گلابی گھاہ
| ||||
|---|---|---|---|---|
 |
||||
| انتظامی تقسیم | ||||
| حصہ | ٹیکسون | |||
ترمیم  | ||||
گلابی گھاہ یا گلابی سلواڑ (سائنسی نام: Muhlenbergia capillaris)، جیہنوں عام طور تے hairawn muhly کہیا جاندا اے، اک سدا بہار سیج نما (sedge-like) سلواڑ ورگا پودا اے جو تقریبن 30-90 سینٹی میٹر (0.98-2.95 فٹ) لمبا تے 60-90 سینٹی میٹر (2.0-3.0 فٹ) چوڑا ہُندا اے۔ پودے وچ ڈبل پرت شامل اے، ہیٹھلی منزل دے چاروں طرف ہرے پتّےآں ورگے ڈھانچے نیں تے ارغوانی مائل گلابی پُھل تھلّوں اُتّے نوں وَدھدے نیں۔ پودا گرم موسم دا گھاہ اے، مطلب ایہ آ کہ پتّے گرمیاں وچ ودھݨا شروع ہو جاندے نیں۔ موسم گرما دے دوران، پتّے ہرے رہندے نیں، لیکن موسم خزاں دے دوران ایہ زیادہ تانبے دا رنگ پیدا کرن لئی شکل اختیار کر لیندے نیں۔ موسمی تبدیلیاں وچ پُھل وی شامل ہُندے نیں، کیونکہ ایہ خزاں دے دوران اُگدے نیں تے خزاں دے آخر تک صحت مند رہندے نیں۔ گلابی گھاہ سڑکاں دے کنارےآں دے ناݪ تے ہموار پریری (plain prairies) اُتے اُگدا اے۔ گھاہ جُھنڈاں وچ ڈھل جاند اے، جیہدی وجہ توں اس علاقے وچ جھاڑیاں ورگی تنصیبات بݨ جاندیاں نیں جِتھے گلابی گھاہ دا مسکن اے۔ پُھل بہت پنکھ آݪے ہُندے نیں تے اُپرلا حِصہ بدّݪ نما شکل دا اضافہ کردا اے۔ ایہ مشرقی شمالی امریکا دا پودا اے۔ ایہنوں بہت سارے مقاصد لئی استعمال کیتا جا سکدا اے، بشمول سجاوٹی باغبانی تے کاشتکاری۔ ایہنوں گارڈن کلب آف امریکا نے 2012ء دا پلانٹ آف دی ایئر قرار دِتا سی۔
ٹیکسونومی
سودھوژاں بپٹسٹ لیمارک (Jean-Baptiste Lamarck) نے اس نوع نوں 1791ء وچ اسٹیپا کیپلیرس (Stipa capillaris) دے طور تے بیان کیتا، اس توں بعد ایہنے 1824ء وچ کارل برن ہارڈ وون ٹرینیئس (Carl Bernhard von Trinius) توں اپݨا موجودہ نام حاصل کیتا۔[۱]
تفصیلات
سودھواس نوع دے ممبران نوں "کیپلیری" ورگیاں شاخاں دے نمونےآں دیاں جھاڑیاں وچ گروپ کیتا جاندا اے، جیہدے وچ ہرے پتّےآں دا احاطہ ہُندا اے تے گلابی پُھل ایہناں توں وَدھ رہے ہُندے نیں۔ گلابی گھاہ اک گُچھے دار سدا بہار اے جو 30-90 سینٹی میٹر (0.98-2.95 فٹ) لمبا تے 60-90 سینٹی میٹر (2.0-3.0 فٹ) چوڑا ہُندا اے۔ پتّیاں مُڑیاں ہوئیاں ہُندیاں نیں، بلوغت دے دوران شامل ہوݨ لئی چپٹے ہُندے نیں تے تقریبن 15-35 سینٹی میٹر لمبے تے 1.3-3.5 ملی میٹر چوڑے ہُندے نیں جیہناں دی بنیاد ٹیپرنگ یا فلفارم ٹِپس ہُندی اے۔ سٹرنس (sterns) جھاڑی دے مُڈھ اُتے سِدّھے یا جُھکے ہُندے نیں۔ پتّے پُھلݨ آݪے تے باریک ہُندے نیں جیہناں وچ چھوٹے چھوٹے سپائیکیلیٹس (spikelets) دے کنٹریکٹڈ یا کُھلے پینیکل ہُندے نیں، ہر سپائیکلٹ 1 پُھلّ واݪا تے شاذ و نادر ای 2 پُھلّاں واݪا ہُندا اے۔[۲] تار نما پتلے پتّے سادّہ تے تنے توں بدلدے نیں۔ ایہ تقریبن 18-36 انچ لمبے ہو جاندے نیں۔ گھاہ دے پُھلّ اک گروپ وچ ہُندے نیں، اک تنے دے ناݪ لمبا، ہوا دار جُھرمٹ بݨدا اے جو پتّےآں دے اُپّروں تقریبن 18 انچ (460 ملی میٹر) دی لمبائی تے 10 انچ (250 ملی میٹر) چوڑائی تک پہنچدا اے۔
گلابی گھاہ دے پُھل مکمّل ہُندے نیں، جیہناں وِچوں ہر اک وچ تقریبن 1-1.8 ملی میٹر لمبے دو یا تن اسٹیمن تے اینتھر ہُندے نیں۔ اسپائکلیٹس لمبے، باݪاں ورگے پیڈیکلس اُتے پائے جاندے نیں جو اُپرلے حِصے وچ کلیویٹ موٹے تے قدرے کنڈ دار کُھردے ہُندے نیں۔[۳] گلمس (glumes) غیر مساوی پائے جاندے نیں تے لیما (lemma) توں یا تاں لمبے یا چھوٹے ہُندے نیں۔ لیما تیز یا چمکدار ہوݨ لئی موٹا ہُندا اے، جد کہ جھلی دار لیما تنگ، شدید، نوکدار، یا ریشے دار ہُندا اے تے عام طور تے بنیاد اُتے روں ورگا ہُندا اے۔[۴] پُھل خزاں دے موسم وچ لگدے نیں، خاص طور تے ستمبر توں اکتوبر تک، تے عام طور پر گلابی یا ارغوانی سرخ رنگ دے ہُندے نیں۔ اوہ تھلوں اُتے تک پختہ ہُندے نیں۔ ایہ گرم موسم دا پودا اے، اس لئی موسم گرما وچ ودھݨا شروع ہو جاندا اے تے خزاں وچ پوری طرحاں کِھڑدا اے۔ بی دے ڈنٹھل 60–150 سینٹی میٹر (2.0–4.9 فٹ) لمبے ہُندے نیں۔ پُھلّاں توں لمبا ٹین (tan) یا بھورے بی نکلدے نیں جو ادھے انچ توں وی گَھٹ لمبے ہُندے نیں۔ پودے گُچھےآں دی شکل وچ اُگدے نیں، لیکن زمین دے اُپر یا زیر زمین تنےآں دے ذریعے نئیں پھیلدے۔
تقسیم تے مسکن
سودھوگلابی گھاہ ریتلے یا پتھریلے جنگلاں وچ پایا جا سکدا اے۔ ایہ امریکا دے علاقےآں وچ پایا جاندا اے جیہناں وچ فلوریڈا توں مشرقی ٹیکساس، شمال توں میساچوسٹس، نیو جرسی، مشرقی پنسلوانیا، کینٹکی، جنوبی انڈیانا، مسوری تے کنساس شامل نیں۔[۵] تاہم، ایہ کنیکٹیکٹ، انڈیانا، میری لینڈ تے نیو جرسی وچ خطرے توں دوچار اے تے کہیا جاندا اے کہ پنسلوانیا تے تقریبن یقینی طور تے اوہائیو توں غائب ہو گیا اے۔
گلابی گھاہ ہُݨ ایشیا وچ وی پہنچ گیا اے۔ سجاوٹ واسطے جنوبی کوریا وچ 2014ء توں وسیع پیمانے اُتے ایہنوں بیجݨ دا آغاز کیتا گیا۔
استعمال
سودھوگلابی گھاہ (Muhlenbergia capillaris) اک سدا بہار پودا اے جو دیکھ بھال دی بنیاد اُتے غیر معینہ مدت تک زندہ رہ سکدا اے۔ ایہ ہلکی تیزابیت واݪی (pH دی حد 5.5 توں 6.8)، نامیاتی مٹی نوں ترجیح دیندا اے۔ کاشت لئی ایہدے فوائد وچ بیماریاں دے خلاف مزاحمت، سائے نوں برداشت کرن واݪا تے سالانہ کٹائی ناݪ برقرار رکھݨ وچ آسان، شامل نیں۔ اگرچہ خُشک سپیلّز نوں برداشت کردا اے، لیکن کاشت وچ اضافی پاݨی مفید اے۔[۶]
ایہدی سختی تے خُشک سالی نوں برداشت کرن واݪی خصوصیات ایہنوں زمین دی بحالی وچ اک کارآمد مقامی سجاوٹی گھاہ بݨاؤندیاں نیں تے ایہدے وچ برن مینیجمنٹ پروگرامز لئی عمدہ ایندھݨ دی صلاحیت وی ہیگی اے تاکہ انڈرسٹوری (Understory) نوں گَھٹ کیتا جاسکے۔
ایہ فائدہ مند کیڑےآں، جِدّاں لیڈی بگ بیٹلز لئی اک مشہور کشش اے تے دیکھ بھاݪ دی کھیچݪ نہ ہوݨ تے اپݨی عمومی خوبصورتی دی وجہ توں پھلواڑ دا اک بہترین پودا اے تے جُھنڈ دار مسکن ایہنوں جنگلی حیات دے احاطے دے طور تے استعمال کرن لئی بہترین بݨاؤندا اے، جِدّاں گھونسلے تے مقامی پرندےآں لئی پناہ گاہ۔
سجاوٹ واسطے جنوبی کوریا وچ 2014ء توں وسیع پیمانے اُتے ایہنوں بیجݨ دا آغاز کیتا گیا۔ کوریا وچ گلابی گھاہ دے میدان سیاحاں دی توجہ دا اک نواں مرکز بݨ رہے نیں۔ امریکا توں تعلق رکھݨ آݪا گلابی گھاہ موسم خزاں دے سبھ توں زیادہ مطلوب پودے دے طور تے ابھریا اے، خاص طور تے اس وجہ توں کہ سجاوٹی گھاہ سوشل میڈیا دی تصاویرلئی شاندار بصری اثرات پیش کردیاں نیں۔
جیجو جزیرے اُتے اک ریستوران تے چرچ دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ 2014ء وچ پہلی بار گلابی گھاہ لایا گیا، لیکن جیجو ایکو پارک وچ لائے جاݨ توں بعد ایہنے عوامی طور تے اپݨا نام بݨایا تے زیادہ سیاحاں نوں راغب کیتا۔ اُدوں توں، گلابی گھاہ دے باغات پورے مُلک وچ گھنے تے تیزی ناݪ قائم ہو چکے نیں۔ فی الحال، 32 گلابی گھاہ دے مرکز نیں۔
حوالے
سودھو- ↑ (1913) An Illustrated Flora of the Northern United States, Canada and the British Possessions: From Newfoundland to the Parallel of the Southern Boundary of Virginla, and from the Atlantic Ocean Westward to the 102d Meridian, 189. ISBN 1444653407.
- ↑ McGregor, Ronald L., and T. M. Barkley. "Poaceae Grass Family." Flora of the Great Plains. Lawrence, Kan.: University of Kansas, 1986. 1191-194. Print.
- ↑ Britton, Nathaniel L. "Gramineae Grass Family." An Illustrated Flora of the Northern United States and Canada. New York: Dover Publ., 1970. 184-89. Print.
- ↑ Magee, Dennis W., and Harry E. Ahles. "Poaceae." Flora of the Northeast: A Manual of the Vascular Flora of New England and Adjacent New York. Amherst: University of Massachusetts, 1999. 219-22. Print.
- ↑ Gray, Asa, Merritt Lyndon Fernald, and Asa Gray. "Gramineae Grass Family." Gray's Manual of Botany; a Handbook of the Flowering Plants and Ferns of the Central and Northeastern United States and Adjacent Canada. New York: American Book, 1950. 172.
- ↑ Harrison, Marie (2006). Groundcovers for the South. Pineapple Press, 77. ISBN 1561643475.