کتھاکلی
کتھاکلی ہندوستانی کلاسیکی رقصاں دی وڈی قسم اے۔ [۱] جنوبی ہندوستان وچ کیرل دی سرزمین کئی کلاسیکی رقص و سرود کیندی جائے پیدائش اے انہاں وچوں کتھاکلی دی اساطیری اہمیت تے تاریخی قدامت نوں اعتبار دا درجہ حاصل اے۔[۲][۳][۴] کتھاکلی جنوبی ہند دے عہد عتیق دے متنوع مذہبی ڈرامائی اصناف دی آمیزش توں تیار اک رزمیہ رقص اے، اس وچ رقاص مختلف مدارواں دی مدد توں تے جسم دے و حرکت و عمل تے ہتھ پیر دے اشاراں توں انسانی جذبات دے مختلف کیفیتاں دا اظہار کردا اے اس رقص وچ چہراں دے تاثرات دے نال ہتھوں دی مدراواں دی وی اہمیت اے۔[۲][۳][۴] لیکن ایتھے مدراواں دی کوئی علاحدہ شناخت نئيں ہُندی اے بلکہ ایہ مدرائاں من جملہ عمل رقص دا حصہ نيں۔ اس رقص دے مجموعی حرکت توں ہی مدراواں دی معنوی پہلو اجاگر ہُندے نيں۔ بھرت ناٹیم دی طرح کتھاکلی وچ وی نرت، نرتیہ تے ناٹیہ یعنی خالص رقص، تاثرات تے ڈرامائی عناصر دے امتزاج اک جلوہ بن جاندا اے۔ موسیقی اس دا لازمی جز اے۔ رقص دا آہنگ موسیقی دے آہنگ توں جذب ہوجاندا اے۔ آہنگ و دھن دونے دی وحدت اس رقص نوں جمالیاتی کیفیتاں دے عروج اُتے لا کھڑا کردی اے۔[۵] کتھاکلی سنسکرت دے دو لفظاں کتھا تے کلی توں مل کے بنا اے کتھا دا مطلب اے داستان، کہانی تے کلی دا مفہوم اے فن تے اظہار فن اس طرح کتھاکلی دا مطلب ہويا اساطیری داستاناں تے کہانیاں دے اظہار دا فن چاں کہ کتھاکلی وچ ہندوستانی اسطوری کہانیاں نوں بنیاد بناکر ہی موسیقی دی مدد توں رقص دا پیکر عطا کیتا جاندا اے اس لئی اس تخلیقی آرٹ نوں کتھاکلی دے ناں توں منسوب کیتا جانے لگیا۔[۶][۷]
کتھاکلی وچ فن کاراں دے لباس و زیورات ناٹیہ شاستر دے اصولاں دے مطابق ہُندے نيں۔[۸] اس رقص دے کرداراں نوں مختلف ناواں توں پکاریا وی جاندا اے۔
کتھاکلی وچ کرداراں دے لباس و پوشاک گرچہ بہت زیادہ مختلف نئيں ہُندے اُتے کہانی دے کرداراں نوں بنیاد بناکر انہاں نوں مخصوص وضع و قطع تے مختلف آرائش و زیبائش دے نال پیش کیتا جاندا اے تاکہ کرداراں دی شناخت انہاں دے مخصوص لباس تے سج سجاوٹ دی وجہ توں بآسانی ہو سکے۔ ایويں تاں کتھاکلی دی جڑاں ناٹیہ شاستر توں جا ملدی نيں[۸] اُتے فن دی حیثیت توں اس دی ابتدا اولاً کیرل دے ہندو مندراں وچ ہوئی[۹] تے عہد بہ عہد لوک ناچاں دے شانہ بہ شانہ ارتقا دے کئی منازل طے کرکے موجودہ صورت وچ جنوبی ہندوستان دا مقبول عام رقص اے۔
بھرت ناٹیہ دا آغاز و ارتقا چونکہ شاہی درباراں وچ ہويا اس لئی اداکاری، آہنگ و دھن تے ملبوست سبھی وچ نزاکت ونرمی ہُندی اے۔ لیکن کتھاکلی وچ نرمی و نزاکت دی بجائے مردانہ جاہ و جلال تے شان وشوکت جداں اوصاف ہُندے نيں۔ کتھاکلی وچ اصل مدرائاں ہُندیاں نيں مدراواں دا استعمال جس طرح توں اس وچ کیہ جاندا اے اوہ کسی تے رقص وچ نئيں کیتا جاندا۔ اس وچ مختلف قسم دے انسانی احساست وجذبات تے ذہنی کیفیات دا اظہار جسم دی متحرک کیفیتاں تے چہراں دے تاثرات توں ہُندا اے۔ کتھاکلی وچ صرف ہتھ دے بے شمار معنی خیز اشارے تے کنایے نيں جسم دے کسی وی حصے دی ذرا سی حرکت توں مدرا بدل جاندی اے۔ پیر دی حرکت وعمل، پیر نوں کم تھکانے دی خواہش تے کسی وی جانب آزادانہ حرکت دی آزادی اس رقص دی بنیادی خصوصیات نيں۔ جنہاں دا گہرا رشتہ جنگ تے جنگ دے طور طریقےآں، تربیتاں توں اے۔ رفتہ رفتہ آریاں دی بہت ساریاں کہانیاں اس رقص وچ شامل ہوئیاں۔ مہابھارت، راماین، شیو پران تے بھاگوت پران دی کہانیاں اس رقص وچ پیش ہونے لگاں۔[۱۰][۱۱] موسیقی جو گاندے نيں رقاص انہاں نوں رقص وچ پیش کردے نيں۔ رومانی فضاواں دی تشکیل دے نال ایہ رقص خطر ناک خونی جنگی مناظر نوں وی پیش کردا اے۔ ایہی وجہ اے کہ خواتین فن کار اس رقص وچ کم ہی حصہ لیندی نيں۔ کتھاکلی دے فنکار مختلف قسم دے رنگاں توں میک اپ بنا کے رنگ برنگے ملبوست زیب تن ہوکے جدوں منچ اُتے اپنے فن دا مظاہرہ کردے نيں تاں ناظرین حیرت زدہ ہوکے انہاں نوں دیکھدے ہی رہ جاندے نيں۔ کتھاکلی دی انہاں نوں خصوصیات دی وجہ توں معروف آفاقی شاعر رابندر ناتھ ٹیگور نے کتھاکلی رقص نوں خوب سراہا سی ۔
کتھاکلی وچ نین ابھینے یعنی اکھاں دے اشاراں، تاثرات تے ڈرامائی عمل نوں بہت زیادہ اہم منیا جاندا اے۔ مختلف انسانی جذبات و احساست دا اظہار و ابلاغ دا کم نگاہاں دی حرکت وعمل توں انجام دتا جاندا اے۔ حقیقت ایہ اے کہ ہتھوں دی حرکتےآں تے اکھاں دے عمل دے خوب صورت امتزاج توں اس رقص دی جمالیات سامنے آندی اے۔ اس رقص وچ اکھاں دی اٹھ آسجے تے نگاہاں دی نو حرکدیاں مکھ ابھینے دی بنیاد بندیاں نيں۔ رساں دے اعلا ترین اظہار دے لئی کتھاکلی دا فن نہایت موزاں اے۔ کتھاکلی وچ ایويں تاں کئی سو مدرائاں نيں لیکن فن کاراں نے چوبیس مدراواں وچ انہاں تمام مدراواں دا رس نچوڑ کر رکھ دتا اے۔ اس رقص دے ذریعہ کائنات دی بنیادی طاقت دا احساس پیدا کیتا جاندا اے۔ کتھاکلی نے رقص نوں ڈراما بنا دتا اے۔ ایسا ڈراما جو اپنی پیچیدگیاں دا حسن رکھدا اے۔ ایہ رقص جمال و جلال دے اظہار دا اک انوکھا فن اے۔
مورتاں
سودھو
حوالے
سودھو- ↑ Williams, Drid (2004). "In the Shadow of Hollywood Orientalism: Authentic East Indian Dancing". Visual Anthropology (Routledge) 17 (1): 69–98. doi:. http://jashm.press.illinois.edu/12.3/12-3IntheShadow_Williams78-99.pdf. Archived 2016-03-04 at the وے بیک مشین
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M. The Rosen Publishing Group, 359. ISBN 978-0-8239-3179-8.
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ (2003) South Asian Folklore: An Encyclopedia. Routledge, 332–333. ISBN 978-0-415-93919-5.
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ Phillip B. Zarrilli (2000). Kathakali Dance-drama: Where Gods and Demons Come to Play. Routledge, xi, 17–19. ISBN 978-0-415-13109-4.
- ↑ (2003) South Asian Folklore: An Encyclopedia : Afghanistan, Bangladesh, India, Nepal, Pakistan, Sri Lanka. Routledge, 57, 332–333. ISBN 978-0-415-93919-5.
- ↑ James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M. The Rosen Publishing Group, 358–359. ISBN 978-0-8239-3179-8.
- ↑ (2006) Encyclopedia of Hinduism. Infobase Publishing, 230. ISBN 978-0-8160-7564-5.
- ↑ ۸.۰ ۸.۱ Phillip B. Zarrilli (2000). Kathakali Dance-drama: Where Gods and Demons Come to Play. Routledge, 25–29, 37, 49–56, 68, 88–94, 133–134. ISBN 978-0-415-13109-4.
- ↑ Phillip B. Zarrilli (2000). Kathakali Dance-drama: Where Gods and Demons Come to Play. Routledge, xi, 3. ISBN 978-0-415-13109-4.
- ↑ Phillip B. Zarrilli (2000). Kathakali Dance-drama: Where Gods and Demons Come to Play. Routledge, 3. ISBN 978-0-415-13109-4., Quote: "Like most traditional modes of storytelling and performance in India, Kathakali plays enact one or more episodes from regional versions of the pan-Indian religious epics (Ramayana and Mahabharata) and Puranas."
- ↑ (8 May 2014) Modern Asian Theatre and Performance 1900–2000. Bloomsbury Academic, 196–197. ISBN 978-1-4081-7720-4.