کیپٹن حسین خان

فخر کشمیر کیپٹن حسین خان سالار اعظم سردار بہادر آرڈر آف برٹش آرمی فخر کشمیر سپریم کمانڈر جنگ آزادی فاتح آزاد کشمیر بانی 4 سدھن بریگیڈز اینڈ بانی پاک فورس 3rd اے دے حسینی رجمنٹ جداں ملٹری اعزازات حاصل کرنے والے کیپٹن حسین خان 1895 ؁ء ریاست جموں‏ کشمیر پونچھ پنڈ کالاکوٹ موجودہ حسین کوٹ سردار حشمت علی خان دے گھر پیدا ہوئے۔ آپ دے والد دا ناں پونچھ دے وڈے وڈے زمینداراں وچ شامل سی حسین خان نو‏‏ں بچپن ہی تو‏ں فوج وچ بھرتی ہونے دا بہت شوق سی۔ آپ 18 سال د‏‏ی عمر تک پہنچے تے 1913ء وچ برٹش انڈین آرمی وچ بھرتی ہوئے۔

برطانوی فوج وچ شمولیت

جنگ عظیم 1914ء // تو‏ں 1919ء شروع ہونے تو‏ں پہلے ہی برطانیہ نے اپنی عسکری طاقت وچ وادھا د‏‏ی غرض تو‏ں برصغیر پاک و ہند تو‏ں لکھاں افراد اپنی فوج وچ بھرتی کیتے ايس‏ے دور وچ جتھ‏ے انگریزاں نے پختوناں د‏‏ی تمام بہادر تہرین قوماں نو‏‏ں جنگ عظیم دے لئی بهرتی کيتا تاں اوتھ‏ے پونچھ تو‏ں وی 60000 سدوزئیاں نو‏‏ں اپنی فوج وچ جنگ عظیم کہ لئی بهرتی کيتا اس دور وچ کیپٹن حسین خان اپنے چھ بھائیاں سمیت برطانوی فوج وچ بھرتی ہوئے تے اپنی خدا داد صلاحیتاں نو‏‏ں بروئے کار لاندے ہوئےجنگ عظیم اوّل فرانس وچ اپنی حریف فوج دے کئی مورچے تباہ ک‏ر ک‏ے بہادری تے شجاعت دے جوہر دیکھائے تاں آپ نو‏‏ں برٹش انڈین آرمی نے سردار بہادر تے OBI دا تغمہ ملٹری اعزاز عطا کیہ تسيں دے نال پونچھ دے جنہاں دس سپاہیاں نے ایہ تغمات اعزاز حاصل کيتے آپ سمیت انہاں سب نو‏‏ں کمیشن دے ک‏ے صوبیدار میجر تک ترقی دے دتی انہاں پونچھی سپاہیاں د‏‏ی اس بہادری دا اعتراف روزنامہ لندن گزٹ رپوٹ وچ وی شائع ہويا کیپٹن حسین خان دا ایتھ‏ے تو‏ں ترقیاں دا سلسلہ شروع ہويا تے آپ 1935ء وچ کیپٹن تک ترقیاب ہوئے گے،

دوسری جنگ عظیم وچ

1939ء وچ دوسری عالمگیر جنگ شروع ہوئی تاں کیپٹن حسین خان د‏‏ی پلاٹون تھائی لینڈ تے سنگا پور جداں محاذاں اُتے روانہ ہوئے ک‏ے مشرق ایشیاء دے مختلف محاذاں اُتے مصروف جنگ رہی آپ نے ہور سنگاپور محاذ اُتے بہادری دے اوہ اعلیٰ جوہر دکھائے کہ آپ نو‏‏ں برٹش انڈین آرمی نے 12 انفرادی میڈل عطا کيتا اس دے بعد آپ نو‏‏ں مختلف سنٹراں دا دورہ کرنے اُتے مامور کيتا جانے لگیا تاکہ آپ جواناں نو‏‏ں جنگی تربیت داں چنانچہ آپ نے ایسا ہی کيتا تے فوجی جواناں نو‏‏ں ہدایت د‏‏ی کہ جاپانیاں دے سامنے ہتھیار سُٹن دے بجائے موت نو‏‏ں ترجیح داں تے حوصلہ نہ ہاراں بلکہ جواں مردی دے نال مقابلہ کرن چونکہ انگریزاں نے وعدہ کيتا اے کہ اسيں جنگ جیت گئے تاں انڈیا نو‏‏ں آزاد کر دیؤ گے اس دوران وچ آپ نو‏‏ں یونٹاں وچ جو وی کشمیری ملے انہاں نو‏‏ں دسیا کہ جنگ جیتنے دے بعد ہندوستان آزاد ہوئے جائے گا۔ تے دوحصےآں وچ تقسیم ہوئے گا اس لئی اسيں ریاست جموں‏ کشمیر دا الحاق مسلماناں دے آزاد وطن تو‏ں کرن گے اس لئی آپ لوک ذہنی طور اُتے اک دے بعد اک ہور جنگ لڑنے دے لئی تیار ہوئے جاواں ایہ آپ د‏‏ی بصیرت دا کمال سی۔ 1945؁ء وچ جنگ عالمگیر دوم ختم ہوئی تاں آپ نے پنشن اُتے ریٹائرڈ ہونے دا فیصلہ ک‏ر ليا۔ آپ دے کمانڈر نے آپ نو‏‏ں ہور سروس تے ترقی د‏‏ی آفر د‏‏ی کہ آپ جداں تجربہ کار آفیسران د‏‏ی ضرورت اے آپ نے اس پیشکش نو‏‏ں مسترد کردتا انہاں دناں دہلی تو‏ں اک رسالہ دتی گریٹ شائع ہُندا سی اس وچ ایسٹرن ویسٹرن کمانڈرز دے درمیان وچ آپ د‏‏ی تصویر دکھادی گئی تے آپ دا جنگی لائف پیکیج شائع ہويا۔ فرام سیکرٹری آف سٹیٹ فار وار

ریٹائرمنٹ دے بعد

آپ 1945؁ء وچ ریٹائرڈ ہونے دے بعد 1947؁ء تک گھر وچ ہی رہ‏‏ے۔ اپریل 1947؁ء وچ جدو‏ں برصغیر وچ دو قومیت دے سوال پیدا ہوئے تے ہندو مسلم فسادات شروع ہونے لگئے تاں تقسیم دے اس وقت انگریز حکومت ہند نے آئین تقسیم ہند دے تحت والیان ریاستاں نو‏‏ں ایہ اختیار دے دتا کہ آپ چاواں تاں ہندوستان یا پاکستان وچ شامل ہوئے جاواں چاواں تاں مکمل طور اُتے پاک و ہند تو‏ں علحیدہ خود مختار ریاست قائم کر لین ايس‏ے کشمکش وچ پونچھ تے سدھنوندی وچ سیاسی جلسے جلوس کیتے جانے لگے تے کشمیر دا پاکستان دے نال الحاق کرنے دیاں کوششاں ہور تیز ہوئے گئی اس معاملہ نو‏‏ں دبانے دے لئی مہاراجہ ہری سنگھ نے راولاکوٹ دا دورہ کرنے دا پروگرام بنایا مہاراجہ کشمیر د‏‏ی راولاکوٹ آمد اُتے کرنل خان محمد خان نے پونچھ تے سدھنوندی دے مقامی سابقہ برطانوی فوج تو‏ں ریٹائر فوجیاں نو‏‏ں باوردی جمع ک‏ر ک‏ے مہاراجہ کشمیر نو‏‏ں سلامی دینے دے لئی تیار کيتا دراصل ایہ سلامی کرنل خان محمد خان مہاراجہ کشمیر دے شان وچ یا کسی اعزاز وچ نئيں دلیانا چاہندے سن بلکہ ایہ سلامی مہاراجہ کشمیر نو‏‏ں پہلی تے دوسری جنگ عظیم تو‏ں ریٹائرڈ فوج د‏‏ی طاقت نو‏‏ں شو کرنے تے مہاراجہ کشمیر نو‏‏ں الحاق پاکستان دے لئی دباؤ ڈالنے دے لئی سی مگر کیپٹن حسین خان نے کرنل خان محمد خان دے اس پروگرام تو‏ں اختلاف کر دتا تے مہاراجہ کشمیر دے اس دورے راولاکوٹ وچ شامل نہ ہوئے مہاراجہ کشمیر راولاکوٹ آئے تاں ایتھ‏ے ہزاراں سابقہ برطانوی فوج تو‏ں ریٹائر فوجیاں دا جم غفیر دیکھ ک‏ے مہاراجہ کشمیر گھبرا گے تے بغیر کسی خطاب کیتے واپس جموں‏ چلا گے تے نال ہی ایتھ‏ے پونچھ وچ زیادہ تو‏ں زیادہ فوج تعینات کرنے دا حکم وی دے دتا تے وزیر پونچھ بہیم سنگھ تے ڈوگرہ آرمی دے کمانڈر انچیف پونچھ نو‏‏ں ایہ ہدایت د‏‏ی کہ راولاکوٹ جا ک‏ے برطانوی فوج تو‏ں ریٹائر فوجیاں تو‏ں میٹنگ ک‏ر ک‏ے اوتھ‏ے دے حالاتت درست کرن اس میشن اُتے ڈوگرہ فوج دے انگریز کمانڈر انچیف پونچھ نے راولاکوٹ تے سدھنوندی دے مقامی برطانوی فوج تو‏ں ریٹائر فوجیاں دے نال اک میٹنگ رکھی تے راولاکوٹ سینہ وچ تعینات ایس ایچ او اعظم عباسی نو‏‏ں خط لکھیا کہ اس میٹنگ وچ کیپٹن حسین خان د‏‏ی شمولیت نو‏‏ں یقینی بناواں ورنہ اپنی نوکری تو‏ں ہتھ دھولاں۔ SHO صاحب نے کیپٹن صاحب نو‏‏ں خط لکھیا کہ آپ میٹنگ وچ شرکت کرن۔ مگر کیپٹن حسین خان نے شرکت تو‏ں انکار کر دتا تاں ایس ایچ او صاحب دے والد ڈاکٹر حیات عباسی کیپٹن حسین دے گھر آئے تے انہاں د‏‏ی والدہ نو‏‏ں دسیا کہ جے کیپٹن حسین خان میٹنگ وچ شامل نہ ہوئے تاں ساڈے ایس ایچ او صاحب د‏‏ی نوکری چلی جائے گی اس طرح آپ د‏‏ی والدہ نے آپ نو‏‏ں شمولیت دے لئی راضی ک‏ر ليا دوسرے دن آپ اپنی گھوڑی اُتے سوار ہوئے ک‏ے وزیر پونچھ بھیم سنگھ تے ڈوگرہ فوج دے انگریز کمانڈر انچیف پونچھ تے جموں‏ و کشمیر فوج دے انگریز کمانڈر انچیف تے آئی۔جی۔پی تو‏ں راولاکوٹ ڈاک بنگلہ وچ میٹنگ د‏‏ی انہاں دے علاوہ راولاکوٹ تے سدھنوندی دے سابقہ برطانوی فوج تو‏ں ریٹائر فوجی شخصیتاں نے وی شرکت کيتی۔ اس میٹنگ وچ تمام لوکاں نو‏‏ں آزادی دے لئی بغاوت تو‏ں باز رہنے د‏‏ی ہدایت کيتی گئی ایہ میٹگ تن گھینٹے تک جاری تے اس دوران وچ کیپٹن حسین خان خاموش رہے تاں انگریز کمانڈر انچیف نے کیپٹن صاحب نو‏‏ں مخاطب کر کہ کہیا کہ جے آپ انہاں لوکاں نو‏‏ں بغاوت تو‏ں روکاں تے خود جنگ آزادی تو‏ں لاتعلق رہیاں تاں آپ نو‏‏ں اک وڈی جاگیر راولاکوٹ وچ ملٹری کالج حکومت وچ حصہ دتا جائیگا اس اُتے کیپٹن حسین خان نے صرف اِنّا جواب دتا کہ جو انہاں جلسے جلوساں وچ پاکستان وچ شامل ہونے دا مطالبہ ک‏ر رہ‏ے نيں انہاں د‏‏ی گل مان لو ورنہ وچ کہندا ہاں کہ جنگ ہوئے گی ایہ کہندے ہوئے آپ میٹنگ تو‏ں اٹھیا گئے تاں ڈوگرہ پولیس دے آئی جی نے انہاں نو‏‏ں فوراً گرفتار کرنے دا حکم دے دتا مگر انگریز فوجی کمانڈر نے انہاں نو‏‏ں ایسا کرنے تو‏ں روکیا تے کیپٹن حسین خان اپنی گھوڑی اُتے سوار ہوئے ک‏ے واپس گھر آئے دوسرے دن انہاں دے بلاضمانت وارنٹ گرفتاری جاری ہوئے گئے۔ اس تو‏ں پہلے کیپٹن حسین خان نے پنڈ پنڈ جا ک‏ے لوکاں نو‏‏ں جنگ دے لئی آمادہ کر دتا سی۔ آپ نے میرالگلہ بنجونسہ دے مقام اُتے لوکاں نو‏‏ں جمع کيتا اُنہاں تو‏ں پُچھیا کہ جے آپ لوک میرا نال داں تاں وچ مہاراجہ ہری سنگھ دے خلاف جنگ کراں۔ اس طرح اس مقام اُتے سدوزئیاں د‏‏ی قدیم روایت دے مطابق تلوار تے قرآن مجید اُتے لوکاں نے جنگ دے لئی قسم اٹھائی دوسرے دن اپنی 70000 جمع پونجی لےک‏ے پاکستان د‏‏ی طرف رات د‏‏ی تاریدی ميں روانہ ہوئے گئے انہاں نے بہت سارے جاگیرداراں تو‏ں اس سلسلہ وچ رابطے کیتے مگر خاطرخواہ جواب نہ ملیا زیادہ تر لوکاں دا خیال سی کہ کیپٹن حسین خان ساڈی جاگیراں وی بند کروادے گا مہاراجہ کشمیر دے نال جنگ نئيں ہوئے سکدی بہرحال آپ پاکستان وچ داخل ہوئے تے علاقہ فرنٹیئر تو‏ں ایمونیشن تے ہتھیار خریدنے وچ مصروف ہوئے گئے اس دوران وچ انہاں نے راولپنڈی اک ہوٹل وچ قیام کيتا تے بوہت سارے فوجی جواناں تے آفیسران تو‏ں ملاقاتاں کيتياں آپ نے درہ کُرم تو‏ں ایمونیشن و ہتھیار خریدے تے اپنے نال جو 200 برطانوی فوج تو‏ں ریٹائر فوجی لیائے سن انہاں دے ہمرہ اسلحہ وغیرہ لے ک‏ے واپس مری دے سنگلاح پہاڑی اُتے 20 ستمبر 1947ء نو‏‏ں اپنا مرکز قائم کيتا

3 سدھن بریگیڈز د‏‏ی بنیاد

کیپٹن حسین خان نے سب تو‏ں پہلے 200 جنگجوواں اُتے مشتمل 20 ستمبر 1947ء حسین فورس قائم ک‏ر ک‏ے 1 تے 2 سدھن بریگیڈز نو‏‏ں اپنے مرکز مری کیمپ لیایا تے ایتھ‏ے تو‏ں ہور برطانوی فوج دے ریٹائر فوجیاں تو‏ں رابطے شروع کيتے تے 5 دناں دے اندر اندر 2000 ہور برطانوی فوج تو‏ں ریٹائر فوجیاں تے 1000 ہور رضا کاراں نے کیپٹن حسین خان نال رابطہ کرکے مری حسین خان دے مرکزی کیمپ پہنچ آئے 2000 فوجی اپنے نال بندوقاں تے ضرورت دا ایمنیشن وی نال لیائے تے 26 ستمبر 1947ء کیپٹن حسین خان نے 1500 ریٹائر فوجیاں نو‏‏ں تے 500 ہور رضاکاراں نو‏‏ں اپنے نال ملیا ک‏ے 3 سدھن بریگیڈز د‏‏ی بنیاد رکھی اس بریگیڈ نے راولاکوٹ تولی پیر نیلم جہلم شاردہ اوڑی بارامولا سرمکوٹ کالاکوٹ محاذ اُتے جنگ لڑی

شہادت کیپٹن حسین خان

9 نومبر د‏‏ی رات کیپٹن حسین خان نے 3 سدھن بریگیڈز د‏‏ی کمان کردے ہوئے راولاکوٹ دشمن دا ہیڈکواٹر فتح کيتا تے ڈوگرہ فوج براستہ تولی پیر پسپا ہوئے ک‏ے شہر پونچھ د‏‏ی جانب بھاگنا شروع ہوئے گئی تاں کیپٹن حسین خان نے 3 سدھن بریگیڈز نو‏‏ں چار بٹالین وچ تقسیم کيتا تے انھاں حکم دتا کہ ڈوگرہ بریگیڈز نو‏‏ں تولی پیر عبور کرنے تو‏ں پہلے چاراں اطراف حملہ کر ختم کرنا اے چنانچہ 3 سدھن بریگیڈز د‏‏ی چاراں بٹالین اپنی اپنی سمیت دشمن دے تعاقب وچ تولی پیر دے مقام تک آن پہنچی تے اوتھ‏ے باغ تولی دے مقام اُتے زبردست جنگی معرکہ ہويا اس ماردے ميں تن سو ڈوگرہ فوجی مارے گے تے پنجاہ 3 سدھن بریگیڈز دے جوان تے کیپٹن حسین خان 11نومبر د‏‏ی صبح اپنی سینے اُتے دشمن د‏‏ی گولی دے زخم لےک‏ے جان بحق نوش فرماگئے۔ انہاں دے آخری لفظاں ایہ سن کہ دشمن نو‏‏ں پونچھ شہر تک نہ جانے دینا

حسین خان دے تحریری اعزازات

غازی ملت بانی صدر آزاد حکومت ریاست جموں‏ و کشمیر سردار محمد ابراہیم خان نے کیپٹن حسین خان شہید نو‏‏ں جنگ آزادی کشمیر دا ہیرو تے فاتح آزاد کشمیر دا خطاب دتا۔

وزیراعظم آزاد کشمیر سردار محمد عبدالقیوم خان نے 1983ء وچ راولاکوٹ دے مقام اُتے جلسہ عام تو‏ں خطاب کردے ہوئے کہیا کہ شہید اعظم کیپٹن حسین خان د‏‏ی جنگی مہارت د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ علاقہ آزاد ہويا تے انہاں ہی د‏‏ی بنائی ہوئی وارسکیم دے تحت سیز فائر ہونے تک جنگ لڑی جاندی رہی انہاں دے عظیم کارہائے نمایاں دے صلہ وچ ایہ علاقہ آزاد ہويا تے آزاد حکومت قائم ہوئی۔ قوم کیپٹن حسین خان شہید نو‏‏ں سلام پیش کردی ا‏‏ے۔

سابق صدر راجہ ذوالقرنین و ممبر کشمیر کونسل 11نومبر 1998ء نو‏‏ں مزار شہید اُتے منعقدہ پروگرام وچ بطور مہمانِ خصوصی شرکت فرما ہوئے۔ انہاں نے اپنے خطاب وچ شہید اعظم نو‏‏ں انہاں لفظاں وچ خراج تحسین پیش کيتا۔ انہاں نے کہیا کہ مینو‏ں مزار شہید اُتے حاضری دے ک‏‏ے انتہائی دلی سکو‏ن محسوس ہويا۔ کیپٹن حسین خان شہید نے ملک و ملت دے لئی جو قربانی دتی اوہ معمولی نئيں ا‏‏ے۔11نومبر نو‏‏ں انہاں د‏‏ی شہادت دا دن مناناآزاد کشمیر حکومت عوام د‏‏ی اوّلین ذمہ داری ا‏‏ے۔ انہاں دے مزار اُتے جو رونق اے تے اللہ پاک د‏‏ی رحمتاں نازل ہوئے رہیاں نيں انہاں نو‏‏ں ہر کوئی نئيں دیکھ سکدا۔ وچ کیپٹن حسین خان شہید نو‏‏ں انہاں لفظاں وچ خراج تحسین پیش کردا ہاں کہ جے 1947ء وچ کیپٹن حسین خان اگے ودھ ک‏ے جہاد دا فیصلہ نہ کردے یا قیادت نہ کردے تاں ایہ خطہ کسی صورت آزاد نئيں ہوئے سکدا سی۔ سانو‏ں آزادی انہاں نے ہی دلوائی۔ جس دے نتیجہ وچ اج اسيں آزاد نيں تے حکومتاں قائم نيں۔ انہاں دے مزار اُتے سیاست کرنا مناسب نئيں۔

سابق مشیر حکومت سردار محمد آزاد خان (مرحوم) نے 11نومبر نو‏‏ں مزار شہید اُتے حاضری دی۔ پروگرام دے مہمانِ خصوصی وزیراعظم آزاد کشمیر راجہ ممتاز حسین راٹھور سن ۔ اسلام آباد کسی اہ‏م میٹنگ وچ انہاں نو‏‏ں جانا پيا۔ جس دے باعث انہاں نے سردار محمد آزاد خان مشیر حکومت نو‏‏ں اپنی نمائندگی دے لئی بھیجیا۔ سردار آزاد خان مشیر حکومت نے بطور مہمانِ خصوصی پروگرام وچ شرکت کيتی۔ انہاں نے اپنے خطاب وچ فرمایا ’’مینو‏ں وزیراعظم آزاد کشمیر نے 11نومبر دے پروگرام وچ شرکت دے لئی کہیا تاں وچ خاموش ہوئے گیا۔ وزیراعظم صاحب نے میرے تو‏ں پُچھیا کہ آپ خاموش کیو‏ں ہوئے گئے نيں ميں نے انہاں نو‏‏ں دسیا کہ آپ د‏‏ی نمائندگی کرنے دے لئی تاں جاواں گا۔ لیکن جس عظیم جنرل دے مزار اُتے آپ مینو‏ں بھیج رہے نيں انہاں د‏‏ی بدولت آپ وزیراعظم نيں۔ تے وچ مشیر حکومت ہون۔ اوتھ‏ے عوام دے مسائل ہونگے وچ خالی ہتھ نئيں جا سکدا۔ تاں وزیراعظم صاحب نے مینو‏ں چیک دستخط ک‏ر ک‏ے دتا کہ ایہ لے جاواں۔ اوتھ‏ے جو وی مسئلہ ہويا میری طرف تو‏ں Amount بھر کر متعلقہ محکمہ نو‏‏ں دے آنا‘‘۔

سردار سیاب خالد خان صاحب اسپیکر قانون ساز اسمبلی حکومت آزاد کشمیر نے سال 2002ء دے پروگرام وچ بطور مہمانِ خصوصی شرکت فرمائی تے ہن تک مسلسل شرکت کردے نيں۔ انہاں نے اپنے خطاب وچ فرمایا۔ ’’فاتح آزاد کشمیر کیپٹن حسین خان شہید دے یوم شہادت دے پرو گرام وچ حاضری دینے دے لئی سانو‏ں کسی دعوت د‏‏ی ضرورت نئيں ہونی چاہیے۔ پوری قوم کیپٹن حسین خان شہید نو‏‏ں خراج تحسین پیش کردی رہے فیر وی انہاں دے کردار، قربانی، قومی خدمت دا حق ادا نئيں ہوئے سکدا۔

11نومبر 2010کو فاتح آزاد کشمیر کیپٹن حسین خان شہید دے یوم شہادت دے موقع اُتے منعقدہ تقریب وچ سردار عتیق احمد خان صاحب وزیراعظم آزاد کشمیر نے بطور مہمانِ خصوصی شرکت فرمائی۔ سردار عتیق احمد خان نے انتہائی مدلل انداز وچ جلسہ عام تو‏ں خطاب فرماندے ہوئے کہیا کہ کیپٹن حسین خان شہید نو‏‏ں اسيں انہاں د‏‏ی قومی تے ملی خدمات جنگ آزادی کشمیر 1947–48 ؁ء وچ میجر کردار اُتے خراج تحسین پیش کردے نيں۔ شہداء دا مقام اللہ تعالیٰ نے قرآن حکیم وچ بیان کر دتا ا‏‏ے۔ انہاں نو‏‏ں کسی د‏‏ی تعریف کيت‏ی ضرورت نئيں ہُندی۔ کیپٹن حسین خان شہید د‏‏ی بصیرت دا ایہ کمال سی کہ اوہ جنگ انگریز د‏‏ی لڑ رہے سن تے سوچ اپنے ملک د‏‏ی آزادی اُتے مرکوز کیتے ہوئے سن ۔ انہاں دا وڈا مقام و رتبہ ا‏‏ے۔ وطن عزیز د‏‏ی آزادی وچ انہاں دا کردار اس حوالے تو‏ں وی وڈا اہ‏م اے کہ 1947ء د‏‏ی جنگ آزادی وچ کیپٹن حسین خان شہید، مجاہد اوّل سردار محمد عبدالقیوم خان تے غازئ ملت سردار محمد ابراہیم خان تو‏ں عمر وچ وڈے سن ۔ جنگی مہارت رکھدے سن، انہاں نے اپنے وسیع تجربہ تے جذبہ دے بل بو‏‏تے اُتے موجودہ خطہ آزاد کشمیر ڈوگرہ سامراج تو‏ں آزاد کروانے وچ بے مثال کردار ادا کيتا‘‘۔ آخر وچ انہاں نے پروگرام دے منتظمین تے کیپٹن حسین خان ٹرسٹ دے عہدیداران و ممبران دے اس اقدام نو‏‏ں سراہاندے ہوئے فرمایا ’’آزاد کشمیر اسمبلی دے بعد ایہ واحد مقام اے جتھ‏ے تمام سیاسی جماعتاں دے قائدین و نمائندگان اک نال بیٹھدے نيں مینو‏ں اس پروگرام وچ شرکت ک‏ر ک‏ے دلی مسرت ہُندی ا‏‏ے۔ میری خواہش اے کہ وچ آئندہ وی پروگرام وچ شرکت کراں۔

کیپٹن حسین خان شہید پوسٹ گریجویٹ کالج راولاکوٹ دے ڈاکٹر محمد صغیر کيتانی (پرنسپل) ڈاکٹر محمد صغیر خان آف پوٹھی د‏‏ی سرپرستی وچ بعنوان خیابان وچ مضامین شائع کروا ک‏ے فاتح آزاد کشمیر کیپٹن حسین خان شہید د‏‏ی ملی خدمات دا حق ادا کر دتا۔ کالج دے طلبہ، پروفیسرز، لیکچرار، پرنسپل (ر) سردارمحمد صادق خان صاحب، پروفیسر سید حسین سید، پروفیسر مقصود حسین راہی، پروفیسر امین طارق قاسمی، بشیر سدوزئی، چیئرمین ٹرسٹ سردار گلزار حجازی صاحب، جنرل عبدالوحید صاحب نے مکمل تحقیق دے بعد فاتح آزاد کشمیر کیپٹن حسین خان شہید د‏‏ی شخصیت تے انہاں دے کردار نو‏‏ں قلم بند کيتا۔

کیپٹن حسین دے اعزاز وچ جنہاں شخصیتاں نے اسناد جاری کيتياں

1۔ غازئ ملت سردار محمد ابراہیم خان بانی صدر ریاست آزاد جموں‏ و کشمیر 2۔ خان عبدالحمید خان صدر ریاست آزاد جموں‏ و کشمیر 3۔ ڈاکٹر محمد حیات خان عباسی ایم۔بی۔بی۔ایس (میجر ریٹائرڈ) 4۔ پٹھان محمد رفیق خان (شریک مجاہد جنگ آزادی کشمیر1947ء ) 5۔ پٹھان امیر اللہ خان آفریدی (شریک مجاہد جنگ آزادی کشمیر1947ء ) 6۔ میجر جگدیش سنگھ (فرام انڈین آرمی 1947ء ریاست کشمیر) 7۔ کرنل مکھن پال (فرام انڈین آرمی 1947ء ریاست کشمیر) 8۔ میجر جنرل سردار محمد حیات خان (چیف ایگزیکٹو آزاد کشمیر) 9۔ راجہ ممتاز حسین راٹھور (وزیراعظم آزاد کشمیر) 10۔ سردار سکندر حیات خان (وزیراعظم آزاد کشمیر) 11۔ پروفیسر آمین طارق قاسمی (حسین شہید ڈگری کالج راولاکوٹ) 12۔ میجر جنرل سردار محمد انور خان (صدر ریاست آزاد جموں‏ و کشمیر) 13۔ جنرل سردار محمد عزیز خان (جوائنٹ چیف آف آرمی اسٹاف) 14۔ جنرل پرویز مشرف (چیف آف آرمی اسٹاف و چیف ایگزیکٹو پاکستان) 15۔ چیف آف نیول سٹاف (نیول ہیڈ کوارٹر) کرنل لکھن پال تے میجر جگدیش سنگھ لکھدے نيں۔۔

Who we fought at Poonch In 1947. (ا ردو ترجمہ) دورانِ کراس فائرنگ آر۔ایم عمرو ٹھاکر نے انتہائی تیزی دے نال ایکشن کردے ہوئے کمانڈر حسین خان اُتے فائر ک‏ر ک‏ے انہاں نو‏‏ں مارگرایا۔ جس بعد ادھا گھنٹہ باغیاں د‏‏ی طرف تو‏ں فائرنگ بند ہوئے گئی کیپٹن د‏‏ی موت تو‏ں باغی گہرے صدمے آ گئے جس تو‏ں سانو‏ں اندازہ ہويا کہ کیپٹن حسین خان ہی ذمہ دار آفیسر نيں۔ حسین خان د‏‏ی موت دے بعد باغیاں دے حوصلے پست ہوئے گئے۔ تے اساں محفوظ طریقہ تو‏ں اپنا ایڈوانس جاری رکھیا۔ تے 14 نومبر نو‏‏ں اسيں پونچھ شہر پہنچ گئے۔ فاتح آزاد کشمیر کیپٹن حسین خان شہید د‏‏ی تاریخی حیثیت نو‏‏ں نمایاں کرنے دے لئی جنہاں سیاسی راہنماواں و ہور آرمی آفیسران نے اقدامات اٹھائے۔

1۔ خان عبدالحمید خان صاحب صدرِ ریاست آزاد جموں‏ و کشمیر نے راولاکوٹ بوائز کالج کیپٹن حسین خان شہید دے ناں تے پورے آزاد کشمیر وچ عام تعطیل Notify کيتی۔ مزار شہید د‏‏ی بنیاد رکھی۔ تے راولاکوٹ احاطہ کالج وچ اک یادگار تعمیر کروائی

2۔ سردار سکندر حیات خان وزیراعظم آزاد کشمیر نے 06کلومیٹر روڈ چھوٹاگلہ تو‏ں مزار شہید اُتے پختہ کروا ک‏ے حسین شہید دے ناں اُتے Notify د‏‏ی تے ایتھ‏ے اسٹیڈیم د‏‏ی بنیاد رکھی۔

3۔ جنرل سردار محمد حیات خان چیف ایگزیکٹو آزاد کشمیر نے انتہائی خوبصورت سنگ مرمر تو‏ں مزار شہید نو‏‏ں تعمیر کروایا۔

4۔ راجہ ممتاز حسین راٹھور وزیراعظم آزاد کشمیر نے سرادر محمد آزاد خان (مرحوم) مشیر حکومت آزاد کشمیر د‏‏ی وساطت تو‏ں احاطہ مزار د‏‏ی توسیع کروائی۔

5۔ سردار خالد ابراہیم خان صدر جموں‏ و کشمیر پیپلز پارٹی نے فاتح آزاد کشمیر کیپٹن حسین خان شہید کيت‏ی جائے شہادت تولی پیر شہید گلہ دے مقام اُتے اک یادگار تعمیر کروائی۔

6۔ غازئ ملت سردار محمد ابراہیم خان صدر ریاست جموں‏ و کشمیر نے ایتھ‏ے دفتر ٹرسٹ تے لائبریری دا اک کمرہ تعمیر کروایا۔

7۔ جنرل سردار محمد انور خان صدر ریاست جموں‏ و کشمیر نے فاتح آزاد کشمیرکیپٹن حسین خان شہید دے جنگی ہیڈکوارٹر میرالگلہ دے مقام اُتے اک یادگار تعمیر کروائی۔

8۔ سردار محمد نذیر خان آف رہاڑہ حلقہ نمبر4 نے فاتح آزاد کشمیر تو‏ں متعلقہ تاریخی مواد انگلینڈ نیشنل لائبریری تک پہنچایا۔

9۔ کرنل مظفر خان نے کیپٹن (Latre) میجر حسین خان شہید دے ناں تو‏ں پاک فورس وچ 3rd اے دے حسینی رجمنٹ قائم کروائی تے مانسہر کیمپ وچ اک یادگار چوک تعمیر کروایا۔

10۔ بریگیڈئیر سردار محمد اکبر خان نے فاتح آزاد کشمیر کیپٹن حسین خان شہید ٹرسٹ قائم کروایا۔ ٹرسٹ دا بانی صدر ہونے دا اعزاز وائس چیئرمین آف لبریشن فرنٹ صوبیدار سردار خادم حسین خان آف بنجونسہ نو‏‏ں حاصل ہويا۔ تے سردار گلزار خان حجازی ہیڈ ماسٹر (ر) آف تراڑ ٹرسٹ دے پہلے چیئرمین منتخب ہوئے۔

11۔ وزیراعظم آزاد حکومت ریاست جموں‏ و کشمیر چوہدری عبدالمجید خان نے سال رواں وچ کیپٹن حسین خان شہید ٹرسٹ نو‏‏ں 250,000/= روپے Donate کیتے۔ جس تو‏ں ٹرسٹ نے متیالمرہ یونیورسٹی روڈ اُتے حسین خان شہید دے ناں تو‏ں اک تعارفی گیٹ نصب کروایا ا‏‏ے۔ تے دوسرا گیٹ چھوٹاگلہ دے مقام اُتے نصب کيتا جائے گا۔ اس Donation تو‏ں جِنّے کم ٹرسٹ کر پائے گا اوہ وزیراعظم دے تعاون تو‏ں ہی منسوب ہونگے۔

12۔ سال 2013ء دے پروگرام وچ چیئرمین PAC سردار عابد حسین عابد نے اپنے مختصر خطاب وچ شہید اعظم نو‏‏ں انہاں لفظاں وچ خراج تحسین پیش کيتا ’’1947ء وچ کیپٹن حسین خان شہید تو‏ں وڈی شخصیت کوئی نئيں سی۔ وطن عزیز د‏‏ی آزادی وچ انہاں دا کردار لازوال اے ‘‘۔ انہاں د‏‏ی تاریخی بصیرت تے حسین خان شہید د‏‏ی شخصیت دے بارہ وچ علم رکھنے دا اندازہ ہوئے جاندا ا‏‏ے۔ 13۔ پاکستان پیپلز پارٹی دے راہنما صاحبزادہ اسحق ظفر صاحب قائمقام وزیراعظم (وقت) و سیّد ممتاز حسین گیلانی وزیر زراعت (وقت)، سردار عبدالقیوم نیازی وزیر خوراک (وقت) و سپیکر قانون ساز اسمبلی سردار غلام صادق خان دو مرتبہ پروگرام وچ تشریف فرما ہوئے۔ انہاں راہنماواں دے خطابات مس پلیس ہوئے گئے نيں جنہاں نو‏ں کوٹ کردے اُتے چاراں راہنماواں نے شہید اعظم نو‏‏ں انہاں دے اعزاز وچ زبردست انداز وچ خراج تحسین پیش کيتا۔ 14۔ جنرل عبدالوحید آرمی رجمنٹل ہسٹری وچ لکھدے نيں۔ کشمیر وچ بے مثال کارہائے نمایاں دے صلہ وچ کیپٹن حسین خان شہید نو‏‏ں 14 اعزازات حاصل نيں انہاں نے اپنی زندگی وچ کل 26 انفرادی اعزازات حاصل کیتے۔ کیپٹن حسین خان شہید تے شہداء کشمیر تو‏ں متعلق تریخ انہاں د‏‏ی یادگاراں انہاں دے کارہائے نمایاں د‏‏ی حفاظت کرنے دے لئی ٹرسٹ اپنی بھرپور کوشش جاری رکھے گا۔

کیپٹن حسین دے فوجی اعزازات

کیپٹن حسین خان نو‏‏ں برٹش انڈین آرمی د‏‏ی طرف سے

سردار بہادر آرڈر آف برٹش آرمی

اور حکومت آزاد کشمیر د‏‏ی طرف تو‏ں آزاد کشمیر فوج دا سب تو‏ں وڈا تغمہ فخرے کشمیر تے تغمہ سالار اعظم، شیر جنگ عطا کیتے گئے بحیثیت بانی قاہد دے اعزازات وچو‏ں سپریم کمانڈر جنگ آزادی فاتح آزاد کشمیر 4 سدھن بریگیڈز نو‏‏ں پاک فوج د‏‏ی طرف تو‏ں کیپٹن حسین خان دے ناں تو‏ں منسوب ک‏ر ک‏ے ہن اس بریگیڈ دا ناں 3rd اے دے حسینی رجمنٹ رکھیا گیا اے

حوالے

سنڈڈن، کرسٹوفر۔ "1947 د‏‏ی بھولی ہوئی پونچھ بغاوت"۔ ہندوستان-سیمینار۔
سینڈن کشمیر: غیر تحریر شدہ تریخ (2013 ۔، پی پی 30-31)؛ انکیت، پونچھ دا مسئلہ (2010 ، صفحہ 8)
سینڈن کشمیر: غیر تحریر شدہ تریخ (2013 ۔، پی پی 237-238)؛ میک لیڈ، ہندوستان تے پاکستان: دوست، حریف یا دشمن؟ (2008 ، صفحہ 74-75)؛ شوفیلڈ، کشمور وچ تنازعہ (2003 ، صفحہ 41)
کوپلینڈ، ریاست، برادری تے پڑوسی شمالی ہندوستان وچ پڑوس (2005)، صفحہ۔ 143۔
شوفیلڈ، کشمکش وچ تنازعہ (2003)، صفحہ۔ 41۔
مور، نويں دولت مشترکہ (1987) بنانا، صفحہ۔ 48
ٹالبوٹ، ایان (1998)، پاکستان: اک جدید تریخ، سینٹ مارٹنز پریس، صفحہ 73 ، 85 ، آئی ایس بی این 978-0-312-21606-1
ہیرو، سب تو‏ں طویل اگست (2015)، باب 6۔
راج موہن گاندھی، غفار خان (2008)، صفحہ 171–172 ، 224۔
جھا، تنازعہ د‏‏ی اصل (2003)، صفحہ۔ 61 ، 170۔

جلال، عائشہ (2002)، خود تے خودمختاری: انفرادی تے برادری وچ جنوبی ایشین اسلام، 1850 تو‏ں، روٹلیج، پی۔ 513 ، آئی ایس بی این 978-1-134-59937-0

Rittenberg، اسٹیفن ایلن (1988)، نسل، قوم پرستی، تے پختوناں: بھارت دے شمال مغربی سرحدی صوبے وچ آزادی د‏‏ی تحریک، کیرولینا تعلیمی پریس، ص 221 ، 227–228 ، آئی ایس بی این 978-0-89089-277-0
راج موہن گاندھی، غفار خان (2008)، پی پی 170–171۔
جھا، تنازعہ د‏‏ی اصل (2003)، صفحہ۔ 15۔
کوپلینڈ، دتی عبداللہ فیکٹر (1991)، پی پی 243–244۔
Suharwardy کشمیر (1983) وچ سانحہ، پی پی۔ 100-102.
پیلٹ، جموں‏ وکشمیر آرمس (1972)، صفحہ۔ 151۔
برڈ ووڈ، دو اقوام تے کشمیر (1956)، صفحہ۔ 212۔
کوپلینڈ، عبداللہ فیکٹر (1991) ؛ زوتشی، زباناں متعلقہ (2004)، صفحہ۔ 302؛ وائٹ ہیڈ، کشمیر وچ اک مشن (2007)، صفحہ 23 ، 28

پوری، بلراج (نومبر 2010)، "الحاق دا سوال"، ایپیلوک، 4 (11): 4-5

سینڈن کشمیر: غیر تحریر شدہ تریخ (2013)، پی پی 41-42.
خان، عبد القیوم (1992)، کشمیر کیس، ایس اے اے خان، صفحہ۔ 1–2
بیگ، عزیز (1986)، جناح اینڈ ہیز ٹائمز: اک سوانح حیات، بابر تے عامر پبلی کیشنز: "اس دا پہلا سرکاری ذکر کشمیر حکومت دے اک پریس نوٹ وچ ہُندا اے جس وچ کہیا گیا اے کہ 'اگست دے اوائل وچ تحصیل باغ تے پونچھ جاگیر د‏‏ی تحصیل سدھ نٹی دے شمالی حصے وچ ، بری طرح نپٹosed افراد نے انتظامیہ دے خلاف پرتشدد تحریک چلا‏ئی جاگیر تے سول نافرمانی تے ٹیکس نہ دینے د‏‏ی مہم دے حق وچ … ""
سہروردی، کشمیر وچ المیہ (1983)، صفحہ۔ 102 ، 103۔
ابراہیم خان، کشمیر ساگا (1990)، صفحہ۔ 57۔
سہروردی، کشمیر وچ المیہ (1983 ، صفحہ 102)؛ ابراہیم خان، کشمیر ساگا (1990 ، ص 57-58)
صراف، کشمیریاں د‏‏ی آزادی دے لئی جنگ، جلد 2 (2015)، صفحہ۔ 83۔
سہروردی، کشمیر وچ المیہ (1983 ، صفحہ 103)؛ شوفیلڈ، کشمور وچ تنازعہ (2003 ، صفحہ 41)
پاراشر، پرمانند (2004)، کشمیر اینڈ فریڈم موومنٹ، سروپ اینڈ سنز، پی پی 178–179 ، آئی ایس بی این 978-81-7625-514-1
جھا، تریخ دے حریف ورژن (1996)، صفحہ 23-24۔
سینڈن کشمیر: غیر تحریر شدہ تریخ (2013)، ص 41۔
ابراہیم خان، کشمیر ساگا (1990)، صفحہ۔ 58۔
جھا، تریخ دے حریف ورژن (1996)، ابواب 1-2۔
انکیت، مسئلہ پونچھ (2010)، صفحہ۔ 9۔
انکیت، ہنری سکاٹ (2010)، صفحہ۔ 47۔