گلشن نندا

گلشن نندا (1919 - 16 نومبر 1985) نوں اک مشہور بھارتی ناول کار تے سکرین لکھاری سی۔ اوہناں دے کئی ناولاں اُتے 1960ء تے 1970ء دی دہائی وچّ ہِندی فِلماں بݨیاں، جیہناں وچّ اک درجݨ توں ودھ اس زمانے وچّ بہت ہٹ وی ہوئیاں۔ کاجل (1965)، کٹی پتنگ (1970)، کھلونا (1970)، شرمیلی (1971) تے داغ (1973) اوہناں دے پچھوکڑ بارے زیادہ نہیں پتا لگدا۔ لیکھک بݨݨ توں پہلاں اوہ دہلی وچ عینکاں دی اک دوکان تے کم کردے سی۔ اک کہاݨی کار دے روپ وچ گلشن نندا دا ناں فِلمی دُنیا وچ سَبھ توں اُپر منیا جاندا اے۔ کہاݨی لِکھݨ وچ جیہڑی مہارت گلشن نندا نوں حاصل سی، اوہ تجربہ تاں سلیم جاوید کول وی نہیں سی۔ ہندوستانی عورت جو کدے گھنڈ وچ چھپی رہندی سی، نے اج جو آئیٹم تے مس بن کے چھا جان دا سفر طے کیتا اے، اس سفر دی رفتار نوں شروع وچ گلشن نندا نے ہی ڈرائیو کیتا سی۔ گلشن نندا نے جس سمیں مارکیٹ وچ پرویش کیتا، اس ویلے اندرا گاندھی یگ دا بیج بویا جا چکیا سی۔ ملک آزادی توں بعد نویں راہاں ولّ پے رہیا سی۔ اجیہی حالت وچ پرمپراواں دی بیڑی وچ جکڑی ہوئی بھارتی عورت وی آزاد ہون لئی تڑپ رہی سی۔ اس ویلے تکّ لوک کڑیاں نوں پڑاؤن لئی توجہ دیݨ لگے سن۔ گلشن نندا نوں راہ مل گیا۔ گلشن نندا دے چونی چھاپ منے جاندے ناول کُڑیاں تے منڈیاں دے بستیاں وچ چھپ کے بستر تکّ پہنچ گئے۔ گلشن نندا نے اپنے نویں قِسم دے پاٹھکاں دی ایہہ رگ پہچاݨ لئی تے اوہناں دے ارماناں نوں ہوا دیݨ لئی سنکیتک روپ وچ سیکس دی چاشنی چڑھا کے ناول لکھݨے شروع کر دتے۔

گلشن نندا دی ودھ رہی لوکپراتا نے فلمی دنیا تکّ ہلا دتی کیوں کہ ہن لوکاں دی دلچسپی فلماں وچ گھٹّ رہی سی اتے گلشن نندا دے ناولاں وچ ودھ رہی سی۔ لوک جیمنی اے. وی. ایمّ. ورگیاں سنستھاواں ولوں بنائیاں جا رہیاں پرارمپک اتے ٹھوس پریوار وادی فلماں توں اوب رہے سن۔ اجیہی حالت وچ فلمکار پنہ لال مہیشوری (نانک نام جہاز ہے فیم) نے پہل کیتی اتے گلشن نندا دے ناول ‘مادھوی’ دے ادھیکار خرید کے ‘کاجل’ ورگی سپرہٹّ فلم بنائی۔

اس توں بعد تاں جویں سپرہٹّ فلماں دی جھڑی ہی لگّ گئی۔ ساون کی گھٹا، پتھر کے صنم، نیل کمل، جھیل کے اس پار، کٹی پتنگ، نیا زمانہ، جگنوں، آزاد، داغ، شرمیلی محبوبہ، کھلونا، جوشیلا، بڑا دلوالا، دو پریمی، بندیاں چمکینگی، بادل، نذرانہ، پالیکھان، میں آوارہ ہوں اتے ہور وی کئی۔ گلشن نندا نے اپنے جیون وچ کیول 47 ناول ہی لکھے۔ کجھ ناول فلم بنن توں بعد نویں ناں نال وی پرکاشت ہوئے۔ کجھ منافع خور پرکاشکاں نے گلشن نندا دے ناولاں دی گِݨتی چالاکی نال 50 بنا کے ‘لکشمن ریکھا’ ناول نوں گولڈن جبلی ناول دسیا۔ اسے ناول تے ادھارت فلم ‘نذرانہ’ ہن تکّ دی گلشن نندا دی آخری فلم اے۔ ایہہ فلم 1987 وچ آئی سی۔

گلشن نندا دے ناولاں اتے فلماں دی سبھ توں وڈی خاصیت ایہناں دا ٹائیٹل ہندے سن۔ جویں پتھر کے صنم، پتھر کے ہونٹھ، نیلکمل، نیلکنٹھ، کٹی پتنگ، کھلونا، کنلکنی، میلی چاندنی، گھاٹ کا پتھر، پیاسا ساون، سانولی رات، راکھ انگارے، شیشے کی دیوار، بھنور، ٹوٹے پنکھ، کانچ کی چوڑیاں وغیرہ۔ اجیہے ٹائیٹل اپنے آپ وچ سسپینس بن جاندے سن کہ آخر اس ٹائیٹل دا کہانی وچ مطلب کی نکلے گا۔

اج دے سبھ توں وڈے فلمکار یش چوپڑا چاہے پہلاں ‘وقت’ اتے ‘دھرم پتر’ ورگیاں مہان فلماں نردیشت کر چکے سن پر ایہناں نوں صحیح پہچان گلشن نندا دے ناولاں تے بنیاں فلماں ‘داغ’ اتے ‘جوشیلا’ راہیں ہی ملی۔

گلشن نندا نے ہندوستان دے ناری پاتراں نوں نویں سمیکرن دتے۔ گلشن نندا نے ناری نوں قدرت دا اک انمول تحفہ دسدے ہوئے ناری نوں قدرت دی شبداولی وچ فٹّ کیتا۔

اک نمونہ دیکھو ‘میلی چاندنی’ وچ چاندنی شبد اپنے آپ وچ کنی پوترتا رکھدا اے۔ گلشن نندا نے ناں دتا ‘میلی چاندنی’۔ گلشن نندا اپنے ناولاں دے عورت پاتراں دے ناں خاص ڈکشنری وچوں کڈھدا سی سندھیا، کنچن، نیلو، تلسی، کامنی، بیلا، چاندنی آدی۔ غریب، لاچار، مجبور اتے وچاریاں زنانیاں دے ارماناں نوں پنکھ لگا کے ہوا وچ اڈانا گلشن نندا نوں خوب آؤندا سی۔ فلم ‘جھیل کے اس پار’ وچ انی ممتاز کویں اک راج کمار دھرمندر دے دل دی رانی بندی ہے، ایہہ بخوبی پیش کیتا گیا ہے۔ گلشن نندا دے ناولاں دی جو مکھ ٹیرا لائن سی اوہ ایہہ کہ اک چھوٹی جہی غلط فہمی انسان دی پوری زندگی بدل سکدی اے، اگلا جنم تکّ پربھاوت کر سکدی اے۔ ‘محبوبہ’ اتے ‘نیلکمل’ دی کہانی دو جنماں تکّ چلدی اے۔

اج وی گلشن نندا دے کجھ ناول اجیہے نیں جیہناں اُتے فلماں نہیں بݨ سکیاں۔ گلشن نندا دے انتم دور دیاں کجھ فلماں دا اسپھل رہنا اک کارن ہو سکدا ہے پر ایہناں فلماں دی اسفلتا پچھے گلشن نندا کدھرے وی ذمہ وار نہیں سی۔ گلشن نندا دے کجھ ناول اج وی چھپدے اتے وکدے ہن۔ اس رائیٹر دا زیادہ پچھوکڑ تاں نہیں پتا لگدا پر رائیٹر بݨݨ توں پہلاں ایہہ دہلی وچ عینکاں دی اک دوکان تے کم کردے سی۔ ایہہ علاقہ پبلشراں دا پڑوسی سی۔ اتھے ہی چونی چھاپ پاکٹ بکس لکھ کے ایہہ رائیٹر ممبئی دی فلمی دنیا وچ پہنچ کے ‘شیش محل’ نامک بلڈنگ دا مالک بنیا۔ بہت سارے اجیہے وی فلمکار رہے جنہاں نے مہنگے ریٹ دے کے گلشن نندا توں کہانی خریدن دی بجائے گلشن دے ناولاں دی کہانی اتے پاتراں نوں ہیر پھیر کرکے وی فلماں بنائیاں۔ یش چوپڑا نے چاہے ‘داغ’ اتے ‘جوشیلا’ توں بعد گلشن نندا نوں نہیں دہرایا پر اج تکّ یشراج بینر دیاں فلماں دیاں نائکاواں گلشن نندا دے ناولاں توں ادھار لئیاں ہوئیاں جاپدیاں ہن۔ کبھی کبھی، دیوار، ترشول، سلسلہ، کالا پتھر، مہوبتیں، چاندنی، لمہیں اتے ویرزارا وغیرہ اجہیاں فلماں نیں جیہناں وچ ہیروئن دے روپ وچ بھارتی ناری، جو پرمپراواں دی بیڑی وچ جکڑی ہووے، نہیں فٹّ ہو سکدی سی پر کیوں کہ گلشن نندا نے عورت دی چھوی بدل دتی سی اس لئی یشراج بینر نوں آسانی رہی۔ اک پینٹر پنیٹنگ بݨا سکدا اے، اک کوی کویتا لکھ سکدا اے پر ایہہ کویتا جاں پنیٹنگ کویں بندی ہے ایہہ جانکاری گلشن نندا کول ہی سی۔ ہن تکّ ہندی فلماں دا اکو اک سٹار لیکھک صرف اتے صرف گلشن نندا ہی رہا ہے جس نے اندرا یگ وچ عورتاں نوں اک نویں پہچاݨ دتی۔

گلشن نندا ولوں سرجی گئی عورت دی دلیری ویکھو، فلم ‘داغ’ وچ راجیش کھنا راکھی نال صرف سمجھوتے دی شادی کردا اے جس وچ سریرک سنبندھ بݨاؤݨ دی بندش اے۔ کئی سال بیت جاندے نیں۔ راجیش کھنا دی پہلی پتنی شرمیلا ٹیگور واپس آ جاندی اے تاں راجیش ولوں شرمیلا نوں پیار کردے ہوئے دیکھ کے راکھی کویں دلیری وکھا کے اپنیاں دبیاں ہوئیاں بھاوناواں نوں پرگٹ کردی ہے کہ ‘میرے کول اجیہا کی نہیں جو اس کول ہے’ اس حالات وچ گلشن نندا نے بے حدّ خوبصورتی نال سیکس بھاوناواں پرگٹ کردے ہوئے رشتیاں دی مریادا وی بنائی رکھی اے۔ انت دیکھو کنی خوبصورتی نال راجیش کھنا نوں دونوں پتنیاں ہی مل گئیاں۔

گلشن نندا نے جو وی لکھیا اوہ عامَ زندگی وچ سنبھوَ نہیں ہندا پر گلشن نندا نوں پیش کرن دا ڈھنگ اجیہا آؤندا سی کہ ایس دا لکھیا سچ لگدا سی۔ جے گلّ نوں پنجابی فلماں ولّ لجان دی کیتی جاوے تاں گلشن نندا اردو دا لیکھک سی۔ اوہناں دے لِکھے نوں اوہناں دا رشتے دار ہندی انوواد کردا سی۔ اوہناں دیاں کہانیاں پنجاب، پنجابیت توں دور سن۔ فیر وی پنجابی فلمکاراں تے لیکھکاں لئی گلشن نندا دے ناول بہت کچھ سکھاؤن دا سببّ بن سکدے نیں۔ ایہہ ساڈی خوش قسمتی اے کہ گلشن نندا دے سارے دے سارے ناول اج وی نیٹّ راہیں منگوا کے پڑے جا سکدے نیں۔ گلشن نندا دے ناولاں تے مبنی ساریاں فلماں دی ڈی. وی. ڈی تے وی. سی. ڈی. مارکیٹ وچ اپلبدھ اے۔ کچھ ناولاں دے آڈیو سنسکرن وی جاری ہوئے نیں جیہڑے بڑے مہنگے نیں۔

پنجابی دے جیہڑے فلمکار کہاݨیاں دی کمی دور کرن لئی کوشاں نیں اوہ فلمکار گلشن نندا دے ناولاں وچوں بہت کچھ کڈھ سکدے نیں۔ فلم ‘کٹی پتنگ’ وچ گلشن نندا نے ودھوا ویاہ دے مسئلے نوں بہت ہی خوبصورت ڈھنگ نال پیش کیتا سی۔ فلم دی ہیروئن آشا پارکھ کوآری ودھوا بن جاندی اے۔ کہاݨی، منورنجن، سماج سدھار تناں ہی چیزاں دا سنگم گلشن نندا دی اک ہور خوبی سی۔ اس فلم نے کھلنائیکا بندو نوں وی اک نویں امیز دتی۔

گلشن نندا توں بعد اک ہور لکھاری وید پرکاش شرما نے ‘بہو کی آواز’ فلم راہیں فلمی دنیا وچ پرویش کیتا پر بعد وچ اکشے کمار دیاں ‘کھلاڑی’ سیریز دیاں دو تنّ فلماں تکّ سیمت رہِ گیا۔

فلموگرافی

سال	فلم	کہاݨی	سکرین پلے	ٹپنی
1964	پھولوں کی سیج	ہاں		اندھیرے چراغ ناول
1965	کاجل	ہاں		مادھوی ناول
1966	ساون کی گھٹا	ہاں	ہاں	شکتی سمانتا
1967	پتھر کے صنم	ہاں
1968	نیلکمل	ہاں
1970	کٹی پتنگ	ہاں	ہاں
	کھلونا	ہاں		جیتو [فلم فیئر بیسٹ مووی ایوارڈ]
1971	شرمیلی	ہاں
	نیا زمانہ	ہاں
1973	داغ	ہاں		[یش چوپڑا] نرماتا وجوں ڈیبو
	جھیل کے اس پار	ہاں	ہاں
	جگنو	ہاں
	جوشینلا	ہاں
1974	اجنبی	ہاں	ہاں
1976	بھنور	ہاں
	محبوبہ	ہاں	ہاں	سسکتے ساز ناول
1978	آزاد	ہاں
1983	بڑے دل والا	ہاں
1984	بندیا چمکے گی	ہاں
1985	بادل		ہاں
1987	نذرانہ	ہاں

باہرلے جوڑ

http://www.quamiekta.com/2014/03/31/23076/