گیانی مہاں سنگھ

گیانی مہاں سنگھ
جم	8 اگست 1908(1908-08-08) پنڈ ساندے ہاشم، ضلع فیروزپور، پنجاب، بھارت
موت	۶ ستمبر ۱,۹۸۸(1988-09-06) (عمر 80 سال) امرتسر
کم کِتہ	سکھ صحافت
بولی	پنجابی
قومیت	بھارت
نسل	پنجابی
وڈے کم	آدی بیڑ دا سنکلن کال"(۱۹۵۲)، بھائی صاحب بھائی ویر سنگھ جی دا گرمکھ جیون (۱۹۶۹)، 'خالصہ خبراں اخبار دی ادارتی
ساتھی	بسنت کور
نیاݨے	راجندر کور، اشٹدیو سنگھ، اندرجیت کور

گیانی مہاں سنگھ نے بھائی ویر سنگھ جی نال لگبھگ تن دہاکیاں توں ودھ سما گزاریا۔ آپ نے ہمیشہ گرمتِ نظریات نوں زندگی وچ عملی رنگ دین دی وکالت کیتی۔ سکھ اتہاس قوماں، مانتاواں تے وچاردھارواں آدی نوں پرکھن تے خالص وچارن تے نتارن لئی گربانی تے گر اتہاس نوں ہی کسوٹی بنایا جو گرمتِ سدھاتاں مطابق نہیں اس نوں تیاگن دی وکالت کیتی اتے ڈٹ کے اوہناں خلاف آواز بلند کیتی۔ گروڈمّ خلاف آپ نے بہت سارے لیکھ لکھے۔ سکھاں دے سنہرے ماضی نوں پیش کرکے گمراہ ہوئے سکھاں نوں مڑ گرو گھر نال جوڑن دا نگر اپرالا کیتا۔ اس دے نال نال اوہناں آدرشاں دا پرچار کیتا جو سنگھ سبھا نے اپنائے سن اتے نال ہی بھائی ویر سنگھ دا اثر وی قبول کیتا۔ آپ نے سکھ سمسیاواں بارے وستار سمیت لکھیا تے سکھاں وچ آ رہی مذہبی گراوٹ، سماجی برائییاں، نشیاں آدی دے سیون خلاف ڈٹ کے آواز بلند کیتی۔ خالصہ خبراں اک صدی توں سکھاں دا بلارا رہا۔ اس دی ادارتی کردیاں گیانی مہاں سنگھ نے سکھی دے ترقی تے وگاس لئی بہت وڈا یوگدان پایا۔

مڈھلا جیون تے پروار

مہاں سنگھ، گیانی: پنجابی دے اس مشہور صحافی دا جم ۸ اگست، ۱۹۰۸ ای۔ نوں س۔ ارجن سنگھ دے گھر پنڈ ساندے ہاشم ضلع فروزپور وچ ہویا۔آپ نے اپنے پنڈ توں مڈھلی تعلیم حاصل کرن مگروں فروزپور توں دسویں پاس کیتی۔ مذہبی رچیاں دا دھارنی ہون کارن اس نے بھائی ویر سنگھ دیاں رچناواں دا ڈونگھا مطالعہ کیتا اتے اوہناں دی لیکھنی دا اثر گرہن کیتا۔ سماں پا کے آپ امرتسر وکھے آ گے تے بھائی ویر سنگھ نے رابطہ وچ آؤن مگروں اوہناں کول نوکری کر لئی۔ لما سماں آپ خالصہ خبراں دا منیجر تے اڈیٹر رہے۔ اس نے پنتھک مثلیاں بارے، ہور دھرماں والیاں جاں قوم والے سادھو سنتاں ولوں چھیڑے وواداں بارے جاری خالصہ خبراں وچ لکھیا۔ اس دے انگنت لیکھ اتے سمپادکیاں یادگاری تے سامبھنیوگ ہن۔

گیانی مہاں سنگھ نے جتھے گربانی بارے لکھیا اتھے دسم گرنتھ بارے وی پھلار سمیت لکھیا۔ اکال استتِ دا خالص ٹیکا اس دی نگر دین اے۔ فارسی وچوں بھائی نند لال گویا دیاں پرمکھ رچناواں جوتِ وگاس، زندگیناما، گنجناما، توصیف ثناء آدی دا ترجمہ (ٹیکے) کیتا۔ ایہہ ترجمہ بڑے خالص تے کامیاب ہن۔

گیانی مہاں سنگھ دے لیکھاں وچ مکھ روپ وچ فلسفی، وضاحتی تے وویچناتمک سٹائل پردھان اے، بھاویں اس نے کھنڈن منڈن والی ترک پردھان سٹائل وی اپنائی اے جہڑی کہ بڑی روچک اے۔ وچاراں نوں بڑی کامیابی نال پرستت کیتا اے۔ بولی ٹھیٹھ، آسان تے بول چال والی سندر پنجابی اے۔‘آدی بیڑ دا سنکلن کال’؛ ‘پیو دادے کا خول ڈٹھا خزانہ’؛ ‘بھائی صاحب بھائی ویر سنگھ’؛ ‘دسم گر گرا’؛ ‘سردار ترلوچن سنگھ دا کامیاب جیون’؛ ‘پنتھک نظارے’؛ ‘ہیمکنٹ سپت شرنگ’؛ ‘بھگت بانی پرتھائِ گرو صاحبان دی بانی’؛ ‘اکال استتِ سٹیک’؛ ‘۳۳ سوییے سٹیک’؛ ‘جوتِ وگاس (سہِ مترجم)’؛ ‘توصیف ثناء تے گویا (انوواد/ٹیکا)’؛ ‘گنجناما (انوواد/سٹیک)’؛ زندگیناما (انوواد/سٹیک)’؛ آدی اس دیاں پرمکھ رچناواں ہن ۔ ایہناں توں علاوہ بھائی ویر سنگھ دے انتقال مگروں اس نے اوہناں دیاں وکولتریاں رچناواں دا اڈیٹنگ وی کیتا۔ ایہہ مکھ روپ وچ صحافی سی۔ سن ۱۹۸۵ وچ بولی ڈیپارٹمنٹ، پنجاب نے اس نوں شرومنی صحافی وجوں سنمانیا۔ ۶ ستمبر، ۱۹۸۸ نوں اس دا انتقال امرتسر وکھے ہویا۔

سیواواں

مذہبی رچیاں دا دھارنی ہون کارن اس نے بھائی ویر سنگھ دیاں رچناواں دا ڈونگھا مطالعہ کیتا اتے اوہناں دی لیکھنی دا اثر گرہن کیتا۔ سماں پا کے ایہہ امرتسر وکھے آ گیا تے بھائی ویر سنگھ نے رابطہ وچ آؤن مگروں اوہناں کول نوکری کر لئی۔ لما سماں ایہہ خالصہ خبراں دا منیجر تے اڈیٹر رہا۔ اس نے پنتھک مثلیاں بارے، ہور دھرماں والیاں جاں قوم والے سادھو سنتاں ولوں چھیڑے وواداں بارے جاری خالصہ خبراں وچ لکھیا۔ اس دے انگنت لیکھ اتے سمپادکیاں یادگاری تے سامبھنیوگ ہن۔ نامدھاریاں نال اہنا قلمی لڑائی لما سماں چلیا۔ سنگھ سبھا لہر دے سکھر دور ویلے اس نے لکھنا آرنبھیا اتے بیمار سنسکاراں توں کنارہ کرن لئی جنتا نوں راغب کیتا۔

رچناواں

گیانی جی دیاں بہت ساریاں رچناواں ملدیاں ہن، جیہناں وچوں پرمکھ دا ویروا ایوں اے:-

مولک رچناواں

۱. آدی بیڑ دا سنکلن دور (۱۹۵۲)

۲. پیؤُ دادے کا کھولِ ڈٹھا خزانہ (۱۹۵۸)

۳. دسم گر گرا سرویکھن (۱۹۷۷)

جیونیاں

۱. بھائی ویر سنگھ جی دا مختصر جیون (۱۹۵۸)

۲. بھائی صاحب بھائی ویر سنگھ دا گرمکھ جیون (۱۹۶۹)

۳. سردار ترلوچن سنگھ دا کامیاب جیون (۱۹۷۶)

اڈیٹنگ

۱. تسنیپھاتے گوئیا (۱۹۶۳) فارسی اکھراں وچ

۲. دربار صاحب دی اہمیت (۱۹۶۳)

۳. امر لیکھ (۱۹۶۳) آدی۔

اعزاز

ایہہ مکھ روپ وچ صحافی سن۔ سن ۱۹۸۵ وچ بولی ڈیپارٹمنٹ، پنجاب نے اس نوں شرومنی صحافی وجوں سنمانیا۔

حوالے

باہری لنک

https://punjabipedia.org/topic.aspx?txt=%E0%A8%AE%E0%A8%B9%E0%A8%BE%E0%A8%82+%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%98+%E0%A8%97%E0%A8%BF%E0%A8%86%E0%A8%A8%E0%A9%80