن تھریس تک اگے ودھے لیکن انہاں نوں رومی سلطنت دی طرف توں کوئی مزاحمت نظر نئيں آندی سی ہناں دے دباو وچ وحشی قبیلے نے رومی سلطنت اُتے مجبور ہونا شروع کردتا رومن شہنشاہ تھیوڈوسیس اول دے انتقال دے بعد ہناں نے اک بار فیر چڑھائی دی ہن فوجاں بلقان دے اُتے تھریس پہنچ گئياں ايسے سال ہن جو قفقاز توں آئے سن سور شہر سنلیورفا تے انتکیہ ميں رہے جو اج لبنان وچ واقع نيں تے فیر بحیرہ اسود دے شمال وچ واپس لوٹ آئے۔
یورپی ہناں دا عروج و زوال
سودھوالدیش دے زمانے وچ جو ایلپبی دے بعد اقتدار وچ آیا سی ہُن کارپیسی پہاڑاں نوں عبور کرکے اس خطے وچ داخل ہوئے جتھے اجوکا ہنگری واقع اے ہن سلطنت دی خارجہ پالیسی دا تعید اول دور وچ ہويا سی ايسے مناسبت توں مشرقی رومی سلطنت نوں دباؤ وچ رکھیا جائے گا تے مغربی رومن سلطنت دے نال وحشی قبیلے دے خلاف اچھے تعلقات قائم ہون گے اس دی وجہ ایہ اے کہ وحشیانہ قبیلے مغربی رومن سلطنت دے دشمن وی ہناں دے دشمن نيں لہذا ہناں نے مغربی رومن سلطنت دے نال اچھے تعلقات رکھنے دا انتخاب کيتا الڈز دی ڈینوب وچ ترقی دے نال وحشی قبیلے مغربی رومی سلطنت دی سرزمین وچ داخل ہونا شروع ہوگئے جدوں مغربی رومن سلطنت قبیلے نوں اپنی سرحداں توں باہر روکنے وچ دشواری دا سامنا کرنا پيا تاں اس نے الڈز توں مدد طلب کيتی الڈز دی مدد کيتی درخواست اُتے رداگایس دی حکمرانی دے تحت وحشیانہ قبیلے اج دی فلورنس دے جنوب وچ شکست کھا گئے تے الڈز وچ رداگایس نوں پھانسی دے دتی گئی الڈز نے جتھے اک طرف مغربی رومن سلطنت نوں بچایا اوتھے دوسری طرف اس نے وحشی قبیلے نوں زبردستی ہجرت کرنے اُتے مجبور کردتا تے ہناں نوں مغرب وچ نقل و حرکت دی آزادی دلادی مشرقی روم نوں دبانے دے لئی الڈز نے دریائے ڈینوب نوں عبور کيتا مشرقی رومی سلطنت دے سفیر نوں اس دے نال امن مذاکرات دے لئی بھیجیا تاں اس نے ایہ کہہ کے للکارا!
‼️جدوں تک سورج غروب نئيں ہُندا تب تک وچ ہر جگہ فتح حاصل کرسکدا ہوں‼️
الڈز دی موت دے بعد کارٹن نے انہاں دی جگہ لے لی ڈونٹس نامی حکمران بحیرہ اسود دے آلا دُوآلا ہُن دی سرزمین اُتے حکمرانی کردا سی کارٹن نے ۴۲۲ء تک حکمرانی کيتی اوختار روآ ریاست دا سربراہ بن گیا منکوک خان اتیلا دے والد فوت ہوگئے روی یا روآ نے بلقان دی مہم دا آغاز کيتا تے ایہ دعوٰی کيتا کہ مشرقی رومی سلطنت نے جاسوساں نوں ہن سرزمین اُتے بھیجیا تاکہ ہن فوج نوں بغاوت اُتے اکسایا گیا تے قبیلے نوں ہناں توں وکھ کيتا مشرقی رومی سلطنت جو مزاحمت نئيں کردی سی ٹیکس ادا کرنے دی پابند سی مشرقی رومن شہنشاہ دوم مغربی رومن سلطنت وچ ہنگامے دا فائدہ اٹھاندے ہوئے تھیوڈوسیس نے اک فوج تے بحریہ نوں اٹلی روانہ کيتا مغربی رومن سلطنت نے رویا دی مدد طلب کيتی جدوں روآ نے خطے وچ فوج بھیج دتی تھیوڈوسیس ہناں توں لڑنے توں انکار کردے ہوئے پِچھے ہٹ گیا مشرقی رومی سلطنت ہناں دے دباؤ دے خلاف ہن انتظامیہ دے تحت بسنے والے قبیلے نوں مشتعل کردی رہی اس دے بعد روآ نے مشرقی رومن سوداگراں نوں ہن سلطنت وچ تجارت تے اجرت والے فوجیاں دی بھرتی توں منع کيتا اک بار فیر اس عرصے وچ ویانا نوں روم نے ہناں دے حوالے کيتا مشرقی رومی سلطنت وچ پناہ لینے والے ہن مفروراں دی واپسی دے معاملے وچ رویا دی موت ہوگئی روہ دی موت دے بعد اتیلا تے بلیڈا ہُن سلطنت دے سربراہ بن گئے والد وفات دے بعد اتیلا نے اپنے چچا رسا دے نال اک نال جنگاں وچ حصہ لیا ریاستی انتظامیہ تے ہُن سیاست سیکھ کر تجربہ حاصل کيتا اتیلا تے بلیڈا دی حکمرانی دے دوران ہُن سلطنت تے مشرقی رومی سلطنت دے درمیان ہُن مفروراں دے بارے وچ اک مشاورت ہوئی اتیلا تے بلیڈا ہُن سفیر ایسلا دے نال واپس آئے اتیلا تے بلیڈا دے خلاف انہاں نے ڈینیوب تے موراوا ندیاں دے سنگم اُتے مارگوس (موجودہ پووریوواک سربیا) وچ تھیوڈوسیس دے زیر انتظام رومن قونصل پلنتھان تے ڈیونیسس دا خیر مقدم کيتا اتیلا تے بلیڈا چاہندے سن کہ ایہ اجلاس گھوڑے دی پیٹھ اُتے ہو رومن سفیراں نے اس پیش کش نوں منظور نہ کيتا کہ اس دا وقت ختم ہوجائے پرسکس نے جو لکھیا اس دے مطابق رومن سفیراں دے مشکل حالات جو اک لمبے عرصے توں گھوڑے دی پیٹھ اُتے نئيں بیٹھے سن تے نہ ہی کدی گفت و شنید کردے سن اتیلا تے بلیڈا دے لئی تفریح اور طنز دا مسئلہ سی اس ملاقات دے نتیجے وچ مشرقی رومی سلطنت تے ہُن سلطنت دے وچکار مارگوس معاہدہ ہويا اوہ قسطنطنیہ دی دیواراں تک پہنچیا اتیلا خان اپنی سلطنت دے دوران مغربی تے مشرقی رومی سلطنت اں دا سب توں خوفناک دشمن سی تے پنجويں صدی دے پہلے نصف وچ انہاں نے ہنگری دے میدانی علاقےآں اُتے اپنا راج قائم کيتا تے مشرقی سلطنت نوں سالانہ خراج توں منسلک کيتا معاہدے دے اہم مضامین حسب ذیل نيں!
- مشرقی رومی سلطنت ہناں نوں جو ٹیکس ادا کردی اے اس توں دگنا ہوجائے گا ۳۵۰ پاؤنڈ سونے توں لےکے ۷۰۰ پاؤنڈ سونےتک۔
- مشرقی رومی سلطنت ہناں اُتے پابند اے تے اوہ دشمن قبیلے دے نال معاہدے نئيں کرے گی سرحدی شہراں وچ تجارتی تعلقات جاری رہن گے۔
- مشرقی رومی سلطنت ہُن اسیراں نوں اپنے قبضہ وچ لوٹائے گی۔
- مشرقی رومی سلطنت فی مفرور اٹھ سولیڈس سونا ادا کرے گی۔
اپنی آخری مہم دے فوراً بعد اتیلا خانہاں دا انتقال ہوگیا اتیلا خان دی موت دے بعد حکمران دے تِناں بیٹے بعد وچ ریاست اُتے صحیح حکمرانی کرنے وچ ناکام رہے خاص طور اُتے تخت نشیناں نے یورپی ہُن سلطنت نوں کافی حد تک کمزور کردتا تے اس دے سب توں وڈے بیٹے ایلیک نے اس تختہ اُتے اقتدار حاصل کيتا اُتے اس دے دوسرے بیٹے ڈینگیزک تے ارنک تخت نشینی وچ شامل ہوگئے الجھن دا فائدہ اٹھاندے ہوئے کچھ قبیلے اتحاد چھڈ گئے تے ریاست منتشر ہونے دے عمل وچ داخل ہوگئی اتیلا خان دی موت دے اک سال بعد نیدائو دی لڑائی وچ ہناں نوں شکست ہوئی اتیلا خان دے بیٹےآں دی جانشینی دیاں جنگاں وچ یورپی ہُن سلطنت دے خاتمے نوں تیز کيتا ڈینگیزک جو ایلیک دا جانشین ہويا بازنطین دے خلاف جنگ وچ ماریا گیا تے اس تریخ نوں بعض ذرائع توں ہُن سلطنت دا خاتمہ قرار دتا جاندا اے اتیلا خان دا سب توں چھوٹا بیٹا ارنک کچھ ہُن ماس دے نال مشرق وچ ہجرت کر گیا بوہتے ہُن بحیرہ اسود دے شمال وچ واقع وسیع میداناں دی طرف پِچھے ہٹ گئے بحیرہ اسود دے شمال وچ تورک قبیلے دے نال ملنے والے اس اجتماع نوں اج دے بلغارین باشندےآں دا اجداد سمجھیا جاندا اے یورپی ہُن سلطنت دے خاتمے دے نتیجے وچ کچھ ہُن وسطی ایشیا واپس آۓ۔