گُرمُکھ سنگھ للتوں

گرمکھّ سنگھ للتوں فائل:Baba gurmukh singh.jpg
جم:	1888
موت:	13 مارچ 1977
شہریت:	ہندوستانی
بولی:	پنجابی
تحریک:	آزادی تحریک، کمیونسٹ لہر، کسان تحریک

گرمکھّ سنگھ للتوں (3 دسمبر 1892 -13 مارچ 1977) دا جم پیؤ ہسناک سنگھ دے گھر ضلع لدھیانہ دے پنڈ للتوں خورد وکھے ہویا۔ مڈھلی پڑھائی پنڈ وچ کرن توں بعد آپ نوں مشن سکول لدھیانہ وکھے پڑھن لئی پا دتا گیا۔

اچّ تعلیم اتے کاماگاٹامارو

اچّ تعلیم اتے روزگار واسطے آپ ہانگ کانگ ہندے ہوئے کاماگاٹامارو جہاز راہیں 23 مارچ 1913 نوں وینکوور (کینیڈا) نیڑے پجے۔ انگلینڈ اتے کینیڈا دیاں سرکاراں دی سامراجی سازس دے سٹے وجوں اتھوں دی پولیس نے جہاز نوں بندرگاہ توں پچھے ہی روک لیا سی۔ مسافراں تے اگن بوٹاں راہیں پانی ہلاّ بولیا گیا جسدا مسافراں نے پتھر دے کولیاں نال ڈٹ کے مقابلہ کیتا۔ اس ٹاکرے وچ گرمکھّ سنگھ موہری صفاں وچ سن۔ ایہناں پرکھ دیاں گھڑیاں دوران ہی آپ غدر پارٹی دے میمبر بنے۔ واپسی تے جہاز بج بج گھاٹ کلکتہ وکھے لگیا۔ انگریز حکومت نے 19 یاتریاں نوں مار دتا جدونکھ 9 مسافر پھٹڑ ہو گئے۔ گرمکھّ سنگھ نوں الیپر جیل وچ ڈکی رکھیا گیا۔ رہائی اپرنت پنڈ وچ جوہبندی کر دتی گئی جس نوں ٹچّ جاندے ہوئے آپ انگریز سامراج دا تختہ پلٹاؤن لئی ہتھیاربند غدر وچ کدّ پئے۔

آزادی دی لڑائی

1915 وچ آپ کرتار سنگھ سرابھا نال لاہور توں پھڑے گئے اتے آپ نوں بامشقت عمر قید لئی کالے پانی بھیج دتا گیا۔ 1922 دی جیل بدلی موقعے آپ نے ترچناپلی (تاملناڈو) نیڑے چلدی ریلگڈی ‘چوں سنے ہتھکڑیاں چھال مار دتی اتے خفیہ روپ وچ افغانستان پجّ کے انگریزاں خلاف لڑائی دی تیاری وچ جٹ گئے۔ روس (سوویت یونین) وچ آئے 1917 دے انقلاب دے پوری دنیا وچ پئے اثر ماتحت آپ 1925 وچ کمیونسٹ پارٹی دے میمبر بن گئے اتے وکھ-وکھ ملکاں وچ گھمدے ہوئے آپ بھارت دی مکتی لئی جوجھدے راے۔

غدر دی مڑ جتھیبندی

1928 وچ غدر دی مڑ جتھیبندی لئی آپ امریکہ گئے۔ 1934 توں ‘کیشو رام’ دے ناں ہیٹھ جوجھدے کسانی مورچے اتے کرتی پارٹی دی اگوائی کیتی۔ 1935 وچ اس پارٹی دے سیکٹری بنے اتے پارٹی دے 2 پرچیاں ‘کرتی’ اتے ‘لال ڈھنڈوورا’ دے انچارج وی راے۔ ایہناں نوں 1936 وچ مڑ لاہور توں گرفتار کر لیا گیا اتے مڑ کالے پانی بھیج دتا گیا۔ آپ نے رہائی ویلے تک وکھ-وکھ جیلھاں وچ رہِ کے بامشقت قید کٹی اتے قیدیاں دی بھلائی لئی چلے جیل گھولاں دی اگوائی کیتی۔ 1947 وچ انگریزاں نوں بھارت وچوں نکلنا پیا پر بابا گرمکھّ سنگھ نے کمیونسٹ پارٹی دی اگوائی وچ موجودہ سامراجی جگیرو پربندھ دا خاتمہ کرن تے نواں-نروآ لوک جمہوری راج پربندھ سرجن لئی 1948 توں 52 تک خفیہ واس کٹدیاں کئیاں لوک گھولاں دی اساری کیتی۔ 1959 وچ کسان مورچے دی رہنمائی کیتی۔ 1962 وچ ہند-چین جنگ ویلے آپ نوں مڑ جیل وچ ڈکّ دتا گیا۔ 1967 توں 77 تک آپ نے دیش بھگت یادگار ہال، جالندھر دی اساری کروائی۔

سدیوی وچھوڑا

آخر 13 مارچ 1977 نوں آپ دیش واسیاں نوں سدیوی وچھوڑا دے گئے۔ سانچہ:آزادی کارکن