ہمال اتے ناگرے

شہزادی ہمال اتے ناگرے جاں ہمال اتے ناگرائے اکّ کشمیری لوک-کہانی اے، جسنوں بریٹیش ستکار یوگ جیمس ہنٹن نولس ولوں اکتر کیتا گیا سی اتے اسدی کتاب پھوک-ٹیلز آف کشمیر وچ شائع کیتا گیا سی۔

مول

ریو۔ نولس نے اپنے اڈیشن دا سروت بناہ محل شری نگر؉ دے پنڈت شو رام نام دے اکّ انسان نوں دتا۔Himal and Nagaray

مختصر

نولس دے اڈیشن وچ، ناگرے اتے ہمال دا سرلیکھ اے، سودا رام نام دا اکّ غریب براہمن، جسدی اکّ "ماڑی" بیوی اے، اپنی قسمت اُتے دکھ ظاہر کردا اے۔ اکّ دن، اوہ ہندوستان دی سفر اُتے جان دا فیصلہ کردا اے، کیونکہ اکّ مقامی راجا غریباں نوں پنج لکھ روپئے دندا اے۔ اپنی سفر دوران، اوہ کجھ دیر آرام کرن لئی رکدا اے اتے نیڑے دے اکّ جھرنے توں اکّ سپّ آ کے اس دے تھیلے وچ داخل ہو جاندا اے۔ اوہ جانور نوں دیکھدا اے اتے اپنی بیوی لئی جال وچھاؤن دی سکیم بناؤندا اے تاں جو سپّ اس نوں ڈنگ لوے۔ اوہ بیگ لے کے گھر واپس آؤندا اے اتے اپنی بیوی نوں دندا اے۔ عورت بیگ نوں کھولھدی اے جویں سپّ اس وچوں نکلدا اے اتے اکّ انسانی لڑکے وچ بدل جاندا اے۔ ایہہ جوڑا ناگرے ناں دے لڑکے نوں پالدا اے اتے امیر بن جاندا اے۔

منڈا اپنی چھوٹی عمر لئی شاندار سیانپ دکھاؤندا اے۔ اکّ دن، اوہ اپنے پیؤ نوں پچھدا اے کہ اسنوں "اکّ خالص جھرنا" کتھے مل سکدا اے جس وچ اوہ اشنان کر سکدا اے، اتے سوڈا رام شہزادی ہمال دے باغ وچ اکّ تلإ ول اشارہ کردا اے، جسدی راجے دیاں فوجاں ولوں بھاری سرکھیا کیتی جاندی اے۔ اوہ کہندا اے کہ اوہ اکّ رستہ لبھّ لویگا: اوہ کندھ وچ اکّ کھلن تک پہنچدا اے، اکّ سپّ وچ گھمدا اے اتے انسانی روپ وچ واپس آؤندا اے۔ شہزادی پول دی سمت توں آؤن والے کجھ رولے اتے عجیب موجودگی لئی سوال سندی اے۔ ناگرے اکّ سپّ وچ بدل جاندا اے اتے کھسک جاندا اے۔ اوہ دو وار پول وچ واپس آؤندا اے، اتے تیجی وار شہزادی ہمال اسدی خوبصورتی نوں ویکھدی اے، اتے اس دے نال پیار ہو جاندی اے۔ ہمال اکّ نوکرانی نوں سپّ دا پچھا کرن لئی بھیجدا اے اتے اسنوں سودا رام دے گھر وچ داخل ہندے دیکھدا اے۔

شہزادی ہمال اپنے پیؤ نوں کہندی اے کہ اوہ براہمن سودا رام دے پتر توں علاوہ کسے ہور نال ویاہ نہیں کریگی۔ ویاہ دے پربندھاں نال نجٹھن لئی سودا رام نوں راجے دی حاضری وچ بلایا جاندا اے۔ راجے نے سجھاء دتا کہ اس دے سنبھاوی جوائی نوں اکّ شاہی اتے شاندار ویاہ دے جلوس وچ آؤنا چاہیدا اے۔ ناگرے اپنے گود لین والے پیؤ نوں ویاہ توں اکّ گھنٹہ پہلاں، اکّ خاص بسنت وچ اکّ کاغذ سٹن لئی کہندا اے، اتے جلوس آویگا۔ ہمال اتے ناگرے ویاہ کردے ہن اتے اکّ ندی دے نیڑے بنے اکّ محل وچ رہندے ہن۔

حالانکہ، ناگرے دیاں ہور پتنیاں، جو سپاں دے کھیتر وچ رہندیاں ہن، اکّ جادوئی بھیس وچ، اپنی مالکی دی لمی غیر حاضری دے کارن، انسانی شہزادی نوں ملن دا فیصلہ کردیاں ہن۔ اوہناں وچوں اکّ شیشے ویچن والے دے بھیس وچ اپنا سمان محل نوں ویچن لئی ورتدی اے۔ ناگرے بھانڈے لبھدا اے اتے اوہناں وچوں ہریک نوں نشٹ کر دندا اے، اپنی انسانی بیوی نوں کوئی ہور خریدن توں منع کردا اے۔ دوجی سپّ دی بیوی سویپر دا بھیس حاصل کردی اے۔ اوہ ہمل نوں دسدی اے کہ اسدا شوہر ناگرے سی، جو اکّ سویپر (اکّ نیویں ذات دا آدمی) وی سی۔ جھوٹھا سویپر ہمال نوں ہدایتاں دندا اے کہ اسدی شروعات نوں کویں ثابت کرنا اے: اسنوں اکّ جھرنے وچ سٹّ دیو اتے، جے اوہ ڈبّ جاندا اے، تاں اوہ سویپر نہیں اے۔

ہمال ناگرے نوں مقابلے بارے دسدا اے اتے اوہ اسنوں نصیحت دندا اے۔ پر اوہ زور دے کے کہندی اے کہ اوہ اپنی ذات ثابت کردا اے۔ اوہ بسنت وچ داخل ہندا اے اتے ہولی ہولی اندر ڈبّ جاندا اے، جدوں تک اوہ غائب نہیں ہو جاندا۔ ہمال، تاں، اکلی اتے شوہر توں بناں رہِ جاندی اے۔ اوہ اپنے محل گھر واپس پرتدی اے، اکّ قافلے ' تے چڑھدی اے اتے غریباں نوں دان دینا شروع کردی اے۔ اکّ وار اکّ غریب آدمی اتے اسدی دھی اسنوں ملن جاندے ہن اتے دسدے ہن کہ، اکّ جنگل وچ، اوہ اکّ جھرنے دے پار آئے۔ اس بسنت توں، اکّ فوج نے مارچ کیتا اتے اپنے راجے لئی رات دا کھانا تیار کیتا۔ تھوڑی دیر بعد، فوج بسنت ول پرت آئی اتے اس راجے نے اوہناں نوں "مورکھ ہمال دے نام تے" کجھ دان دتا۔

نویں امید دے نال، شہزادی ہمال اس آدمی نوں اس تھاں اُتے اس دی اگوائی کرن لئی کہندی اے۔ اوہ رات لئی آرام کردے ہن، جویں کہ ہمال، اجے وی جاگدا اے، بسنت توں ناگرے نوں آؤندا ویکھدا اے۔ اوہ اسنوں بینتی کردی اے کہ اوہ اکٹھے اپنی ویاہتا زندگی وچ واپس آوے، پر ناگرے نے اپنیاں سپّ پتنیاں دے خطرے بارے چیتاونی دتی۔ اوہ اسنوں اکّ کنکر وچ بدل دندا اے اتے اسنوں پانی والے راج وچ لے جاندا اے۔ سپّ دیاں پتنیاں وستو نوں دیکھدیاں ہن اتے اپنے شوہر نوں کہندیاں ہن کہ اوہ اسنوں انسانی شکل وچ واپس کر دیوے۔

سپّ دیاں پتنیاں نے ہمال نوں اپنا گھریلو نوکر بناؤن دا فیصلہ کیتا۔ اوہ اسنوں کہندے ہن کہ اسنوں اپنے سپّ دے بچیاں لئی ددھ نوں ابالنا چاہیدا اے، اتے برتناں نوں ہیٹھاں کھڑکاؤنا چاہیدا اے۔ حالانکہ، جدوں ددھ اجے وی گرم ہو رہا سی، تاں ہمال نے برتن نوں ٹھوک دتا، اتے، جویں کہ سپّ دے بچے ددھ پیندے ہن، اوہ مر جاندے ہن۔ اوہناں دیاں سپاں دیاں ماواں، سوگ نال بھریاں، سپاں وچ بدل جاندیاں ہن اتے ہمال نوں ڈنگ دندیاں ہن۔ اکّ سوگی ناگرے اپنی لاش نوں درخت دے سکھر اُتے رکھدی اے، اس دے آرام تھاں اتے بسنت دے وچکار وار-وار ملاقاتاں کردی اے۔

اکّ دن، اکّ پوتر آدمی درخت اُتے چڑھیا اتے ہمال دی لاش نوں دیکھیا، جو کہ اوہ جیون وچ اجے وی سندر سی۔ اوہ نرائن نوں دعا کردا اے اتے اوہ جیون وچ واپس آ جاندی اے۔ پوتر مرد اس نوں اپنے گھر لے جاندا اے۔ ناگرے، اس دے لاپتا ہون نوں دیکھدے ہوئے، اکّ کھوج شروع کردا اے اتے اسنوں پوتر آدمی دے گھر لبھدا اے۔ جدوں اوہ سوں رہی سی، ناگرے اپنے سپّ دے روپ وچ بیڈروم وچ داخل ہندا اے اتے اس دے بیڈپوسٹ دے دوآلے کوئل کردا اے۔ سپّ دے سبھاء توں انجان انسان دا پتر چاقو لے کے سپّ دے دو ٹکڑے کر دندا اے۔ ہمال حیران ہو کے جاگدی اے اتے سپّ دی لاش نوں دیکھدی اے، اپنے شوہر دی موت اُتے ورلاپ کردی اے۔

ناگرے دی لاش نوں ساڑ دتا جاندا اے، اتے ہمال اس دے نال مرن لئی اپنے آپ نوں آخری سنسکار چکھا وچ سٹّ دندا اے । حالانکہ، دیوتے شو اتے پاروتی اکّ جادوئی بسنت وچ اپنیاں استھیاں نوں مڑ زندہ کرکے دوواں پریمیاں نوں دوبارہ ملاؤندے ہن۔

تجزیہ

اڈیشن

بھارتی ودوتا دسدی اے کہ ایہہ کہانی کشمیر کھیتر دے زبانی بھنڈار وچ موجود اے، جس وچ ۱۸ویں اتے ۱۹ویں صدی وچ فارسی اتے کشمیری دوواں وچ کئی پیشکاریاں دکھائیاں گئیاں ہن۔ کہانی نوں "نمائندہ کشمیری لوک-کہانی" وی منیا جاندا اے۔

نولس نے ایہہ وی دسیا کہ پنڈت ہرگوپال کول توں حاصل ہمال ناگراجن سرلیکھ نال اکّ ہور اڈیشن موجود اے۔ اسنے ایہہ وی نوٹ کیتا کہ، اکّ ہور اڈیشن وچ، ہمال اکّ ہندو عقیدت مند اے، اتے اکّ اسلامی آدمی، ناگرے نال پیار وچ ڈگدا اے۔

اس "مشہور کہانی" نوں مقامی کشمیری شاعر ولیؤلا مٹو ولوں وی لکھیا گیا سی۔

نائکاں دے نام

بھارتی مفکر سپالیسی کمار چیٹرجی نے تجویز دتا کہ ناگارے سنسکرت ناگ-راجا توں لیا گیا اے، جسدا مطلب اے 'ناگاں دا راجا' (اکّ ناغہ بھارتی دھرم دا اکّ اساطیری سپّ اے)۔ شہزادی دے کردار لئی، اسنے منیا کہ اس دے نام دا مطلب "جسمین-مالان" اے، سنسکرت یتھی-مالا اتے پراکرت یہیمالا نال میل کھاندا اے۔

برو برابر

سپالیسی کمار چیٹرجی نے کشمیری کہانی اتے لتھوانیئن لوک-کہانی ایگلے سپاں دی رانی وچکار کجھ برابری وی ویکھی، جس وچ ایگل نام دی اکّ انسانی کنیا زلونس نال ویاہ کردی اے، اکّ سپّ ورگا شہزادہ جو اکّ پانی دے اندرلے محل وچ رہندا اے۔

ہور لوک-کہانیاں نال تعلق

اس کہانی دی تلنا لوک-کہانیاں دے قومانتری ورگی کرن دے ATU 425A, " گمّ ہوئے شوہر دی کھوج " قسم دیاں لوک-کہانیاں نال کیتی گئی اے۔ سٹیتھ تھومسن اتے وارن روبرٹس دی انڈک اورل ٹیلز دیاں قسماں وچ، کہانی نوں اسدی اپنی انڈک قسم، ۴۲۵ ڈی انڈ، "سرپینٹ ہسبینڈ دی کھوج" دے تحت شرینیبدھّ کیتا گیا اے۔

وراثت

اس کہانی نوں کشمیری شاعر دینیتیم ندیم ولوں اکّ اوپیرا وچ وی ڈھالیا گیا سی۔

ایہہ وی ویکھو

• سپّ پرنس (بھارتی پری کہانی)
• تلیسا، لکڑ کٹن والے دی دھی (بھارتی پری کہانی)
• اینچینٹڈ سپّ (اطالوی ساہتی پری کہانی)
• گرین سپّ (فرینچ ساہتی پری کہانی)
• سپّ شہزادہ (ہنگریئن لوک کہانی)
• روبی پرنس (پنجابی لوک کہانی)
• چمپاوتی

پھٹنوٹ

حوالے