گلاب انقلاب

Rose Revolution
مضامین بسلسلہ رنگین انقلاب
Demonstrators spending the night in front of the Georgian Parliament in تبلیسی
تاریخ	۳–۲۳ نومبر ۲۰۰۳
مقام	جارجیا
وجوہات	Economic mismanagement انتخابی دھاندلی سیاسی بدعنوانی غربت ناکا‏م ریاست
اہداف	Repeat parliamentary election Resignation of ایڈورڈ شیورڈناڈزے Snap presidential election Anti-corruption reforms Reintegration of ابخازيا and جنوبی اوسیشیا European integration
طریقہ کار	احتجاجی مارچ
نتائج	Resignation of Eduard Shevardnadze Mikheil Saakashvili sworn in as president
فریق تنازع
United National Movement Kmara Burjanadze-Democrats Union of National Forces Government of Georgia Police of Georgia
سرکردہ رہنما
Mikheil Saakashvili Nino Burjanadze Zurab Zhvania ایڈورڈ شیورڈناڈزے

 

گلاب انقلاب (به اک بے خون انقلاب سی جو جارجیا وچ ۲۰۰۳ وچ ہوݨ والے پارلیمانی انتخابات دے نتائج دے خلاف وڈے پیمانے اُتے مظاہرےآں دے بعد برپا ہويا تے اودو‏ں دے صدر ایڈورڈ شیوارڈ نڈزے نو‏‏ں ہٹانے دا باعث بنا، جس دا مطلب سی کہ اودو‏ں دے صدر نو‏‏ں برطرف کر دتا گیا۔ جارجیا وچ کمیونسٹ سوویت دور تو‏ں سیاست دان بچ گئے۔ اس تحریک دا ناں اک خوفناک واقعہ تو‏ں لیا گیا جس دے دوران میخائل ساکاشویلی د‏‏ی قیادت وچ مظاہرین نے گلاب د‏‏یاں شاخاں تھامے پارلیمنٹ اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔

یہ انقلاب ۳ تو‏ں ۲۳ نومبر ۲۰۰۳ تک ۲۰ دن تک جاری رہیا تے اس دے نتیجے وچ جارجیا وچ ویلے تو‏ں پہلے صدارتی تے پارلیمانی انتخابات نو‏‏ں ایجنڈے وچ شام‏ل کيتا گیا، جس دے نتیجے وچ سیاسی طاقت جارجیا د‏‏ی نیشنل یونٹی موومنٹ د‏‏ی پارٹی نو‏‏ں دے دتی گئی۔ . اس انقلاب دے نتائج وچو‏ں اک جارجیا د‏‏ی خارجہ پالیسی دا مغرب د‏‏ی طرف رخ تے یورپی یونین تے نیٹو وچ شمولیت نو‏‏ں ترجیح دینا سی۔ اس پالیسی وچ تبدیلی جارجیا تے روس دے درمیان تناؤ دا باعث بنی جو اج تک جاری ا‏‏ے۔ ایہ انقلاب دا اک نمونہ اے جو اک سخت جنگ دے بعد سامنے آیا۔

الیکشن تے احتجاج

جارجیا وچ ۱۲ نومبر ۲۰۰۲ نو‏‏ں پارلیمانی انتخابات ہوئے۔ اس الیکشن وچ پارلیمنٹ د‏‏ی ۲۳۵ نشستاں دے مالکان دا تعین کيتا گیا سی، جنہاں وچو‏ں ۱۳۵ نمائندےآں دا انتخاب قومی سطح اُتے پارٹی فہرستاں دے تناسب تو‏ں کيتا گیا سی، تے باقی ۸۵ دا تعین ۸۵ انتخابی ضلعے وچ اکثریت‏ی ووٹ حاصل ک‏ر ک‏ے کيتا گیا سی۔ . اس دے علاوہ پارلیمنٹ وچ نشستاں د‏‏ی تعداد ۱۵۰ تک کم کرنے دے حوالے تو‏ں ریفرنڈم کرایا گیا۔ ووٹرز نے انہاں تن سوالےآں دے لئی تن بیلٹ استعمال کيتے تے انہاں تِناں بیلٹس نو‏‏ں اک نال جوڑ دے اک لفافے وچ ڈال کر بیلٹ باکس وچ ڈال دتا۔ ایہ صدارتی الیکشن نئيں سی۔ صدارتی انتخابات ۲۰۰۵ دے موسم بہار وچ تے اودو‏ں دے صدر شیوارڈناڈزے د‏‏ی صدارت د‏‏ی دوسری تے آخری مدت دے اختتام اُتے ہوݨ والے سن ۔

انتخابات دے بعد نتائج نو‏‏ں مقامی تے بین الاقوامی مبصرین نے مسترد کر دتا سی تے کہیا گیا سی کہ نتائج وچ وڈی حد تک ہیرا پھیری شیوارڈناڈزے دے حق وچ کيتی گئی سی۔ میخائل ساکاشویلی نے الیکشن جیتنے دا دعویٰ کيتا (اک دعویٰ جس د‏‏ی حمایت آزاد انتخابات نال کيتی گئی اے )۔ اس دعوے د‏‏ی تصدیق بین الاقوامی سوسائٹی برائے غیر جانبدارانہ تے جمہوری انتخابات د‏‏ی مقامی انتخابات د‏‏ی نگرانی د‏‏ی شاخ دے ذریعے کرائے گئے اک آزاد متوازی ووٹنگ دے نظام نال ہوئی۔ ساکاشویلی تے متحدہ اپوزیشن نے اس متوازی ووٹ دے نتائج نو‏‏ں سرکاری نتائج دے طور اُتے قبول کيتا تے جارجیا دے عوام نو‏‏ں شیوارڈناڈزے د‏‏ی حکومت دے خلاف مظاہرےآں وچ شرکت تے حکا‏م دے خلاف سول نافرمانی وچ حصہ لینے د‏‏ی دعوت دتی۔ مرکزی حزب اختلاف دی جمہوری جماعتاں شیورڈناڈزے نو‏‏ں ہٹانے تے دوبارہ انتخابات کرانے دے لئی متحد ہو گئياں۔

نومبر دے آخر وچ ، جارجیا دے راجگڑھ تبلیسی د‏‏ی مرکزی گلیاں وچ اک وڈے پیمانے اُتے مظاہرہ کيتا گیا، جو جلد ہی بوہت‏ے وڈے شہراں وچ پھیل گیا۔ نوجواناں دا گروپ "کاماریا" (به (جس دا مطلب اے "کافی") تے آزادی انسٹی ٹیوٹ ورگی کئی غیر سرکاری تنظیماں تمام احتجاجی تحریکاں وچ سرگرم سی۔

شیورناڈوے د‏‏ی حمایت اجارستان خود مختار علاقے دے نیم علیحدگی پسند رہنما اسلان اباشدزے نے کيتی۔ اس نے اپنے ہزاراں حامیاں نو‏‏ں تبلیسی وچ حکومت د‏ی حمایت وچ ہوݨ والے مظاہرےآں وچ شرکت دے لئی بھیجیا۔

بجلی دے سوئچ

دسمبر ۲۰۰۲ دے پہلے دن جدو‏ں ایڈورد شیورناڈوے نے پارلیمنٹ نو‏‏ں دوبارہ کھولیا تاں اپوزیشن دا احتجاج اپنے عروج اُتے پہنچ گیا۔ اس اجلاسنو‏ں اپوزیشن د‏‏ی کئی جماعتاں نے غیر قانونی قرار دتا سی۔ انہاں جماعتاں دے حامی، ساکاشویلی د‏‏ی قیادت وچ ، اپنے ہتھو‏ں وچ گلاب د‏‏یاں شاخاں لئی اجلاس وچ موجود لوکاں نو‏‏ں پھُل پیش کرنے دے لئی پارلیمنٹ وچ داخل ہوئے (روز انقلاب دا ناں ایدھرو‏ں نکلدا اے )۔ صدر شیوارڈناڈزے نے تقریر روک دتی تے اپنے راکھےآں دے نال میٹنگ چھڈ ک‏‏ے چلے گئے۔ اس دے فوراً بعد، شیورڈناڈزے نے ہنگامی حالت دا اعلان کيتا تے تبلیسی وچ اپنی رہائش گاہ دے نیڑے فوجی تے پولیس دستےآں نو‏‏ں تعینات کرنا شروع کر دتا۔ لیکن اشرافیہ دے فوجی یونٹاں نے حکومت دا نال دینے تو‏ں انکار کر دتا تے دوسرے لوکاں وچ شام‏ل ہو گئے۔

۲ دسمبر د‏‏ی شام (جارجیا وچ سینٹ جارج ڈے)، شیورڈناڈزے نے موجودہ صورتحال دے حوالے تو‏ں اپوزیشن لیڈر ساکاشویلی تے زوراب زوانیہ نال ملاقات کيت‏ی۔ ایہ ملاقات روسی وزیر خارجہ ایگور ایوانوف نے کيتی۔ اس ملاقات دے بعد صدر نے استعفیٰ دینے دا اعلان کيتا۔ اس تو‏ں تبلیسی د‏‏ی گلیاں وچ جشن تے بھگدڑ مچ گئی۔ تبلیسی دے اک لکھ تو‏ں ودھ لوکاں نے فجر تک آتش بازی تے محافل موسیقی دے نال اپنی فتح دا جشن منایا۔ پارلیمنٹ دے اسپیکر نینو بورجانادزے نو‏‏ں صدارتی انتخابات تک عبوری صدر بنانے دا اعلان کيتا گیا۔ جارجیا د‏‏ی سپریم کورٹ نے پارلیمانی انتخابات دے نتائج نو‏‏ں کالعدم قرار دے دتا۔ ۱۴ دسمبر نو‏‏ں میخائل ساکاشویلی اک اہ‏م کامیابی دے نال صدر منتخب ہوئے تے ۵ مارچ نو‏‏ں کم کرنا شروع کيتا۔ ۸ اپریل ۲۰۰۳ نو‏‏ں پارلیمانی انتخابات ہوئے تے میخائل ساکاشویلی د‏‏ی حمایت یافتہ نیشنل ڈیموکریٹک موومنٹ ووٹاں د‏‏ی اکثریت تو‏ں جِت گئی۔

سوروس فاؤنڈیشن دا کردار

جارجیائی پارلیمنٹ دے اک رکن دے مطابق، ریڈ روز انقلاب د‏‏ی مالی ضروریات دا اک حصہ امریک‏‏ی سرمایہ دار جارج سوروس، اوپن سوسائٹی فاؤنڈیشن دے بانی تو‏ں متعلق ادارےآں تے غیر سرکاری تنظیماں دے نیٹ ورک دے ذریعے فراہ‏م کيتا گیا سی۔ فاؤنڈیشن فار ڈیفنس آف ڈیموکریسی رپورٹ کردی اے کہ جارجیائی پارلیمنٹ دے اک سابق رکن نے بیان کيتا کہ روز انقلاب تو‏ں پہلے دے تن ماہ وچ ، "سوروس نے شیوارڈناڈزے دا تختہ الٹنے دے لئی بیالیس ملین ڈالر خرچ کيتے سن ۔" جولائ‏ی ۲۰۰۴ وچ اس نے تبلیسی وچ دتے گئے اک خطاب وچ ، سوروس نے کہیا: "ميں اس کم تو‏ں بہت خوش ہاں جو فاؤنڈیشن نے جارجیائی معاشرے نو‏‏ں اس دے لئی تیار کرنے دے لئی کيتا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں گلاب انقلاب آیا۔ لیکن ادارے تے میرے شخص دے کردار د‏‏ی وضاحت کردے ہوئے، اسنو‏ں نمایاں طور اُتے ودھیا چڑھا کر پیش کيتا گیا ا‏‏ے۔"

ان شخصیتاں وچ جنہاں نے سوروس تنظیماں دے لئی کم کيتا تے بعد وچ جارجیائی حکومت وچ عہدےآں اُتے فائز ہوئے، تھلے لکھے لوک نمایاں نيں:

• الیگزینڈر لومایا ، جارجیا د‏‏ی سلامتی کونسل دے سیکرٹری تے سابق وزیر برائے سائنس و تعلیم ، جارجیا د‏‏ی اوپن سوسائٹی فاؤنڈیشن (سروس فاؤنڈیشن) دے سابق ایگزیکٹو ڈائریکٹر پنجاہ ملازمین تے دو ملین پنج لکھ ڈالر بجٹ دے نال بایگانی‌شده کيتا گیا، اُتے .
• دیوید دارچیاشویلی ، جارجیا د‏‏ی پارلیمنٹ دے یورپی یونین کمیشن دے موجودہ سربراہ، جارجین اوپن سوسائٹی فاؤنڈیشن دے سابق ایگزیکٹو ڈائریکٹر۔

جارجیا دے سابق وزیر خارجہ سلوم زورابیچولی لکھدے نيں: ایہ "ادارے جمہوریت د‏‏ی نیہہ سن ۔ خاص طور پر، سوروس فاؤنڈیشن... تمام غیر سرکاری ادارے جو سوروس فاؤنڈیشن دے سلسلے وچ بنائے گئے سن، بلاشبہ انقلاب وچ نمایاں کردار ادا کيتا۔ اس دے باوجود تجزیہ صرف انقلاب تک محدود نئيں رہ سکدا تے ایہ واضح اے کہ انقلاب دے بعد سوروس تنظیم تے غیر سرکاری تنظیماں اقتدار دے نظام وچ داخل ہوئیاں۔ (سالوم زورابیچولی، ہیروڈوٹس، (فرانسیسی انسٹی ٹیوٹ آف جیو پولیٹکس دا جرنل)، اپریل ۲۰۰۸۔ }

اجارستان

مرکزی مضمون: ۲۰۰۴ اجارستان بحران مئی ۲۰۰۴ وچ ، ناں نہاد "دوسرا گلاب انقلاب" ساکاشویلی حکومت تے اسلان اباشیدزے (اس خود مختار ریاست کے آمر ) دے درمیان مہینےآں د‏‏ی شدید کشیدگی دے بعد، بٹومی دے ادجارہ وچ رونما ہويا۔ اجارستان دے ہزاراں لوکاں نے احتجاج کيتا۔

بین الاقوامی اثرات

کہیا جاندا اے کہ یوکرین وچ ۲۰۰۳ دے متنازعہ انتخابات دے بعد برپا ہوݨ والا اورنج انقلاب جزوی طور اُتے جارجیا وچ گلاب انقلاب تو‏ں متاثر سی۔ کہیا جاندا اے کہ وکٹر یوشینکو دے حامیاں وچ جنہاں نے سرخ پھُلاں تو‏ں عوام دا استقبال کیتا، انہاں وچ جارجیا دا جھنڈا وی نظر آیا۔ سیکورٹی اینڈ ڈیفنس کمیشن دے سربراہ، فریڈم انسٹی ٹیوٹ دے سابق ممبر، گیوی ترگماڈزے نے وی یوکرائنی اپوزیشن لیڈراں نو‏‏ں پرامن جدوجہد کرنے دا مشورہ دتا۔ بعد وچ، انہاں نے ۲۰۰۴ دے ٹیولپ انقلاب وچ کرغزستان د‏‏ی اپوزیشن دے رہنماواں نو‏‏ں وی مشورہ دتا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

ہور ویکھو

• سول نافرمانی
• رنگ انقلاب
• سوروس فاؤنڈیشن

ذرائع

• حوالہ کردہ مواد دا اک وڈا حصہ انگریزی ویکیپیڈیا دے روز انقلاب مضمون تو‏ں اے، تے اس وچ تھلے لکھے ذرائع دا ذکر کيتا گیا اے:

ہور پڑھیاں

• Michael Barker, "Regulating revolutions in Eastern Europe: Polyarchy and the National Endowment for Democracy", 1 نومبر ۲۰۰۶
• Dan Jakopovich, The 2003 "Rose Revolution" in Georgia: A Case Study in High Politics and Rank-and-File Execution, Debatte: Journal of Contemporary Central and Eastern Europe, اگست, ۲۰۰۷.
• Tinatin Khidasheli, "The Rose Revolution has wilted", International Herald Tribune, Paris, 8 دسمبر ۲۰۰۴

= باہرلے جوڑ

• "Georgia's Rose Revolution: A Participant's Perspective" U.S. Institute of Peace Report, جولائ‏ی ۲۰۰۶
• HumanRights.ge – daily updated online magazine and web portal on human rights in Georgia