ہاشم بن عتبہ
ہاشم بن عتبہ سعد بن ابی وقاص دے بھتیجے سن ۔
ناں ونسب
سودھوہاشم ناں، ابو عمر کنیت، مر قال لقب، نسب نامہ ایہ اے ،ہاشم بن عتبہ بن ابی وقاص ابن اہیب بن عبد مناف بن زہرہ قرشی زہری، ہاشم مشہور صحابی سعد بن ابی وقاص فاتح ایران دے بھتیجے نيں۔
اسلام
سودھوفتح مکہ وچ مشرف باسلام ہوئے۔
غزوات وچ شرکت
سودھوبہت آخر وچ اسلام لیائے سن، اس لئی حیاتِ نبویﷺ وچ غزوات دا موقع نہ ملیا، سب توں اول فاروقی عہد وچ انہاں دے جو ہر نمایاں ہوئے،شام دی فتوحات وچ خالدبن ولید دے دوش بدوش داد شجاعت دتی، یرموک دی مشہور جنگ وچ اک اکھ شہید ہوئی۔ اس زمانہ وچ پورے شام اورایران وچ جنگ چھڑی سی، ہاشم دونے وچ شریک ہوئے،ایران دی معرکہ آرائیاں دے سلسلہ وچ قادسیہ دا معرکہ نہایت اہم اے ،اس دے لئی عمرنے دار الخلافہ توں جو منتخب بہادر بھیجے سن، اس وچ اک ہاشم وی سن ؛چنانچہ اوہ عمرکے حکم توں چھ ہزار دی جمعیت دے نال شام توں روانہ ہوئے تے ٹھیک تیسرے دن ایران دے حدود وچ پہنچے تے یرموک دے معرکہ وچ شریک ہوئے،اس جنگ وچ انہاں نے اپنی شجاعت دے نہایت حیرت انگیز مناظر دکھائے تے ایداں دے دا رہائے نمایاں کیتے کہ مجاہدین قادسیہ وچ کوئی وی انہاں دے کارنامےآں نوں نہ پہنچ سکیا، فاتحین قادسیہ وچ انہاں کاناں سر لسٹ اے۔[۱] مدائن دی فتح دے بعد جدوں یزد گرد نے جلولاء وچ تیاریاں شروع کيتیاں اورسعد بن ابی وقاص نوں اس دی خبر ہوئی تاں انہاں نے ہاشم نوں بارہ ہزار فوج دے نال اس دے مقابلہ نوں بھیجیا، انہاں دے جلو لا پہنچنے توں پہلے ایرانی تمام انتظام مکمل کرکے مقابلہ دے لئی تیار ہوچکے سن تے ہر ایرانی نے میدان جنگ وچ جان دیدینے دا عہد کر ليا سی اوران دے پاس حلوان توں امداد اُتے امداد چلی آ رہی سی۔ اس لئی ہاشم دے آنے دے بعد مسلماناں نے طے کیتا کہ بلا کِسے توقف وانتظار دے حملہ کردینا چاہیے، ورنہ ایرانیاں دی امدادی فوجاں دا سلسلہ انہاں دی قوت بہت بڑھادیگا، اس وقت مقابلہ وچ زیادہ دشواری ہوئے گی، اس فیصلے دے بعد مسلماناں نے جنگ چھیڑ دتی، پہلے تیر چلے فیر تیر توں نکلے، آخر وچ تلوار دی نوبت آئی،اوراس گھمسان دی جنگ ہوئی کہ تلواراں دی دھاراں الٹ الٹ گئياں، ایرانی برابر دا جواب دے رہے سن، آخر وچ مسلماناں نے ہر طرف توں سمٹ کر ایسا زبردست حملہ کیتا کہ ایرانیاں دے پیر اکھڑ گئے، اوروہ میدان چھڈ کے بھج نکلے، مسلمان صبح توں شام تک تعاقب کر کے ماردے رہے،شام دی تاریدی ميں مجبوراً علاحدہ ہونا پيا۔ اس شکست فاش دے بعد یزد گرد حلوان چلا گیا اورمسلمان دجلہ دے مشرقی ساحل دے دیہاتاں اُتے قبضہ کردے ہوئے،مہرور پہنچے، ایتھے دے باشندےآں نے جزیہ دے کے اطاعت قبول کرلئی،مہرور دے بعد بند فین پہنچے، ایتھے دے باشندےآں نے وی جزیہ دے کے اطاعت قبول کرلئی،خانقین وچ ایرانیاں دا اک جتھا باقی رہ گیا سی اسنوں جریر بن عبد اللہ بجلی نے ہٹادتا اورسواددجلہ دا پورا علاقہ ہاشم دے زیر قیادت تسخیر ہوئے گیا اس دے بعد ہاشم اوراشعث بن قیس ،وقوقا،خانپجار ہُندے ہوئے باجری دے ضلعے نوں فتح کردے ہوئے اسن بار نوں عبور کرکے شہرزور دی سرحد تک پہنچ گئے۔[۲] جلولار دا معرکہ اپنی اہمیت دی وجہ توں فتح الفتوح کہیا جاندا اے ،اس وچ دس لکھ مال غنیمت مسلماناں دے ہتھ آیا،اس دی کامیابی تمامتر ہاشم دی کوششاں دا نتیجہ سی۔
جنگ جمل
سودھواس دے بعد جدوں خانہ جنگی دا دور آیا تے مسلماناں دی تلواراں آپس ہی وچ چلنے لگیاں تاں ہاشم دی حق پرست تلوار حقدار دی حمایت وچ بے نیام ہوئی، انہاں دا رجحان ابتدا ہی توں علی دی جانب سی؛ چنانچہ عثمان دی خبر شہادت سن کر ابو موسیٰ اشعری توں کہیا کہ ہن اس امت دے بہترین فرد دے ہتھوں اُتے بیعت کرلینی چاہیے، ابو موسیٰ نے کہیا حالے جلدی دی کیہ ضرورت اے ،لیکن ہاشم نوں توقف گوارا نہ سی،انہاں نے علی دی خدمت وچ جانے تک دی تاخیر گوارا نہ کیتی تے اپنا اک ہتھ دوسرے ہتھ اُتے رکھ دے کہیا ایہ علی دا ہتھ اے تے ایہ میرا، میں بیعت کردا آں، جدوں علی نے جنگ جمل دی تیاریاں شروع کيتیاں ،تو حسن عمار بن یاسر تے ہاشم نوں کوفیاں نوں آمادہ کرنے دے لئی کوفہ روانہ کیتا [۳] اوراس دے بعد جدوں جنگ جمل دا آغاز ہويا تاں ہاشم شروع توں آخرتک علی دے نال اوران دے دست راست رہے۔
جنگ صفین
سودھوجنگ جمل دے بعد صفین وچ وی پیش پیش سن تے وقتاً فوقتاً کوفی فوجاں نوں لےکے شامیاں دے مقابلہ وچ نکلے سن ،اشہر حرم وچ التوائے جنگ دے بعد جدوں دوبارہ جنگی تیاریاں شروع ہوئی تاں علی نے وڈا علم ہاشم نوں مرحمت فرمایا۔
وفات
سودھوآخری فیصلہ کن معرکےآں دے سلسلہ وچ اک دن فیر علی نے ہاشم نوں علم برداری دا اعزاز بخشیا انہاں نے علم برداری دا پورا حق ادا کر دتا،صبح توں شام تک مسلسل لڑدے رہے،شام دی تاریکی وچ انہاں دے ساتھیاں دے پیر اکھڑ گئے،مگر اوہ اپنے خاص آدمیاں دے نال برابر جمے رہے،حارث بن منذر تنوخی نے نیزہ توں زخمی کر دتا، زخم بہت کاری سی،لیکن ہاشم دے استقلال وچ فرق نہ آیا، اوہ ايسے طرح لڑدے رہے،اسی درمیان وچ علی دا پیام پہنچیا کہ علم اگے بڑھاندے جاؤ، ہاشم نے پیام لیانے والے توں کہیا، کہ تسيں میری حالت دا مشاہدہ کردے جاؤ ،اس نے پیٹ اُتے نظر پائی تاں دیکھیا کئی شگاف پئے ہوئے سن ،زخماں نے بالکل نڈھال کر دتا سی؛چنانچہ قاصد دی واپسی دے بعد ہی اوہ زمین اُتے گر پئے، انہاں دے گرنے توں انہاں دے باقی ماندہ ساتھیاں دے وی پیر اکھڑ گئے تے رہاشم نے ايسے محشر ستان قتال وچ جان دیدتی۔[۴]