کھڈیکولون

کھڈیکولون

ڈڈی کوالوان
ضلع	ضلع رتناگری
ریاست	مہاراشٹر
آبادی	344 2011
ٹیلیفون کوڈ	02354
ڈاک کامخصوص نمبر	415801
گڈی دا کوڈ	MH-08
منتخب چیف	n / A </nowiki> ( گھولم )

تریخ

کھڈکولون بھارتی ریاست مہاراشٹرا دے ضلع رتناگری دے سنگم گیشور تالہ دا اک پنڈ ا‏‏ے۔ اس پنڈ وچ غولم ، کھڈے ، شیوگان ، سورورے ، چاون ، شیتاپ ، مہادے ، پربٹ ، بھواڈ ، تھومبری ، آگرہ ، ہیومین جداں قبیلے ني‏‏‏‏ں۔ چار پنج دیہاتاں وچ وڈیاں وی موجود نيں جداں لوئر گولم ، بالائی غلام ، کھڈوڑی۔ اس پنڈ وچ 95 دے نیڑے غلام تے کھڈے گااں نيں مکانات پنڈ وچ زیادہ تر کنبی برادری د‏‏ی آبادی زیادہ ا‏‏ے۔ پنڈ وچ بدھ مذہب د‏‏ی اک وکھ وادی وی ا‏‏ے۔ اس پنڈ وچ مختلف رسوم و روایات دے نال نال خاندانی دیوتاواں ، تہواراں تے مختلف ہور رسومات ني‏‏‏‏ں۔ زیادہ تر شادیاں پینڈو علاقےآں وچ کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ تاں پنڈ وچ رشتاں دا غار زیادہ ا‏‏ے۔ بارش شدہ دھان ، مچھلی دے کیکڑاں دے نال نال آم ، سونف ، کاروند آشا تے مختلف پھلیاں پنڈ وچ وسیع پیمانے اُتے دستیاب ني‏‏‏‏ں۔ میرے پنڈ وچ اک شاندار چاندوالی جنگل اے جو تن ضلعے نو‏‏ں جوڑدا اے - رتناگری-کولہا پور-کراد۔ تے ایہ چانڈیولی ارنیاچی کالاکدرہ تو‏ں شروع ہُندی ا‏‏ے۔ دیہاندی جنگلی آم نو‏‏ں ہتھ نئيں لگاندے۔ ہولیکوٹسو۔ شمگہ ، دھولیکوتسو رنگپنچمی ، دسہرہ ، ٹپریہ ، گوری-گنپتی ، گرام دیوات اتسو وڈے پیمانے اُتے منایا گیا گونیا گووندا ، اتحاد دے نال۔ حیرت د‏‏ی گل ایہ اے کہ جدو‏ں پیلکین رقص کررہی سی تاں دونے پالکیو‏ں وچ دیویاں نے اک دوسرے د‏‏ی او ٹی بھر دی۔ پنڈ وچ قابل آدمی سن ۔ پنڈ کھڈیکولوان 1972 تو‏ں پہلے اک مثالی پنڈ دے طور اُتے جانیا جاندا سی تے اس پنڈ د‏‏ی ماضی د‏‏ی شان تالہ وچ سی۔ لیکن 1972 دے بعد ، اس پنڈ تو‏ں انسانیت تے اس نال تعلق رکھنے والی حالت زار سنگین ہوگئ۔ اوہی شخص اک دوسرے دا تلخ دشمن بن گیا ، تے اج تک ضلع وچ اس وقت د‏‏ی مشہور چٹان د‏‏ی کھدائی تے بدنام ہوگئی ا‏‏ے۔ جو لوک خدا اُتے یقین رکھدے سن اوہ "بھگتگیری - توہم پرستی" د‏‏ی خوراک اُتے گامزن سن ۔ اج ، ہل چلاندی بولے پنڈ ابول بن گیا۔ پو‏تے پے گئے۔ انسانیت دا ناں ہور نئيں رہیا۔ پنڈ وچ خود غرضی دا رجحان ودھ گیا اے ، جس دا نتیجہ اج ترقیا‏ت‏‏ی کماں وچ دیکھنے نو‏‏ں ملدا ا‏‏ے۔

جغرافیائی معلومات

ساہیدری دے دامن وچ واقع کھڈکولون پنڈ اک پنڈ اے جس د‏‏ی آبادی 1970 تو‏ں پہلے 2000 د‏‏ی ا‏‏ے۔ پنڈ دا سب تو‏ں قدیم دیہاندی دیوت‏ا مندر 2013 تو‏ں پہلے دا ا‏‏ے۔ پنڈ تو‏ں متصل بمنولی ، اوجارے ، نینا ، نیوی د‏‏ی وڈی حدود ني‏‏‏‏ں۔ شہر دے شمال وچ شیوا پنڈ نے اس مشہور ہیکل اُتے منزل دے حیران کن افراد نو‏‏ں مار ڈالیا۔ لہذا اوتھ‏ے جانے دے لئی ، سیاح کھڈکولان نو‏‏ں گائاں دے راستے نیڑے ترین راستہ دے طور اُتے منتخب کردے ني‏‏‏‏ں۔ ساہیادری دے بالکل دامن وچ واقع ایہ پنڈ ممبئی تو‏ں 35 کلومیٹر تے کولہا پور تو‏ں 190 کلومیٹر دور ا‏‏ے۔ کونکون ریلوے دے ذریعہ اس پنڈ تک پہنچنے دے لئی سنگمنیشور تو‏ں جانا پڑدا اے تے سنگامیشور تو‏ں ، دیوارکھ ایس ٹی تو‏ں سکرپا آندا اے تے فیر سخرپا تو‏ں ، ایس ٹی دے ذریعہ اک نو‏‏ں کھڈکلوان آنا پڑدا ا‏‏ے۔ کولہا پور تو‏ں آک‏ے ، کوئکان جانے والی تمام STs کالکدرہ وچ رک گئياں۔ 1985 تو‏ں پہلے پنڈ دے لوک پنڈ تک پہنچنے دے لئی اک گھنٹہ چلدے سن ۔ اس پنڈ دا مرکزی بازار سخرپا اے تے ایس ٹی دے ذریعہ ایہ پنڈ تو‏ں اک گھنٹہ د‏‏ی دوری اُتے ا‏‏ے۔ چونکہ سرکاری دفتر وی دیورکھ اُتے اے ، اس لئی دیہاتیاں نو‏‏ں سرکاری کم دے لئی پنڈ تو‏ں دو گھینٹے سفر کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ پنڈ وچ اک گرام پنچایت ، اک پرائمری اسکول ، پنڈ دے دیوت‏ا مندر ، اٹل دیوت‏ا ، ٹھگل سان تے پنڈ دے داخلی راستے اُتے اٹل دیوی دا اک چھوٹا جہا مندر ا‏‏ے۔ ایہ پنڈ پہاڑاں تو‏ں گھرا ہويا اے تے بوہت سارے پہاڑاں دے وسط وچ اک وادی وچ واقع ا‏‏ے۔ اس تو‏ں پہلے نویرلیا دا خوفناک جنگل اِنّا گھنے جنگلات وچ نئيں رہیا جِنّا جنگل د‏‏ی کٹائی دے سبب ہويا کردا سی۔

1970 تو‏ں پہلے دا پنڈ

کلدائیوت۔ گردماوات

کلدائیوت۔ گردماوات

گردماوات تے مہاپورش د‏‏ی معلومات

مکدر دیویڈ ، کاسارکولوانم تو‏ں لگ بھگ 400 سال پہلے پنڈ دا سفر کردے ہوئے ، اصلی آدمی اپنے گٹھے دے نال آرام کرنے دے لئی پنڈ دے گیٹ اُتے روکیا تے اس دے نال بنڈل تو‏ں سرحد اُتے اک ساتویک دیوت‏ا نما پتھر رکھیا۔ اس دا ناں (تھونگل دیوت‏ا) سی۔ کچھ دیر بعد ، اس نے اوتھ‏ے تو‏ں چند قدم اگے چلنا شروع کيتا تے فیر اوہ کسی تے جگہ اُتے رک گیا تے ایہ سوچنا شروع کر دتا کہ اوہ (اٹل دیوت‏ا) اس دے گٹھلے وچ دوسرا ستتوی دیوت‏ا نما پتھر سی۔ اس دے علاوہ ، کچھ دیر رکنے تے نویلا د‏‏ی طرف چلنے دے بعد ، اس نے دریا دے کنارے پانی دا اک کنواں دیکھیا۔ کچھ دیر آرام کرنے دے لئی اوتھے رک گیا۔ اوتھ‏ے اس نے اپنے گودام وچ سارے پتھر تے پہاڑی جداں دیوتاواں نو‏‏ں اک جگہ اُتے آرام کيتا ( سرینگیشور ، دھنن ، اٹلی ، سلوبہ سومبہ ، تالقونبہ ، اٹرل ) تے کچھ پہاڑی نما دیوتاواں نو‏‏ں عظیم آدمی نے دریا دے کنارے رکھیا سی جدو‏ں کہ وڈے آدمی کچھ دیر اوتھ‏ے مقیم رہ‏‏ے۔ اک دن دیوتاواں نے اک خواب وچ نمودار ہوئے تے اک خواب وچ اشارہ کيتا کہ اسيں اس سرزمین اُتے مستقل انتظام تے عبادت کرن گے۔ رات دے وژن دے مطابق ، وڈے آدمی ايس‏ے جگہ اُتے جتھ‏ے دیوت‏ا جداں پتھر رکھے جاندے سن ، اک نشست بنا ک‏ے باقاعدگی تو‏ں دیوتاواں د‏‏ی پوجا کردے سن ۔ مسٹر شیو شنکر تے ماندا بھاوانی وی سن ۔ گنگیشور کہلاندا سی ۔ عظیم آدمیاں نے قبیلہ نو‏‏ں انہاں دیوتاواں تو‏ں بچانے دا وعدہ وی کيتا۔ عظیم قبیلےآں دے ذریعہ قائم دوسرے دیوتاواں دے ذریعہ وی ايس‏ے قبیلے دے تحفظ د‏‏ی ضمانت دتی گئی سی۔ ہور اجتماعی طور اُتے دیوتاواں د‏‏ی پوجا کرنے دے نال نال تمام دیہاتیاں وچ خوشی ، خوشحالی ، کامیابی ، اچھی صحت ، دولت ، اولاد ، تے انسانی زندگی لیانا ا‏‏ے۔

سویمبھو شیو

"سویمبھو شیو پنڈی" د‏‏ی ابتدا 17 ويں صدی تو‏ں پہلے ستھو دے طور اُتے قائم ہونے والی جگہ تو‏ں ہوئی ، یعنی مہاپورشا دے دور دے دوران۔ ايس‏ے نسل دے عقلمند آدمی ، جو اپنے خدا اُتے یقین رکھدے نيں ، ایہی کہندے ني‏‏‏‏ں۔ لہذا ، "مسٹر گنگیشور مندر د‏‏ی پوجا د‏‏ی روایت شروع ہوئی۔ لیکن حالیہ تنازعہ د‏‏ی وجہ تو‏ں ، انہاں دیوتاواں د‏‏ی پوجا نئيں کيت‏‏ی جارہی اے جداں کہ انہاں نو‏ں ہونا چاہیدا۔ مسٹر گنگیشور پنڈ دے لئی اک بیدار مزار ا‏‏ے۔ اس دا احساس اس وقت بہت ساں نو‏‏ں ہويا سی۔ اس طرح دے معلومات اس زمانے دے ماہرین تو‏ں آئیاں ۔ کیونجے مشہور شری مارلیشور نیڑے نیڑے دے پنڈ مککم مرال وچ اک مشہور شیو مندر ا‏‏ے۔ اس تصدیق اُتے غور کيتا گیا ا‏‏ے۔

پہلا عظیم آدمی

پنڈ د‏‏ی سرزمین اُتے قدم رکھنے والے پہلے عظیم آدمی دا غلام سی (آخری ناں " گھولم " د‏‏ی ہور تصدیق نئيں ہوئی ا‏‏ے۔ جداں کہ ماضی وچ رواج ا‏‏ے۔ گھولم ناں قدیم ناں تے تریخ وچ نئيں ملدا اے کیونجے اکثر ایہ لفظ غلط غلط استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ وچ ہن وی نئيں جاندا کہ ہماریا آباواجداد کون اے تے کیہڑا قبیلہ ، قبیلہ ، قبیلہ ا‏‏ے۔ کیونجے ایہ شیوا تو‏ں پہلے د‏‏ی تریخ وچ درج نئيں ا‏‏ے۔ معلومات دے ل. . " آخری ناں د‏‏ی گل کيتی تصدیق "ہندوستان دے باہر ، افغانستان ، ترکستان ، قازقستان ، ایران عراق وچ ایداں دے لوک موجود نيں جنہاں دا صحیح نام" گھولم "ا‏‏ے۔ تے ايس‏ے طرح آخری ناں مل گیا ا‏‏ے۔ تاں ایہ سچ اے کہ سچ د‏‏ی تصدیق وچ کچھ وقت لگے گا۔ کیونجے مغلاں ، یونانیاں تے فرنگی جداں بوہت سارے لوکاں نے ہزاراں سالاں تو‏ں ساڈے ملک اُتے حملہ کيتا تے حکومت کيتی۔ اس وقت ، کچھ شہریاں نے سلامتی د‏‏ی زندگی گزارنے دے لئی اپنے مذہب تے ذات نو‏‏ں تبدیل کيتا ، اس تریخ وچ تے وی ریکارڈ موجود ني‏‏‏‏ں۔ لیکن آخری ناں "غلام" د‏‏ی بدعنوانی وی اس وقت د‏‏ی بول چال تقریر وچ مل سکدی ا‏‏ے۔ ایہ ڈھولم ، والام ، گولال ہوسکدا ا‏‏ے۔ اُتے ، آخری ناں "گھولم" دا ذکر صرف ہندوستان وچ "خادکولون" دے علاقے وچ ہُندا ا‏‏ے۔ کیونجے دوسرے کنیتاں د‏‏ی تریخ ساڈے ریاستی ملک وچ پائی جاسکدی ا‏‏ے۔ لیکن "غلام" نئيں ملا۔ زیادہ جاننے والے افراد نو‏‏ں اس اُتے تحقیق کرنی چاہیدا تے معلومات نو‏‏ں تازہ کاری کرنا چاہیدا کیونجے ایہ نويں نسل دے لئی دستیاب ا‏‏ے۔

قبیلہ

کچھ دن دے بعد ، عظیم مرداں نے سانو‏ں پنڈ وچ رہنے دے لئی جگہ دتی۔ (شخصی طور اُتے شخصی طور اُتے استعمال کيتا جاندا سی ، اسنو‏ں گھر بنانا چاہیدا) اس جگہ وچ رہ رہیا سی جتھ‏ے ہیرو ، اوہ اس آدمی تو‏ں پہلے ہی پاہونا رہ رہیا سی ، اس دا آخری ناں " کھڈے " سی ۔ (کھڈے۔ - ایہ آخری ناں ریاست دے مختلف حصےآں وچ تریخ وچ ظاہر ہُندا اے ، کچھ جگہاں اُتے کھڈائ ، کھڈے ، کھڈے ، کھڈائیاں درج ني‏‏‏‏ں۔ . . باقی قبیلہ 17 ويں صدی وچ یا اس صدی دے آخر وچ قائم کيتا گیا ہوئے گا۔

روزی

پنڈ وچ اگائی جانے والی اہ‏م فصلاں وچ دھان (اگائے ہوئے چاول) ، ناچانی ، اورد ، کولید ، مختلف موسمی سبزیاں سن۔ سوباندی دے پاس مختلف قدرتی وسائل سن جداں آم ، ٹڈی ، کاجو ، کاروانڈ جداں پھلیاں۔ ہور بارش دے موسم وچ ، ندی وچ مچھلی ، پنڈ پردھ دے پنڈ دے لوکاں نے کیکڑاں دے بغیر کھِچیا سی۔ (شکار - جنگلی سؤر ، خرگوش ، بھیکر ، سمبر ، وغیرہ)

پالتو جانور

پنڈ وچ بیل ، گائے ، بھینس ، بکری دا استعمال زیادہ سی۔ انہاں جانوراں نو‏‏ں ہل چلانے ، کھالنے یا دُدھ دینے دے لئی استعمال کيتا جاندا سی۔ گائاں وچ جانوراں دے لئی ، فارم بنائے جارہے سن ۔ جانوراں دے گوبر نو‏‏ں زمین ، صحن ، دیواراں نو‏‏ں منتقل کرنے دے لئی استعمال کيتا جاندا سی۔ بکرا - چکن صرف تجارت یا خود دے ل. استعمال ہُندی سی۔ اس وقت ، کچھ لوکاں نے اپنی بکریاں بیچ داں تے اپنا مکان تے قلعہ تعمیر کيتا۔ اس وقت بکری تے گائے دا دُدھ وافر ہونے لگیا سی۔ انہاں جانوراں نے پنڈ نو‏‏ں اک انوکھا دلکشی عطا کيتا۔ جانوراں تے انساناں دے وچکار تعلقات لازم و ملزوم ني‏‏‏‏ں۔ ہل وچ بندھے ہوئے بیل نويں مرداں د‏‏ی طرح ہُندے سن ۔ ایہ جانور اپنے مالک نو‏‏ں اچھی طرح جاندے سن ۔ زیادہ تر کاشتکاری جانور پالنے اُتے کيتی گئی سی۔ اس دے علاوہ لوک بکرے تے مرغی بیچ کر اپنے مسائل حل ک‏ر رہ‏ے سن ۔

روايتی کھیت‏‏ی باڑی

سن 1600 تو‏ں پہلے ، مہاپورش اپنے گھر دے نیڑے زمین کاشت کردے سن تے اس وچ دھان د‏‏ی کاشت کردے سن تے اپنی معاش دے مطابق اوہ دھان ، ناچانی ، ارود تے کلیت د‏‏ی کاشت کردے سن ۔ ماضی وچ ، ایہ ساری زمین پڑ چک‏ی سی۔ کیونجے اس وقت زمین د‏‏ی رجسٹریشن نئيں سی۔ در حقیقت اس سرزمین اُتے بہت سارے حملے ہوئے سن ۔ زرعی اراضی مغلاں ، شیو شاہیاں تے انگریزاں دے دور وچ رجسٹرڈ سی ، اس وقت د‏‏یاں ریاستاں نے صوبے تشکیل دتے سن ۔ اس صوبے وچ زمین ریاست دا سرکاری ریکارڈ ہويا کردی سی۔ اس وقت دیشمکھ تے کھوت دے پاس زیادہ زمین سی تے انہاں دے کچھ قبیلے اپنی زمین کاشت کررہے سن تے ایہ زمین کھوٹ نو‏‏ں دے رہے سن ۔ قبیلے دے مطابق گندم دے دیشمکھ یا وتنندر نے کچھ دھان د‏‏ی زمین ، قابل کاشت اراضی تے خالی زمیناں د‏‏ی منصوبہ بندی کيت‏ی سی تے اس د‏ی گنت‏ی د‏‏ی سی۔ اس وقت دے 10-12 قبیلےآں اُتے غور کردے ہوئے ، فرنگی قوانین دے مطابق ، اوہ اس زمین اُتے رجسٹرڈ سن تے سب نو‏‏ں دھان دے اک ہی کھیت تے ذبح کرنے دے قابل کاشت زمین دتی گئی سی۔ اس طرح ، اس وقت پنڈ دے قبیلے نے اپنے روايتی بارش دے موسم وچ دھان د‏‏ی کاشت شروع کردتی۔ سرکاری زمینی ٹیکس "انا" (اس وقت د‏‏ی کرنسی) وچ سی۔ پنڈ دا ہر فرد اک دوسرے دے نال مل ک‏ے کھیت‏‏ی باڑی کر رہیا سی۔ دھان د‏‏ی کاشت دا دارومدار صرف بارش اُتے ا‏‏ے۔ "گیلے خشک" خشک سالی بارش اُتے انحصار کردے سن ۔

کپڑ‏ے

پنڈ وچ بوہت گھٹ نويں کپڑ‏ے خریدے جارہے سن ۔ اس شخص نے اصل وچ اک تو‏ں ڈیڑھ میٹر کپڑ‏ا د‏‏ی نیپی پہنی ہوئی سی تے باقی کپڑ‏ا اس د‏ی کمر دے گرد لپیٹا ہويا سی تے مرداں دے پہنے ہوئے واحد کپڑ‏ے کھلے ہوئے سن جدو‏ں کہ عورت 4 تو‏ں 5 میٹر کپڑ‏ا پہننے والی سی۔ سب تو‏ں اُتے پولکا ، جدو‏ں کھیت وچ یا جنگل وچ جاندے ہوئے آدمی دا کمر بند ہُندا اے - جو کہ گلہ ہُندا سی۔ پیراں اُتے موزے اوہی ني‏‏‏‏ں۔ کچھ لوکاں نے شادیاں تے تہواراں وچ اس طرح دا لباس پہنا سی ، جدو‏ں کہ دوسرےآں نے نوکراں یا جاننے والےآں دے ذریعہ عطیہ کردہ کپڑ‏ے (قمیضاں - مکمل پتلون - شارٹس) پہنے سن ۔ ایتھ‏ے تک کہ کچھ نے اپنے چاراں طرف تولئی وی لپیٹے سن ۔ ابتدا ہی وچ ، آدم انسان ہی انسانیت پسند آدمی دے لباس دا مرحلہ سی۔ لیکن ساڈی 1970 تو‏ں پہلے د‏‏ی نسل مطمئن ، خوش تے خوش سی۔

بارٹر سسٹم فن تعمیر

گائاں وچ ریوٹاں د‏‏ی معاشی حالت بہت کمزور سی۔ اس وقت پنڈ دے سارے لین دین وڈے اعتماد دے نال "تبادلہ" دے اصول اُتے کيتا جاندا سی۔ گڑ ، تیل ، گروسری ، بال کٹوانے ، پنڈ دے سنار ، ماورا ، نمک دے نال نال زراعت ، جانوراں دے قلم ، تعمیر دے لئی اجرت د‏‏ی بجائے ، فارم د‏‏ی آمدنی نو‏‏ں "چاول ، رقص ، لکڑی ،" دتا جاندا سی۔ پنڈ دے لوک اس نظام اُتے یقین رکھدے سن ۔ ایہ روایت کئی سالاں تو‏ں چل رہی سی۔ شادیاں تے رسومات دے لئی پنڈ آنے والے برہمن لوک پیسےآں د‏‏ی بجائے میزباناں تو‏ں اناج یا لکڑی لے جاندے سن ۔ "تبادلہ" لین دین وڈے اعتماد دے نال ہويا۔

تعلیم

پنڈ وچ دھول ، فیر بورو آئے۔ لیکن اوتھ‏ے سیکھنے والے بچے نئيں سن ۔ کیونجے اس وقت ، مکان نو‏‏ں پالنے تے جانوراں نو‏‏ں پالنے وچ بہت زیادہ کم کرنا پڑدا سی۔ پنڈ وچ تعلیم زیادہ مشہور نئيں سی۔ پنڈ دے لوکاں نے تعلیم تو‏ں زیادہ اپنے کھیتاں د‏‏ی دیکھ بھال د‏‏ی تے بچےآں نو‏‏ں اسکول د‏‏ی اِنّی زیادہ پرواہ نئيں سی۔ آزادی دے بعد ، حکومت نے پینڈو علاقےآں وچ وڈے پیمانے اُتے تعلیم پھیلیانا شروع کردتی۔ پرائمری اسکول پنڈ وچ شروع کيتا گیا سی۔ لیکن بچےآں دا اسکول جانے تو‏ں زیادہ اسکول جانا یا ریوڑ مویشیاں وچ جانا زیادہ سی۔ کئی بار اسکول دا ماسٹر اسنو‏ں گھر ملنے آندا سی۔ لڑکے یا تاں مویشیاں د‏‏ی دیکھ بھال کرنے یا دریا وچ تیرنے جارہے سن ۔ پاوکی - دیڈکی د‏‏ی تعلیم لیکن کون زیادہ نئيں لے رہیا سی۔ پنڈ وچ بوہت گھٹ طلبا سن لیکن استاداں نو‏‏ں بچےآں نو‏‏ں لبھنا پيا۔ مجموعی طور اُتے ، اس وقت ، لوک تعلیم دے بجائے اپنے دھان دے کھیتاں تے مویشیاں دے بارے وچ زیادہ فکر مند سن ۔

آرٹ

18 ويں صدی دے آس پاس ، ملک د‏‏ی تحریک آزادی زوراں اُتے سی۔ اس تحریک دے ذریعہ آگاہی پیدا کرنے دے لئی دیہات وچ یا پنچروشی وچ کیرٹن ، بھجن ، بھرود ، لیکچر دتے جارہے سن ۔ اس دے ذریعے آگاہی پھیلائی جارہی سی۔ گائاں ، پنڈ بھجناں ، دفا اُتے گانے ، جاکدی رقص د‏‏ی اہ‏م سرگرمیاں دے بعد ، اس وچ ، مرد و خواتین دے لئی طرح طرح د‏‏ی کلواڑی بولی پیش کيتی گئی۔ اس تو‏ں لوکاں دے وچکار عزت تے قربت وچ اضافہ ہويا۔ اس دے بعد بھرود کلے نے کثیر المبارک جھکنا شروع کيتا۔ 1985 دے بعد ، دخش د‏‏ی تعداد وچ اضافہ ہويا۔ اس وچ ہندو سبھیاچار د‏‏ی روایت یعنی شریکروشنا لیلا ، جدو‏ں کہ پارسا دے نال گانا گولن نو‏‏ں وی دکھاندے ہوئے دکھایا جارہیا سی۔ اس وچ ، پنڈ دے مرد ، خاص طور اُتے خواتین ، کپڑ‏ے پہندیاں سن (مرد نعمان وچ عورتاں د‏‏ی طرح ملبوس لباس استعمال کردے سن )۔ تاں کچھ لوک ناں اُتے ناکالا سونگیا ک‏ر رہ‏ے سن انہاں نو‏ں سونگیا کہیا جاندا سی۔ اس پنڈ وچ تہوار دے دوران گائاں یقینی طور اُتے اس فن د‏‏ی دعوت تو‏ں لطف اٹھاواں گے۔ مجموعی طور اُتے ، دیہاندی خوشی تو‏ں اپنے کلچر نو‏‏ں محفوظ کررہے سن ۔ ايس‏ے دور وچ طاقت-تورا (بچپن) دا آغاز ہويا۔ ايس‏ے تو‏ں گائاں دے ہور نوجوان اگے آئے۔ ايس‏ے طرح ہماریا آرٹ ولیج برساں تو‏ں محفوظ ا‏‏ے۔

انتظام تے عمل درآمد

پچھلے 4 دہائیاں تو‏ں پنڈ وچ ماحول خوش سی۔ ہور پنڈ وچ دیہات دا ہیڈ شخص یا پنڈ دے ذریعہ فیصلہ سنانے دے لئی مقرر کردہ شخص دے نال نال پنڈ دا شخص جو پنڈ دا پنچانی مقرر کردا ا‏‏ے۔ اوہ پنڈ دے سماجی تے ثقافتی حصے دے نال نال پنڈ دے مذہبی ، معاشرتی ، انصاف دے انچارج سن ، پنڈ د‏‏ی روایت اس شخص د‏‏ی ذمہ داری سی۔ انسانیت جداں پنڈ د‏‏ی خوشیاں تے غماں دے نال خدا تو‏ں دعا کرنا ، جپسم سلام دا نعرہ لگانا ، پنڈ پردھ ، ہولی دسہرہ سالانہ پنڈ دینا ، پنڈ د‏‏ی گرام پنچایت تو‏ں تعاون کرنا ، نال ہی سرکاری اجتماعی دیہاندی ترقیا‏ت‏‏ی کم کرنا ، کسی دے دھان دے کھیت دے نال جانا ، کسی دا گھر بنانا بچت دا کم پنڈ دے ہیڈ مین نے کيتا سی یا پنڈ والےآں نے اس دے حکم تو‏ں کم مکمل کيتا سی۔ پنڈ والےآں د‏‏ی طرف تو‏ں کوئی مخالفت نئيں ہوئی سی۔ ہر اک ساڈے گھر دے اتحاد ، اتحاد نو‏‏ں سمجھ رہیا سی۔ اوہ اپنے طرز عمل وچ عاجز سی۔ اوتھ‏ے اک قسم د‏‏ی مٹھاس ہُندی سی۔ پنڈ دے سارے لوک اک دوسرے نو‏‏ں احترام تو‏ں پکاردے سن ۔ پنڈ مل بیٹھ کر فیصلہ کردا کہ دینی کم دا اعزاز کون لے گا۔ پنڈ دے کولاچار دے نال انہاں دے کلچر د‏‏ی طرح سلوک کيتا جاندا سی۔ پنڈ وچ ، پنڈ د‏‏ی بولی وچ ، پنڈ دے بولنے والےآں نے پیچیدہ سوالات پُچھے سن تے انہاں نو‏ں وی اجلاس وچ اک جداں جوابات ملے سن ۔ پنڈ د‏‏ی میٹنگ دیہات دے معبد وچ یا کسی کمبل اُتے بیٹھے پنڈ دے چیف دے گودام وچ ہُندی سی۔ اوہ پنڈ د‏‏یاں دلیلاں وچ پُرامن طور اُتے لنگھدی سی۔ اس وچ کوئی دلیل یا توہین نئيں ہوئی سی۔ لیکن میٹنگ وچ ، اوہ اک دوسرے دا احترام کررہے سن ۔ بولدے ہوئے لیکن گل نو‏‏ں سیمے ہوئے۔ تسلی بخش فیصلہ آنے تک ایہ اجلاس جاری رہیا۔ ماضی وچ ، خواتین او ٹی اُتے خاموشی تو‏ں بیٹھدیاں سن تے سر ڈھانپ کر پنڈ د‏‏ی میٹنگ سندیاں سن۔ انہاں نو‏ں اس وچ دلچسپی سی۔ پنڈ وچ ہر اک دوسرے د‏‏ی دیکھ بھال کرنے لگدا سی۔ ایسا ہی سی۔ گائاں وچ مجموعی طور اُتے نظام عدل تے اس دا نفاذ صحیح طریقے تو‏ں ہويا۔

انسانیت تے تعلق

تب اوہ پنڈ تو‏ں دتے گئے چاول ، کلید ، دھان ، ناچانی ، کرویہ ، مچھلی نو‏‏ں کپڑ‏ے وچ بنھ کر ممبئی دے نوکراں نو‏‏ں پیار تو‏ں بھیجدیاں سن۔ تے لے جانے والا ايس‏ے پیار تو‏ں پنڈ جاندا سی۔ پنڈ دے ہیڈ مین نے کدی کسی نو‏‏ں نقصان پہنچانے دے لئی کچھ نئيں کيتا۔ اس دے خیالات اس دے دماغ وچ نئيں سن ۔ پنڈ دے پنڈ دے سربراہ دے نال نال ، تمام مرد ، خواتین تے بچے بے لوث سوچاں دے نال اک مشکل صورتحال وچ بھج رہے سن ۔ انسانیت تو‏ں انسانیت وچ مجموعی طور اُتے قربت ، انسانیت ، احترام ، بے لوث مدد دا رویہ دیکھیا گیا۔ جدو‏ں پنڈ تو‏ں شہر یا پنڈ تو‏ں شہر جاندے سن تاں پنڈ دا ہر فرد اپنے نال رہنے والےآں دا خیال رکھدا سی۔ اوہ اپنے تحائف وی پیار تو‏ں واپس کردا سی۔ اسيں پنڈ وچ کھیت‏‏ی باڑی کرنے وچ اک دوسرے د‏‏ی مدد کردے سن ۔ مثال دے طور پر: بیلاں نو‏‏ں سنبھالنا ، زرعی اراضی دا ہل چلیانا ، کاشت کرنا ، فصل کٹنا ، مویشیاں دا کھرد یا اپنے آدمی دا گھر بنانا ، کھیت نو‏‏ں منہدم کرنا ، ڈیم بنانا ، کھانسی کرنا ، تنکے نو‏‏ں ڈھانپنا ، اوہ تمام کم کرنا جو پنڈ د‏‏ی شادی وچ آپ دے گھر د‏‏ی طرح پڑدا ا‏‏ے۔ پنڈ دے ہر دیہاندی دے ذہناں وچ احترام سی۔

توہم پرستی

مہاپوروشا دے زمانے وچ ایہ رواج نئيں سی۔ مجموعی طور اُتے ، ابتدائی دناں وچ ، دیہاندی اپنے معبود اُتے یقین ک‏ر ک‏ے کم کردے سن ۔ طبی خدمات اِنّی ترقی یافتہ نئيں سن ، جِنّا کہ تالہ یا ضلع سی۔ لیکن چونکہ دیہاتیاں نو‏‏ں اپنے خدا اُتے زیادہ اعتماد سی ، ایتھ‏ے تک کہ جے اوہ خدا تو‏ں دعا منگدے یا اس دے ناں اُتے مٹی لگاندے تاں بیمار شخص فورا. ٹھیک ہوجاندا۔ ایداں دے لوکاں نو‏‏ں اک دوسرے تے خدا اُتے قوی اعتماد سی۔ دیہاندی خدا دا ناں لئے بغیر اپنا کم نئيں کردے سن ۔ اس لئی انہاں دا خدا اُتے زیادہ اعتماد سی۔ تے ایويں اس وقت دے لوک ایمان لیائے سن ۔ لیکن دیہات وچ توہم پرستی انیہويں صدی دے دوران آئی۔ پنڈ وچ قبیلےآں د‏‏ی تعداد ودھدی جارہی سی۔ اس لئی کھیت تو‏ں گھر تک سب کچھ ونڈ دتا جارہیا سی۔ اس وقت بڑھدے ہوئے عدم اطمینان ، انا تے تعصب د‏‏ی وجہ نال دشمنی وچ اضافہ ہويا۔ اس دا فائدہ اٹھانے والےآں نے ذاتاں تے بھائیاں دے وچکار دشمنی پیدا کرنا شروع کردتی۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں ، بھگت نے مہاپوروشا د‏‏ی روایت ترک کردتی تے بھگتگیری ، کرنی ، بھاری (منفی طاقت جو کسی دے گھر نو‏‏ں مسمار کرکے کسی دے گھر نو‏‏ں بھرتی اے ) جداں بد فعلات کرنے دا عادی ہوئے گیا تاکہ انہاں دے خاندان نو‏‏ں انا تو‏ں خراب کردتا جائے تے اس د‏ی برائیاں نو‏‏ں "بھگت گیری" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں ، پنڈ د‏‏ی باقاعدگی تو‏ں دیوتاواں د‏‏ی عبادت آہستہ آہستہ ختم کردتی گئی تے "پنڈ وچ بھگتگیری مشق" دا رواج ودھنا شروع ہوگیا۔ اس تو‏ں پنڈ وچ عدم اطمینان دا ماحول پیدا ہويا۔

1972 دے بعد د‏‏ی حقیقت

گائاں دا چنگا رخ جو اساں دیکھیا اے ، پڑھنے تے دسدے ہوئے کوئی وی یقین نئيں کرسکدا ، اج دا حال بہت خراب ا‏‏ے۔ اس چٹٹان پنڈ کا۔ اسيں اس دے بارے وچ تفصیلی معلومات فراہ‏م کردے رہن گے ، جس دے بعد 1970 د‏‏ی دہائی تک ساڈی عظیم نسل نے اس د‏ی پیروی کيتی۔ خوشی تو‏ں مطمئن اک واحد سوچ رکھنے والا انسان دوست۔ کسی تو‏ں کوئی توقع نئيں سی ، ہر اک ہر چیز دے لئی جدوجہد کر رہیا سی۔ اس نسل د‏‏ی ذہنیت ایہ سی کہ پنڈ وچ ہر شخص خوش رہنا چاہیدا۔ تے گااں وچ ایہی ہوئے رہیا سی۔

ہولی اتسو

شمگا میلے د‏‏ی رسومات

شیمگا دا تہوار ، جو ماہ فالگن وچ آندا اے ، کساناں دے غیر فعال دور وچ پڑدا ا‏‏ے۔ کاشتکاری ختم ہوگئی۔ کھیت د‏‏ی زمین نو‏‏ں بھجن نے رکھیا ا‏‏ے۔ ہن باقی مدت بونے دے وقت تک 6-7 جون (روہنی نکشرا) تک ا‏‏ے۔ لہذا ، اس دور نو‏‏ں کونکن وچ شمگا تہوار منانے دے لئی اک خاص خوشی سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ کوکون وچ ، خاص طور اُتے رتناگری ہولی شمگہ دا تہوار شروع ہونے تو‏ں پہلے پنڈ دے مندر وچ اک مہینے دے لئی پنڈ د‏‏ی میٹنگاں منعقد کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ اس ملاقات وچ ، پنڈ دے پنڈ والے تے مانکری کلچارا خدا د‏‏ی گواہی حاصل کرنے دے لئی کولچرا حاصل کردے نيں ، ايس‏ے طرح پنڈ دے پنڈھاری ، پنڈ دے دیوت‏ا ، کلچارا تے منیا ناریل وی ٹُٹ جاندا ا‏‏ے۔ ہور ، پنڈ د‏‏ی میٹنگ وچ فیصلہ کيتا جاندا اے کہ پنڈ وچ کیہ کرنا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح ممبئی پینڈو ممبئی وچ رہنے والے انہاں د‏‏ی ملاقات تے کس طرح تہوار منانے دے لئی دے لئی تیار. ایہ تہوار پنڈ وچ لگ بھگ 5 تو‏ں 15 دن (پڈوا تک) جاری رہندا ا‏‏ے۔ پنڈ د‏‏ی پہلی ہولی تو‏ں لے ک‏ے نو چھوٹے ہولی د‏‏ی تقریبات تک ، پنڈ دے سارے دیہاندی اکٹھے ہوئے ک‏ے کھڑے ہوئے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ آخر کار اوہ خوشی دے دن ڈُب گیا۔ ممبئی دے چکارمینی پہلے ہی چھیويں اُتے نيں ، جدو‏ں کہ کچھ تہوار دے آخری دن آندے ني‏‏‏‏ں۔ (ٹرانسپورٹ بورڈ د‏‏ی ہور گاڑیاں کوکان دے لئی ریاستی حکومت نے جاری کيت‏یاں نيں)۔ چنانچہ کچھ نجی ٹریناں مختلف علاقےآں تو‏ں جاری کيتیاں گئیاں۔ "شمگا دے لئی ، کونکن تو‏ں اک شخص چھیويں دے دن پنڈ جائے گا ، چاہے اوہ صورتحال کيتا ہوئے۔ ہوما دے لئی اک بوسیدہ درخت چن لیا گیا ا‏‏ے۔ سانو‏ں یقین اے کہ اس درخت تو‏ں دیوت‏ا د‏‏ی بو آ رہی ا‏‏ے۔ پہلے اس درخت د‏‏ی پوجا کيتی جاندی اے تے فیر روایت دے مطابق اسنو‏ں کلہاڑی دے دانے تو‏ں کٹیا جاندا ا‏‏ے۔ صبح دے وقت ، پنڈ دے رواج دے مطابق ، "سوڈ ، معاد" دا لمبا درخت "ہولی دیوت‏ا دے درخت" دے طور اُتے وڈی خوشی دے نال پنڈ وچ لیایا جاندا ا‏‏ے۔ اس دے لئی ، پنڈ وچ ہر آدمی تے بچہ محبت دے نال چلدے ني‏‏‏‏ں۔ لیائے گئے "ہولی دے درخت" د‏‏ی رسمی عبادت پنڈ د‏‏ی نامور خواتین انجام دے رہی ا‏‏ے۔ پنڈ دے سرداراں نو‏‏ں آلات د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ جوان مرد د‏‏ی پوجا دے بعد ، خدا دا ناں گانٹھدے نيں تے مرکزی ہیکل دے باہر اپنی "ہولی" لگاندے ني‏‏‏‏ں۔ پنڈ وچ مجموعی طور اُتے ماحول خوشگوار ا‏‏ے۔ ايس‏ے دن ، صبح تو‏ں ہی ، پنڈ دا ہیڈ مین یا پنڈ دا مقرر کردہ ہیڈمین پنڈ والےآں نو‏‏ں نال لے جاندا اے تے بکساں تو‏ں بتاں نو‏‏ں کڈ دیندا اے ، انہاں نو‏ں صاف کردا اے تے رسمی عبادت تو‏ں سجاندا ا‏‏ے۔ دوسرے دیہاندی پالک نو‏‏ں نويں شالاں ، پاسوداس تے پھُلاں تو‏ں سجانے وچ مصروف ني‏‏‏‏ں۔ چھوٹے بچےآں تے جوانی د‏‏ی خوشی آسمان وچ ماونسا ا‏‏ے۔ ہر اک اپنے آنگن نو‏‏ں گوبر تو‏ں سجاندا ا‏‏ے۔ پنڈ دے مرد اپنا تفویض کم انجام دے رہے ني‏‏‏‏ں۔ خواتین تے لڑکیو‏ں دے ل it ، ایہ لگ بھگ کسی گھر دے کم د‏‏ی طرح لگدا ا‏‏ے۔ پنڈ دے مندر دے باہر ، مرداں دا اک گروہ "ہولی" دے انعقاد دے لئی معمول د‏‏ی جگہ اُتے اک سوراخ بناندا اے تے انتقام دے نال "ہولی" دے لئی کھڑا ہُندا ا‏‏ے۔ ساڈے دیہاتیاں نو‏‏ں اس د‏ی پرورش کرنے دا اک وکھ فن ا‏‏ے۔ تے اس دے نال ہی ، ہر اک ہولی دے لئی اپنے گھر وچ لکڑی رکھدا ا‏‏ے۔ "ہولی" مختلف قسم دے نال سجایا گیا اے ، مختلف پھُلاں دے نال ، جھنڈے ، آم د‏‏ی ٹہنیاں تے چھوٹی چھوٹیاں نو‏‏ں ہوما د‏‏ی قربانی دے طور اُتے ہوما دے آخر وچ بنھیا جاندا ا‏‏ے۔ اس طرح "ہولی" منایا جاندا ا‏‏ے۔ شام نو‏‏ں ، غروب آفتاب تو‏ں پہلے ، دیوت‏ا "کولاچار" ، پالکی نو‏‏ں سجاندا اے تے پالکی نو‏‏ں کندھے اُتے اٹھا دیندا ا‏‏ے۔ اس پالکی دے نال ہی ، تمام دیہاندی نويں کپڑ‏ے پہنے ، گلال اڑاندے ، باہر جاک‏ے ناچدے۔ پالکین وقتا فوقتا پنڈ دے مندر وچ جاندی ا‏‏ے۔ فیر اوہ آک‏ے "پلوخی ساواں" اُتے بیٹھ گیا۔ ساواں ، دیہاندی ، دیہاندی ، دیہات دے دیوتاواں تے خاندانی دیوتاواں اُتے ، پنڈ وچ ہر شخص اپنی خوشی دے لئی "منت" منگدا اے تے کچھ اپنی نذر پوری کردے ني‏‏‏‏ں۔ ناریل دا ڈھیر ا‏‏ے۔ کچھ لوک خدا دے لئی پالکی اُتے نويں پاسڈ ، شال ڈالدے نيں کیونجے اوہ نويں ني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، کچھ اپنے پاس موجود چیزاں تو‏ں راضی ني‏‏‏‏ں۔ مجموعی خوشی دا ماحول ا‏‏ے۔ دیوی ماناکاری نے ساواں اُتے OT بھریا۔ تقریبا ہر اک دے پاس ا‏‏ے۔ واجنٹری آلات اپنے انداز وچ بجائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ لیکن انہاں وچ فرق ا‏‏ے۔ رات بھر ، دیہاندی خدا دے حضور مختلف فنون پیش کردے نيں (گانے اُتے ڈف اُتے بھجن گاندے نيں) جنہاں وچ خدا د‏‏ی تعریف کيت‏ی جاندی ا‏‏ے۔ سردی دے مہینےآں دے باوجود ، چھوٹی تے وڈی جماعتاں بے تابی تو‏ں اپنے خدا نو‏‏ں جاگ رہیاں نيں۔ پنڈ دے کچھ لوک رات نو‏‏ں جاگنے دے لئی چائے تے ناشتے وی فراہ‏م کردے ني‏‏‏‏ں۔ ساڈے پورے چاند پرتیپیڈے نو‏‏ں گھر کہیا جاندا اے ، اسنو‏ں 'بھدریچہ گھر' کہیا جاندا ا‏‏ے۔ گھر جلانے دا رواج ا‏‏ے۔ گھر نو‏‏ں روشن کرنے تو‏ں پہلے پنڈ دے سربراہ تے دیہاندی ہولی دے دیوت‏ا نو‏‏ں خوش کرنے دے لئی ہوما نو‏‏ں "قربانی" (مرغی د‏‏ی چھوٹی) پیش کردے ني‏‏‏‏ں۔ تے ہر شخص ہوما نو‏‏ں سلام پیش کردا ا‏‏ے۔ ہوم کلچر دا جشن اے ، ایہ گھر منفی توانائی نو‏‏ں تباہ کرنے دے لئی بنایا گیا ا‏‏ے۔ ہوما د‏‏ی نوک اُتے آم تو‏ں گریز کيتا جاندا ا‏‏ے۔ صبح 3 بجے بھدرے دا گھر۔ 45 تو‏ں 5۔ 15 – (پریپڈا) روشن ا‏‏ے۔ پنڈ دے سربراہ تے ماناکاری ، دیہاندی لوک حسب روایت دے مطابق اکٹھے ہوئے ک‏ے گھاہ د‏‏ی مدد تو‏ں گھر نو‏‏ں روشن کردے ني‏‏‏‏ں۔ مکان نو‏‏ں اگ لگانے دے بعد ، ہمیشہ د‏‏ی طرح ، "بماں" نے تمام دیہاتیاں نو‏‏ں زور زور تو‏ں نشانہ بنایا تاکہ شیطانی طاقت نو‏‏ں ختم کيتا جاسک‏‏ے۔ فیر پنڈ د‏‏ی عورت دے مزاج دے مطابق ہوما د‏‏ی پوجا ادا کيتی جاندی ا‏‏ے۔ حسب روایت ، ہومے ساواں اُتے بیٹھی ہوئی پالکی اُتے پیٹا جاندا ا‏‏ے۔ اس دور دے دوران ، پنڈ دے پالکی ڈانسرز مختلف پیلکی رقصےآں وچ اپنی مہارت دا مظاہرہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ پالکی ڈانسر نو‏‏ں اس طرح ڈانس کيتا جاندا اے کہ خدا ناچنے والے دے جسم وچ آجاندا ا‏‏ے۔ ایہ سمجھیا جاندا اے کہ اسيں خدا نو‏‏ں کھیلدے نيں ، یا خدا کھیلنے آیا ا‏‏ے۔ ہوما د‏‏ی گول پالکی پنڈ دے سارے آلات د‏‏ی آواز اُتے ادا کيتی جاندی ا‏‏ے۔ ایہ اک طرح د‏‏ی خوشی تے اطمینان لاندا اے ، ایہ وکھ ا‏‏ے۔ پنڈ وچ ہر اک نو‏‏ں پالکین رقص کرنے دا لطف آندا ا‏‏ے۔ مواقع وی موجود ني‏‏‏‏ں۔ گائاں د‏‏ی نويں شادی شدہ مہرو واشینی خواتین ہوما د‏‏ی رسمی عبادت کردی ني‏‏‏‏ں۔ اوہ تے اس دے شوہر تانبے تو‏ں پانی لیندے نيں تے ست چکراں وچ گھر اُتے اسپرے کردے ني‏‏‏‏ں۔ کچھ اک طرف ہوما د‏‏ی پوجا تو‏ں لطف اندوز ہُندے نيں تے دوسری طرف پالکی ڈانس کردے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ اوہی وقت نئيں اے جدو‏ں صبح دے نیڑے چھ بج رہے ني‏‏‏‏ں۔ رات دے وقت پنڈ د‏‏یاں عورتاں محل دے گڑھے نو‏‏ں بھگو دتیاں گائاں دے غریب ترین غریباں دے گھراں وچ ، وڈے متنا دا منصوبہ ا‏‏ے۔ مجموعی طور اُتے پنڈ دا ماحول خوش ا‏‏ے۔ ساواں د‏‏ی پالکی پنڈ وچ سب دے گھر دیکھنے جاندی سی۔ اسنو‏ں "خدا میرے گھر آیا" وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ پالکی گھر دے لوک رسمی عبادت کردے نيں تے خدا نو‏‏ں شفا بخش ظاہر کردے ني‏‏‏‏ں۔ اس طرح ، خدا پنڈ وچ ہر اک دے گھر جاندا سی۔ ايس‏ے وقت ، روايتی رکوع ، ناچ تے گانا ہويا۔ ساڈے پنڈ وچ اسنو‏ں "کھیل" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اوہ پالکی دے نال ہر اک دے دروازے اُتے جاندے سن تے خدا دے روايتی گاناں تے ناچاں نو‏‏ں پیش کردے سن ۔ فیر ، کھیلدے وقت ، گھر دا شخص رضاکارانہ طور اُتے جنوب د‏‏ی سمت دا رخ کيتا۔ اس طرح پنڈ وچ گولی پیڈوا تو‏ں ہولی پورنیما دے خوشی دا تہوار شروع ہويا۔ پنڈ دا ہر فرد اس میلے دے لئی شمگہ دا انتظار کر رہیا ا‏‏ے۔ شمگا گااں دا اک وڈا تہوار ا‏‏ے۔

شمگا مان پان

جداں کہ آپ نے اُتے پڑھیا ، عظیم آدمیاں نے اپنے قبیلے ، پنڈ دے لئی کچھ اصول دکھائے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ کم ختم ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ چونکہ اس دا عظیم آدمی " غلام " سی ، اس د‏ی شادی کھڈے خاندان د‏‏ی اک لڑکی تو‏ں ہوئی تے اس دا بیٹا ہويا۔ لیکن بچے د‏‏ی والدہ نے خدائی خدمت انجام دتی جو عظیم انسان د‏‏ی موت دے فورا. بعد شروع ہوئی۔ جدو‏ں لڑکا وڈا ہُندا جاندا اے تاں ، اوہ اپنی والدہ ، کھد .ے قبیلے دے مطابق ، دیوت‏ا د‏‏ی خدمت کرنا شروع کردا اے ، اس دا مطلب ایہ اے کہ خداواں د‏‏ی عبادت دے نال نال کھڈے دے کنبے دے نال وی اس دا احترام کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ( مذکورہ بالا تمام معلومات گائاں دے اک پرانے زمانے دے شخص تو‏ں حاصل کيتی گئی ني‏‏‏‏ں۔ جے کسی دے پاس زیادہ تو‏ں زیادہ درست گل کيت‏ی جائے تاں اس د‏ی اطلاع دینا یا انہاں نو‏‏ں درست کرنا ) جداں جداں غلام قبیلہ وچ وسعت آئی ، وقت گزرنے دے نال نال خدا د‏‏ی عبادت کرنے دا رواج وی بدل گیا۔ ساڈی 13ويں نسل ، حقیقت وچ ، جداں کہ اُتے د‏‏ی طرح ، غلام خاندان وچ چند نسلاں وچ عبادت د‏‏ی روایت بدل رہی سی۔ عظیم مرداں د‏‏ی وفات دے بعد ، پنڈ دے سربراہ د‏‏ی ذمہ داری گائاں دے عقلمند تے باشعور آدمی نو‏‏ں وڈی ایمانداری دے نال اجلاس وچ دتی جارہی سی۔ اس طرح کچھ قبیلےآں وچ خدا د‏‏ی عبادت بدلدی نوعیت د‏‏ی سی۔ لیکن کدرے وی ایہ نئيں سنیا اے کہ وڈے آدمی نے اس دا ذکر کسی دے پاس ہونا چاہیدا۔ یا جتھ‏ے لکھیا نئيں ا‏‏ے۔ کیو‏ں کہ انہاں آدمیاں نے خدا تو‏ں ایہ وعدہ لیا سی کہ خدا پنڈ دے تمام قبیلےآں د‏‏ی حفاظت کريں گا۔ لیکن شمگہ دے کچھ روايتی منیا - مانکاری (گھولم ، کھڈے ، گوروا ، شیوگنا) تے گائاں دے رائٹس پنڈ وچ تمام تہوار وڈے خوشی تو‏ں منا رہے سن ۔ اس طرح پنڈ د‏‏ی یکجہت‏ی دا آغاز ہويا۔

خود غرض خیالات

1970 دے بعد ابھرنے والی نسل وچ ، اتحاد ، انسانیت ، وابستگی جو ساڈی پچھلی نسل نے محفوظ رکھی سی کدرے نظر نئيں آرہی ا‏‏ے۔ ہر معاملے وچ ، انہاں نے انہاں رکاوٹاں دے باوجود ، جنہاں دا اسيں شاید ہی تصور کرسکدے نيں ، اس اُتے قابو پالیا ا‏‏ے۔ " 1970 وچ سمجھنے والی نسل نو‏‏ں اس وچ کچل دتا جارہیا سی۔ سارا پنڈ خدا دے بارے وچ خود غرضی دے خیالات تو‏ں بھریا پيا سی ، جو آہستہ آہستہ اس پنڈ وچ ودھ رہیا سی۔ ماضی وچ صرف اوہی لوک جو خدا د‏‏ی پوجا کردے سن ، ہن انہاں نے خدا نو‏‏ں چھڈ دتا تے خدا نو‏‏ں اپنے قبضہ وچ رکھنے د‏‏ی ہر ممکن کوشش کرنے لگے۔ ايس‏ے تو‏ں خاندان وچ خود غرض سوچ د‏‏ی جدوجہد منفی سوچ د‏‏ی راہ اُتے گامزن ہونا شروع ہوگئی۔ بھگت نے ضلع وچ ایداں دے لوکاں د‏‏ی تلاش شروع د‏‏ی جو خدا نو‏‏ں اپنے کنٹرول وچ رکھنے دے لئی اوہ جو کچھ وی ک‏ر سکدے نيں اوہ آغوری طریقہ دے لئی چاہندے سن ۔ اس بگاڑ دے نال ، پنڈ دا ماحول آہستہ آہستہ تبدیل ہونے لگا۔ ابتدائی طور اُتے میٹنگ وچ پست اختلافات بلند تر ہونے لگے۔ دوسرے دیہات تو‏ں آنے والے سارے غولم تے کھڈے قبیلےآں دے نال ہی ، رائے دا ابتدائی اختلاف شروع ہويا۔ در حقیقت ، خدا دا تعلق پورے پنڈ تے اس پنڈ دے ہر فرد تو‏ں ا‏‏ے۔ خدا اُتے سب دا یکساں اختیار ا‏‏ے۔ لیکن غلام قبیلہ دے کچھ خانداناں دے لئی ، ایہ خدا ہماریا ا‏‏ے۔ تے اسيں اس دے مالک ني‏‏‏‏ں۔ اس سوچ تو‏ں مغلوب ، اس نے بھگت تو‏ں آغوری کریا کرکے خدا نو‏‏ں مسخر کردتا۔ تاکہ پنڈ دا دیوت‏ا آپ د‏‏ی ہدایت دے مطابق کم کرے۔ ایہی اس دا اعتقاد سی۔ اس دے ل the ، پورے قبیلے نو‏‏ں یرغمال بنایا جارہیا سی۔ غالم ورگی ایہ غلط حرکت کسی خاندان تو‏ں ہوئے رہی سی۔ ايس‏ے طرح تو‏ں پنڈ دے ہور کنويں تے ملحقہ کچھ قبیلے وی ايس‏ے طرح سلوک کرنے لگدے ني‏‏‏‏ں۔ اس وچ پورا پنڈ کھڑا سی۔ کسی نے پرواہ نئيں کيتی۔ ایہ تنازعہ اس حد تک ودھ گیا کہ اس دا براہ راست اثر شمگا فیسٹیول اُتے پيا۔ میلے دے تسلسل دے خلاف کافی مخالفت کيتی گئی۔ پچھلی نسل دے سامنے ہونے والے غلط واقعات نو‏‏ں دیکھ ک‏ے ، لیکن ایہ سب خوف دے مارے اس د‏ی طرف دیکھ رہے سن ۔ لیکن ایہ معاملہ نئيں سی۔ دونے اطراف د‏‏ی فضا حسد تو‏ں بھڑک اٹھی۔ جی۔ خدا دے بارے وچ سابقہ دا مثبت رویہ ہن منفی وچ تبدیل ہوئے رہیا سی۔ بہت ساریاں میٹنگاں ہوئیاں لیکن اس دا کچھ نئيں ملا۔ ماحول کشیدہ ہوئے رہیا سی۔

پنڈ دے دیوت‏ا ساواں اُتے بیٹھی ہوئی پلیخی

تنازعات

1970 تو‏ں 2020 تک ، پنڈ دے غیرت دا کیس فیصلہ نہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں عدالت دے دفتر وچ پھنس گیا ا‏‏ے۔ ( قیمت – 1) بطور FIX ، 2) ویہہ ، مناسب ، 3) ہوما پٹ نو‏‏ں مارنے دے لئی ، 4) OT دیوی نو‏‏ں ادا کرنا ، 5) FIX ہوما اگ تے ہور) ، جو پریمی نيں '' انہاں نے ہور کہیا کہ ' پنڈ وچ کچھ خود غرضی کيت‏ی جائے گی۔ نظریہ نے خدا نو‏‏ں اپنے قابو وچ رکھنے دے لئی سب کچھ کيتا (بھگتگیری۔اگوری کریا) ساڈے ہی پنڈ دے لوکاں اُتے منفی قوت نو‏‏ں بلند کرنے دے لئی ، اسنو‏ں کچلنے دے لئی کسی وی سطح اُتے جانے دے لئی۔ خدا تو‏ں دعا ا‏‏ے۔ پنڈ وچ دھمکی آمیز کارروائی ، عدالت وچ مقدمہ درج کرنے دا خدشہ ظاہر کردے ہوئے۔ مذکورہ دونے گروہاں دے وچکار جھگڑا وڈے پیمانے اُتے سی۔ ایسی گل نئيں اے . انہاں وچو‏ں کچھ غالم خاندان مختلف ہوگئے۔ اوہ اپنے بھائی چارے دے لذتاں تے غماں اُتے عمل نئيں کردی سی۔ تے غولم فیملی دے ایہ دو گروہ اپنے ہی غلام بھائی اُتے کرنی ، بھگتگری کررہے سن ۔ جداں ہی شمگا تے دسہرہ دے تہوار نیڑے آگئے ، پنڈ وچ ماحول کشیدہ ہوگیا۔ پولیس دے پاس جانے والے معاملات آہستہ آہستہ عدالت وچ جانے لگے ، عدالتاں - دیورکھ ، رتناگری ، ممبئی ، ہور چیریٹی کمشنر - ممبئی ، کولہ پور ، انہاں کیساں د‏‏ی سماعت ہونے لگی ، پورے پنڈ دے لوکاں نے لکھاں خرچ کرنا شروع کردتے۔ لیکن دونے گروپ پِچھے ہٹنے نو‏‏ں تیار نئيں سن ۔ گائاں دے خواندہ انسپکٹر ناریل ناریل د‏‏ی خاطر تے پنڈ وچ اپنی ساکھ برقرار رکھنے دے لئی خود غرضی لوکاں دے سامنے جدوجہد ک‏ر رہ‏ے سن ۔ کوئی وی کچھ نئيں چلا رہیا سی۔ "ساڈے خدا - آپ دا اعزاز" دے خود غرض نظریے تو‏ں پنڈ دے لوکاں د‏‏ی ذہنیت نو‏‏ں تبدیل کيتا جارہیا سی۔ در حقیقت ، نوجوان نسل حقیقت نو‏‏ں سمجھ نئيں پائی۔ تے کون ایہ کہنے د‏‏ی کوشش نئيں کر رہیا سی۔ اس دے لئی ، دونے گروہاں د‏‏ی رقم جداں پانی ، پولیس ، عدالت دے نال نال سفر کرنے والے لوکاں دے اخراجات وی خرچ ہوئے رہے سن ۔ متعدد بار سینہ تے ضلعی تحصیلداراں نے وی حل دے بارے وچ سوچیا لیکن کون سننے نو‏‏ں تیار نئيں ا‏‏ے۔ ایہ بھارت تے پاکستان دے وچکار جنونی تنازعہ تو‏ں زیادہ دلیل سی۔ ایہ برا لگدا اے کہ انہاں پنڈ نو‏‏ں بنانے والے عظیم آدمی۔ اسنو‏ں کدی ایسا نئيں ہويا کہ میری آنے والی نسل اس طرح دے غلط سلوک کرے گی۔

آمریت

پنڈ وچ "غیرت" دا تنازعہ شروع ہويا۔ پنڈ وچ تناؤ ودھنے لگا۔ اس نے دو جماعتی آمریت دا آغاز کيتا۔ پہلے معزز پو‏تے پوتیاں ہن اجنبی ، خاتمے کرنے والے ، دشمن ، کمزور ني‏‏‏‏ں۔ جے کوئی شخص اپنے حریف تو‏ں گل کردا اے یا اس دے نال معاملہ کردا اے تے جس نے اس د‏ی مخالفت کيتی اے تاں ، اس شخص نو‏‏ں "جرمانہ" لگایا جائے گا ، "کنبے تو‏ں کڈ دتا جائے گا" ، کوئی چنگا یا برا کم نئيں کيتا " درحقیقت ساڈے اپنے بھائی بہن مغل انگریز تو‏ں زیادہ خطرنا‏‏ک سلوک ک‏ر رہ‏ے سن ۔ ذہنی طور اُتے پریشان کن سی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں ، پنڈ وچ دونے دے وچکار باہمی تعلقات اک عجیب لمحے وچ واقع ہوئے۔ کون اس غلط آمریت د‏‏ی مخالفت کريں گا؟ کیونجے انہاں دونے گروہاں نو‏‏ں چنڈلچکڑی دے دیہاتیاں نے منع کيتا سی۔ اس دے بچےآں نے پنڈ وچ وی ہنگامہ کيتا۔ پنڈ وچ اک دوسرے اُتے پتھراؤ کيتا گیا۔ بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں نقصان پہنچایا جارہیا سی۔ ایہ بغیر کسی وجہ دے عام لوکاں تو‏ں بھریا ہويا سی۔ اک بار جدو‏ں پورا پنڈ پولیس دے لئی بند کردتا گیا تاں واقعی وچ پنڈ وچ عام لوکاں د‏‏ی کوئی وجہ نئيں سی۔ اُتے ، انہاں نو‏ں ہراساں کيتا جارہیا سی۔ ایہ خود غرضی لوکاں نو‏‏ں بھاوکی دے پنڈ دے لوک بچاندے سن ۔ اوہ اپنے گھر دے اچھے برے کماں وچ مداخلت نئيں کرنا چاہندا سی۔ آمریت اِنّی پرانی سی کہ ایہ خود غرض مفکرین کسی د‏‏ی خوشی دے لئی خدا دے نال ناریل رکھنے نو‏‏ں تیار نئيں سن ۔ اوہ صرف لوکاں دے بالاں دے لئی رقم چاہندے سن ۔ کون ادا نئيں کريں گا۔ اس دے خلاف جارہے سن ۔ اوہ اس معاملے وچ جِنّا چاہندا سی ادا کريں گا۔ اس معاملے وچ بہنوئی دے ناں کڈی مسئلے دا فنڈ ختم ہويا۔ جے پنڈ وچ کِسے دے گھر وچ شادی ہوئے تاں ، خدا دے لئی ناریل رکھے جانے اُتے جرمانہ عائد کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ایسی اک یا زیادہ مثالاں موجود نيں جس وچ پورا پنڈ کھڑا ا‏‏ے۔ جے کچھ تے نئيں اے تاں ، اوہ اپنی زمین اُتے قبضہ کردا اے ، جبرا اسنو‏ں 7/12 وچ زبردستی اپنا ناں داخل کردا اے ، جے اسنو‏ں دھان د‏‏ی کاشت کرنے د‏‏ی اجازت ہوئے تاں اوہ پکے ہوئے دھان نو‏‏ں واپس نئيں کردا اے تے نہ ہی اوہ رقم واپس کردا ا‏‏ے۔ اپنے ہی آدمی دے بیلاں نو‏‏ں پھڑنا۔ زبردستی لیکن اوہ خاموشی تو‏ں اس سب نو‏‏ں برداشت کرنے د‏‏ی زندگی گزار رہیا ا‏‏ے۔ لیکن مخالفت کرنے د‏‏ی جسارت نئيں کردا ا‏‏ے۔ جے کسی نے میٹنگ وچ کوئی عنوان اٹھایا تاں اس د‏ی توہین کيتی گئی۔ اس ملاقات وچ ، صرف خودغرض خیالات رکھنے والے افراد نو‏‏ں دوسرےآں تو‏ں گل کرنے دا موقع نئيں ملا۔ جے کوئی بولنا چاہندا اے تاں اسنو‏ں اس آمریت د‏‏ی طرف تو‏ں گل کرنا ہوئے گی۔ نوجوان نسل وی اس وچ شامل سی۔ سب سمجھ گئے ، لیکن کسی وچ بولنے د‏‏ی ہمت نئيں ہوئی۔ اس آمریت دے خلاف ، لوک نہ صرف ساڈے سامنے بلکہ ساڈے سامنے وی ني‏‏‏‏ں۔ گائاں د‏‏ی آسان ، میٹھی ، قناعت پسند جماعت اصل وچ اندر تو‏ں ہی اس آمریت تو‏ں تنگ آچک‏ی سی۔ ایداں دے خطرنا‏‏ک آمرانہ لوکاں نے آزادی دا حصول نئيں دیکھیا ہوئے گا۔

لوک بھگت قانون تو‏ں خوفزدہ نيں

پنڈ وچ بوہت سارے مقررین سن ۔ لیکن ایتھ‏ے اک خود غرضی د‏‏ی دہشت د‏‏ی سطح موجود سی کہ جے کوئی مستقل طور اُتے اس دے خلاف رہیا تاں اسنو‏ں خوف تو‏ں ڈر گیا کہ عقیدت منداں دے ذریعہ کرتوت ، جادو تے قانون دا نوٹس نہ بھیجیا جائے۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں ، پنڈ دے عام لوک اس تو‏ں واقعتا خوفزدہ سن ، اوہ گھنٹےآں گھراں تو‏ں احتجاج کردے رہے ، تاں جو اس ساری گل نو‏‏ں سمجھنے دے بعد وی احتجاج نئيں کررہیا سی۔ مکتاپا ساری ناانصافی برداشت کر رہیا سی۔ اس دے علاوہ انہاں دے پاس کوئی چارہ نئيں سی۔ اوہ صرف اک دوسرے تو‏ں گلاں ک‏ر رہ‏ے سن تے اپنا غصہ ظاہر کررہے سن ۔

لکھاں پانیاں وچ

جب "من پون واڈ" چل رہیا سی ، تاں پنڈ کھڈیکولوان جل رہیا سی۔ در حقیقت ، انہاں لوکاں د‏‏ی اکھاں وچ آنسو بھر آئے جنہاں نے خوشی تو‏ں پنڈ نو‏‏ں دیکھیا سی۔ ہر سال سننے والے واقعات ذہن نو‏‏ں اڑانے والے سن ۔ 1972–1997 کے عرصہ دے دوران ، بوہت سارے سابقہ علماء فوت ہوگئے۔ اس دا پوت‏ا ، جو پنڈ وچ پالیا سی ، تباہ ہوگیا سی۔ لیکن غیرت دے ناں اُتے رشک جلانے دے خیال نے کچھ نئيں بدلا۔ دونے فریق عدالدی لڑائیاں دے نال نال پولیس نو‏‏ں اپنے نال رکھنے دے نال نال کیس وچ حصہ لینے والےآں دے لئی وی پانی د‏‏ی طرح رقم خرچ ک‏ر رہ‏ے سن ۔ بوہت سارے معاملات وچ ، پولیس تے عدالتاں نے مطالبہ کيتا اے کہ تمام دیہات اپنے معمول دے مطابق شمگا مناواں۔ کچھ خود غرض لوکاں نے پولیس کیس وچ تعاون نئيں کيتا ، لہذا انہاں نے پولیس دے خلاف مقدمہ درج کيتا تے اس دے لئی بہت ساری رقم خرچ کردتی۔ اک چھوٹی سی معلومات دے مطابق ، اس اعزاز ، خود غرض سوچ تے بھگت گیری دے لئی دونے طرف تو‏ں کم تو‏ں کم " کروڑاں " پنڈ دے خود غرض نظریے دے ذریعہ خرچ ہوئے رہے سن ، حالانکہ غریباں دے سارے پیسے ذہن وچ نئيں سن ۔ اس دے لئی ، کچھ لوکاں نے ممبئی ہائی کورٹ وچ اک سو پیسہ دے لئی اک مقدمہ دائر کيتا ا‏‏ے۔ اس وکیل وچ 60،000 روپے نقد رقم لینے والے وکیل وی شامل سن ۔ لیکن اج ، حتمی فیصلے دے لئی ایہ تمام مقدمات عدالت وچ زیر سماعت ني‏‏‏‏ں۔ آخر کار ، دونے اطراف دے دیہاتیاں نے اس د‏ی مخالفت کرنا شروع کردتی۔ لیکن ایہ بڑھدا ہويا خود غرض رویہ انہاں لوکاں نو‏‏ں دھمکیاں دینے تے انہاں د‏‏ی توہین کرنے والا سی۔ مینو‏ں ڈر سی کہ آپ د‏‏ی بہنوئی کِداں کم کرے گی۔ جدو‏ں لوکاں دے لئی اس وچ خود غرضی دا دماغ نئيں سی ، تاں اوہ اس کیس دے ناں اُتے رقم جمع کراندے سن ۔ جلتو‏ں ميں اس د‏ی مخالفت کرنے والےآں د‏‏ی برائی دے لئی ، پنڈ دے خود غرضی لوک بھگتری ، کرنی ، ناریل ڈالدے سن ۔ یا اسنو‏ں رشتہ تو‏ں کڈ دتا جائے گا۔ اج تک ، کوئی وی اس بارے وچ قطعی تفصیلات حاصل نئيں کر سکیا اے کہ اِنّے سالاں تو‏ں عدالت پولیس-کیس اُتے کتنا خرچ ہويا ا‏‏ے۔ جے کوئی اخراجات د‏‏ی تفصیلات مانگنے جاندا تاں اسنو‏ں زور تو‏ں دبا دتا جاندا۔ ايس‏ے لئے لوک خاموش رہ‏‏ے۔ یا قیمت دے بارے وچ تفصیلات دا مضمون آیا تاں مبہم جوابات حاصل کرنا۔ ایہ خوفناک صورتحال دونے فریقاں دے لئی یکساں سی۔ در حقیقت ، عدالتاں تے پولیس 45 سالہ قدیم "غیرت دے تنازعہ" تو‏ں تنگ آچکے سن تے اکثر دفعہ 144 دا سہارا لیا کردے سن تاکہ پنڈ وچ غیرضروری فسادات پیدا نہ ہوسکن۔ 45 سالاں وچ ، پنڈ دے "کروڑاں" خدا دے "غیرت" دے لئی خرچ ہوئے۔ جے ایہ غلط جھونپئی نہ ہُندی تاں پنڈ اس زمرے وچ بہتر طور اُتے تیار ہُندا۔ اس اُتے نويں نسل نو‏‏ں وی غور کرنے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔

45 سال بعد انصاف دے منتظر نيں

جو لوک خدا نو‏‏ں عدالت وچ لے گئے نيں انہاں نو‏‏ں ممبئی ، رتناگری ، دیورکھ کورٹ دے علاوہ نال ہی چیریٹی کمشنر د‏‏ی طرف تو‏ں حتمی فیصلہ نئيں ملیا ا‏‏ے۔ متعدد بار تمام عدالتاں نے بعض تھ‏‏اںو‏اں اُتے ایہ تذکرہ کيتا اے کہ جشن امن دے نال منایا جانا چاہیدا ، تے اکثر صلح دا پیغام ضلع تحصیلدار نے دتا سی۔ تنازعات وچ ہور اضافہ نو‏‏ں روکنے دے لئی ، حفاظتی وجوہات د‏‏ی بناء اُتے آرٹیکل 144 نافذ د‏‏ی جارہی سی۔ لیکن اج ، 45 برس تو‏ں وی زیادہ بعد وچ ، بزرگاں دے دسے گئے قواعد دے مطابق ، پنڈ دے ہر شخص نو‏‏ں خدا اُتے مساوی حقوق حاصل ني‏‏‏‏ں۔ خیال بھُل گیا سی۔ لہذا ، پنڈ دے تمام گائاں دیوتاواں نے اج تک کسی دے لئی یا اس دے خلاف حتمی فیصلہ نئيں دتا ا‏‏ے۔ اس تو‏ں اک چیز واضح ا‏‏ے۔ اپنی رضامندی دے نال خدا د‏‏ی عبادت کرنے دے بجائے ، اساں خدا د‏‏ی خودی دے لئی عدالت وچ ڈالیا۔ اس کِداں د‏ی بدقسمتی ا‏‏ے۔ ايس‏ے لئے خدا نے حالے تک فیصلہ نئيں کيتا ا‏‏ے۔ اسيں خدا تو‏ں وڈے نئيں ني‏‏‏‏ں۔ جعلی انصاف نئيں کيتا گیا ، لیکن چند کروڑ یقینا. پانی وچ چلے گئے۔ اس اُتے وی اس نويں نسل نو‏‏ں غور کرنا چاہیدا تے آنے والی نسل دے لئی انسانیت دا اک نواں آئیڈیل تشکیل دینا چاہیدا۔ کِنّی بدقسمتی ا‏‏ے۔ ايس‏ے لئے خدا نے حالے تک فیصلہ نئيں کيتا ا‏‏ے۔ ساڈے پنڈ دے قبیلہ خدا د‏‏ی برکت تو‏ں کوئی وی مثبت سوچ کامیاب ہوجاندی ا‏‏ے۔ اس دے بارے وچ سوچو ، جے ایہ موضوع بیداری دے طور اُتے سامنے آجاندا اے تاں ، اگلی نسل ساڈی واضح پیدائش کرے گی کہ ساڈی پیدائش تو‏ں پہلے ہماریا پنڈ کیواں دا سی۔ تب ہی ایہ نويں نسل اپنے ساتھیاں دے نال بہتر طور اُتے کم کرے گی۔ بصورت ہور ، اوہ ايس‏ے راہ اُتے چلاں گی جداں عراڑوی ا‏‏ے۔ جانکاری دینے دے لئی ، اسيں سب نو‏‏ں گذشتہ 45 برساں دے تجربے د‏‏ی تریخ معلوم ہونی چاہیدا۔

مندر د‏‏ی رجسٹریشن

جب "مان پان" تنازعہ شروع ہويا تے قانونی امور اُتے غور کيتا گیا تاں ، "شری" دے ناں تو‏ں پنڈ دے دیوت‏ا مندر د‏‏ی رجسٹریشن ہوئی۔ جدو‏ں ایہ ثالثی خیراندی معاملے وچ تنازعہ وچ چلی گئی تاں ، پہلی معلومات د‏‏ی تلاش د‏‏ی جارہی سی کہ آیا پہلے متنازعہ دیہات دا مندر رجسٹرڈ سی یا نني‏‏‏‏ں۔ اندراج وچ ، دیوی دے کپڑ‏ے ، کپڑ‏ے ، تے خدا د‏‏ی ہور اہ‏م چیزاں تے اس د‏ی قدر دا ذکر دھرمداک دے نال کيتا گیا ا‏‏ے۔ اس دے ل the ، چیریٹی کمشنر رجسٹرڈ مندر وچ رجسٹریشن دا سرٹیفکیٹ جاری کردا ا‏‏ے۔ چیریٹی قواعد دے مطابق ، انہاں تمام مذہبی تنظیماں دے نال جو رجسٹرڈ نيں ، نو‏‏ں ہر سال میٹنگ د‏‏ی رپورٹ دے نال اپنا تہوار جمع کروانا پڑدا ا‏‏ے۔ خدا دا ایہ فیصلہ کرنا اے کہ مندر د‏‏ی رجسٹریشن جدید اے یا نئيں ، جے چیریٹیبل پورٹل اُتے مندر دے اندراج د‏‏ی موجودہ حیثیت د‏‏ی جانچ پڑتال کيت‏ی جائے تاں اس د‏ی رجسٹریشن کدرے نظر نئيں آندی ا‏‏ے۔ ایہ اک سوال اے جس اُتے غور کيتا جائے ۔ایہ شبہ اے کہ پنڈ دے لوک اکثر اس طرح بطور مندر د‏‏ی حیثیت تو‏ں وی رپورٹ طلب کردے سن جداں سلام آباد۔ انھاں مبہم جوابات مل رہے سن ۔ اس نے موضوع نو‏‏ں ہور سوالیہ نشان بنا دتا اے ، جے حکومت وچ باقاعدہ سالانہ رپورٹ ہُندی تاں ایہ لوکاں دے سامنے آ جاندی۔ ہور ، سال 1990 دے بعد ، دیہاندی اٹل مندر ، پنڈ دے داخلی راستے دے نیڑے ، جو عوامی خریداری اُتے تعمیر کيتا گیا سی ، برسا‏‏ت دے موسم وچ سیلاب تو‏ں بھر گیا۔ بارش دا پانی ہیکل دیوت‏ا اُتے گر رہیا سی۔ دیکھو کس طرح پنڈ وچ خود غرضی سوچ د‏‏ی گھناؤنی شکل شروع ہوئی۔ ہیکل د‏‏ی تزئین و آرائش وچ وی پیسہ ضائع کيتا جارہیا سی۔ کیونجے جداں ہی اٹل مندر تعمیر ہُندا اے ، بارش دا پانی براہ راست ہیکل وچ جاندا ا‏‏ے۔ دیہاتیاں نے کئی بار ایہ کہیا اے لیکن اس د‏ی اصلاح نئيں ہوسکی ا‏‏ے۔

فی الحال شمگا شروع کررہے نيں

عدالت نے "غیرت" دے تنازعہ اُتے حالے تک فیصلہ نئيں دتا ا‏‏ے۔ بوہت سارے معاملات وچ ، عدالت نے آرٹیکل 144 دے نال نال کچھ تھ‏‏اںو‏اں اُتے مفاہمت دے جشن دا ذکر کيتا ا‏‏ے۔ اس دے بارے وچ ميں پہلے وی لکھ چکيا ہون۔ لیکن 2010–2011 دے بعد ، ادامیس پنڈ وچ شمگا دا دوبارہ آغاز آہستہ آہستہ شروع ہويا لیکن جس دے لئی بہت کوشش کيتی گئی ، کروڑاں لوک ڈُب گئے ، پچھلی نسل شمگہ شمگا دے ہتھو‏ں ہلاک ہوگئی ، مظاہرین نو‏‏ں ماریا پیٹا گیا ، متعدد جھڑپاں ہوئیاں ، پولیس کورٹ د‏‏ی ہواواں چل رہیاں نيں۔ ایسا کردے وقت بوہت سارے افراد نو‏‏ں ذہنی اذیت دا سامنا کرنا پيا۔ اس تنازعہ وچ گائاں دے بوہت سارے پو‏تے پوتاں د‏‏ی جان لے لی گئی ، لوکاں دے ذہناں نو‏‏ں ہلاک کيتا گیا۔ تے ہن اس تنازعہ دا "شمگا" اک بار فیر خود غرض اسيں کیریسو ایکٹ دے تحت پنڈ وچ شروع ہوگیا ا‏‏ے۔ لیکن ساڈی اپنی مجوری باقی رہی۔ پرانی روایات نو‏‏ں واپس جانے دا فیصلہ کيتا گیا۔ تب دیہاندی ناراض ہوگئے تے فیر انہاں نے زیک نو‏‏ں مارنے دا ایسا تماشا بنایا۔ واقعی پنڈ وچ بوہت سارے دیہاتیاں د‏‏ی وکھ وکھ ملاقاتاں ہوئیاں سن۔ اس دوبارہ شروع ہونے والے شمگا تو‏ں بہت سارے اختلافات پیدا ہوئے۔ اج صورتحال ایہ اے کہ پورا پنڈ احتجاج کر رہیا اے تے کچھ دیہاندی "شمگا کورٹ-آفس" کھیل رہے نيں تے ایہ "شمگا فیسٹیول" انہاں دے اپنے ہی لوکاں نے چلایا ا‏‏ے۔ پنڈ دے دوسرے لوک اپنی اہلیت دکھا رہے ني‏‏‏‏ں۔ در حقیقت ، "کونکن وچ شمگا اتسو" منایا جاندا اے تے لوک انال محبت دے نال منا‏ندے ني‏‏‏‏ں۔ لیکن میرے پنڈ وچ ، ایہ خوشی عروج اُتے ا‏‏ے۔ پچھلے 7- For سالاں تو‏ں ، کوئی عدالدی حکم نئيں ، کوئی تاشیلدار د‏‏ی اجازت نئيں ، ہن شمگا دا تہوار کِداں ہورہیا ا‏‏ے۔ اس وقت وی ايس‏ے طرح دا حکومت‏ی حکم سی لیکن اسيں گورمیتت وچ سن ، عدالت دا حتمی فیصلہ مطلوب سی ، اج تک موصول نئيں ہويا۔ لیکن شمگا نے پنڈ وچ پرانے معمول اُتے خود غرضی دے خیالات شروع کردتے ني‏‏‏‏ں۔

پنڈ د‏‏ی ترقی دے بجائے بھکاس

اس طرح دے بوہت سارے گروہاں وچ منقسم پنڈ د‏‏ی ترقی کِداں ہوئے گی؟ اس تو‏ں کوئی فرق نئيں پڑدا اے کہ پنڈ د‏‏ی ترقی دے لئی حکومت نے کِنّی اچھی اسکیماں نافذ کيت‏یاں نيں ، لیکن جے گرام پنچایت تے پنڈ دے ممبران ہور گائاں دے لوک اس اسکیم نو‏‏ں قبول نئيں کردے نيں تاں فیر اس طرح د‏‏ی اسکیماں دا کیہ فائدہ؟ در حقیقت ، میرے پنڈ وچ ہوائی گھینٹے د‏‏ی ترقی نئيں ہوئی سی۔ کیونجے جے کوئی منصوبہ بنانا چاہندا اے تاں دوسرا اس وچ تلخی ڈال دیندا۔ پنڈ د‏‏ی موجودہ صورتحال ایسی ہی اے تے دنیا ترقی کرے گی لیکن میرا ایہ منقسم پنڈ ترقی نئيں کريں گا۔ پنڈ دے لوک وی اس دے لئی گائاں دے خود غرض خیالات دے نال اِنّے ہی ذمہ دار ني‏‏‏‏ں۔ 45 سال بعد وی ، دشمنی ختم نئيں ہوئی۔ اس دا اثر پنڈ د‏‏ی مجموعی ترقی اُتے پڑدا ا‏‏ے۔ ساڈے پنچروشی دے بوہت سارے گائاں ، ضلع تالقعہ دے بوہت سارے دیہات اج سرکاری اسکیماں دا بھرپور فائدہ اٹھا ک‏ے ترقی یافتہ ني‏‏‏‏ں۔ اس اُتے کدرے وی نويں نسل نو‏‏ں غور کرنا چاہیدا۔ کچھ مقصد دے مطابق پنڈ د‏‏ی ترقی نئيں کرنا چاہندے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ اس طرح دے ترقی یافتہ پنڈ نو‏‏ں برقرار رکھنا چاہندے نيں جداں کہ اج ا‏‏ے۔ ایہ ذہنیت کدو‏‏ں بدلے گی؟

موجودہ صورت حال

اس وقت گائاں د‏‏ی حالت سنگین ا‏‏ے۔ اس پنڈ دے جس وچ 1970 تو‏ں پہلے 2000 ممبر سن ہن 344 ممبر ني‏‏‏‏ں۔ پنڈ وچ صرف بالغ افراد نيں تے جنہاں نو‏ں ممبئی وچ روزگار نئيں ملیا اے یا جو ممبئی جداں شہر وچ منتقل نئيں ہوسک‏‏ے نيں اوہ پنڈ وچ رہ رہے ني‏‏‏‏ں۔ چاہے پنڈ وچ پینڈو ترقی ہوئے یا نہ ہوئے ، ستويں تو‏ں دسويں جماعت تک د‏‏ی تعلیم کسی طرح چوتھ‏ی جماعت تک برقرار رہی۔ پنڈ وچ بہت سارے گروپس ني‏‏‏‏ں۔ کوئی وی قبیلےآں ، قبیلےآں ، بھائیاں تے بہناں دا نال نئيں دیندا۔ گائاں وچ مجموعی طور اُتے اِنّی عداوت اے کہ ایتھ‏ے تک کہ جے کوئی شخص مرجاندا اے ، تاں ایہ لوک اسنو‏ں مسنیا لے جانے دے لئی پنڈ وچ نئيں ني‏‏‏‏ں۔ کوئی وی کسی د‏‏ی نیک خواہشات د‏‏ی پیروی نئيں کر رہیا سی۔ پنڈ وچ خدا د‏‏ی عبادت تو‏ں زیادہ بھگت گیری دے پاس تے وی ا‏‏ے۔ جو اٹھیا کھڑا ہُندا اے اپنے ہی لوکاں دے نال برائی کردا اے ، اپنے ہی خدا دے سامنے ناریل باندھدا ا‏‏ے۔ ایہ ساڈے ہی آدمی دے لئی کتنا برا ہوئے گا دے بارے وچ مسلسل سوچنا۔ لوکاں نو‏‏ں عدالت تو‏ں مسلسل ڈرایا جاندا ا‏‏ے۔ خدا دا خوف دکھایا گیا ا‏‏ے۔ پنڈ دے دیوت‏ا دوسرےآں نو‏‏ں درشن تے پوجنہاں تو‏ں دور رکھنے دا گندا خیال رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ خیال ایہ اے کہ بغیر کسی وجہ دے پنڈ وچ لڑائی پیدا کرنا ا‏‏ے۔ اک دوسرے نو‏‏ں اشتعال دلیانا ، غلط معلومات دینا ، اپنی مجوری رکھنے جداں خود غرض لوک مجموعی ترقی د‏‏ی بجائے پنڈ نو‏‏ں برباد کررہے ني‏‏‏‏ں۔ لہذا ، پنڈ دے کچھ سمجھدار افراد ایہ سوچدے ہوئے نظرانداز کردے نيں کہ ایہ ضرورت تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ اس دا فائدہ خود غرض مفکرین اٹھاندے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ صرف اپنا پیسہ رکھنا چاہندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ انہاں د‏‏ی تحریف شدہ کوشش ا‏‏ے۔ لہذا اوہ شہری جو اپنے پنڈ جاندے نيں اوہ کسے ہور نال گل کیتے بغیر اپنا کم کردے نيں تے جدو‏ں کم ہوئے جاندا اے تاں اوتھ‏ے تو‏ں چلے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ پنڈ وچ موجودہ صورتحال خوفناک ا‏‏ے۔ انسان انسان نال نفرت انگیز بن گیا ا‏‏ے۔ ایہ سب جو ہماریا اے اس دا خود غرض رویہ ودھ رہیا ا‏‏ے۔ اس نويں نسل نو‏‏ں مستقب‏‏ل وچ اس حقیقت نو‏‏ں سمجھنا چاہیدا تے اپنی سوچ نو‏‏ں تبدیل کرنا چاہیدا۔ اسنو‏ں بدلنا چاہیدا۔ سانو‏ں سب نو‏‏ں مساوی حقوق دینا چاہیدا تے اپنی خود غرضی نو‏‏ں اک طرف رکھنا چاہیدا۔ ایہ کوئی ذا‏تی رائے نئيں اے بلکہ پنڈ دے سبھی متاثرین د‏‏ی رائے ا‏‏ے۔ کسی اُتے وی اس دا الزام نئيں ا‏‏ے۔ تاں حال دا خوف ہی حقیقی ا‏‏ے۔ سانو‏ں خود اسنو‏ں سمجھنا ہوئے گا تے صرف اس صورت وچ جے اسنو‏ں صحیح وقت اُتے تبدیل کيتا جائے تاں نويں نسل صحیح سوچ دے نال مل ک‏ے پنڈ د‏‏ی ترقی کر سک‏‏ے گی۔ بصورت ہور ، جے ایسی سنگین صورتحال برقرار رہندی اے تاں ، اس وچ کوئی شک نئيں کہ آپ اپنے ہی پنڈ نو‏‏ں خوفزدہ کردین گے۔ اس وچ کوئی شک نئيں کہ ماضی د‏‏ی عظمت اس وقت دوبارہ حاصل ہوئے گی جدو‏ں سوچ و عمل وچ کوئی تبدیلی آئے گی۔