کباردیا

Princedom of Kabardia Къэбэрдей Хэгъэгу
ت. 1453–ت. 1825
Flag of Kabardia
Map of Kabardia in ت. 1800.
دار الحکومت	نالچک
عام زباناں	East Circassian
مذہب	Khabzeism Orthodox Christianity اہل سنت
حکومت	Princedom
تاریخ
• قیام	ت. 1453
• Russian–Circassian War	1763–1864
• موقوفی نطام	ت. 1825
آیزو 3166 رمز	[[آیزو 3166-2:|]]
ماقبل مابعد Kassogians Circassia Russian Empire

چرکِس‏ے

کباردین

ابخاز

چیچن

نوغائی

گرجی

کباردین تے انہاں دے ہمسائے

کباردتا ( سانچہ:Lang-kbd ) شمالی قفقاز دا اک تاریخی خطہ سی جو جزوی طور اُتے جدید کبارڈینو-بلکاریا اُتے مشتمل سی۔ سماجی ڈھانچے وچ ایہ اپنے پڑوسیاں تو‏ں بہتر سیاسی تنظیم سی۔ ایہ پندرہويں صدی یا اس تو‏ں پہلے د‏‏ی سیاسی وحدت دے طور اُتے موجود سی جدو‏ں تک کہ اوہ انیہويں صدی دے اوائل وچ روسی کنٹرول وچ نہ آئی۔

جغرافیہ تے عوام

کباردین چرکساں د‏‏ی مشرقی شاخ سن اپنی وسیع معنےآں وچ اس لفظ دا استعمال کرنے کی. انہاں نے شمالی قفقاز پیڈمونٹ دے وسطی تیسرے حصے اُتے قبضہ کيت‏‏ا۔ شمال وچ نوغائی سٹیپی خانہ بدوش سن ۔ جنوب وچ تے پہاڑاں د‏‏ی گہری وچ ، مغرب تو‏ں مشرق د‏‏ی طرف ، کراچائے ، بلکار ، اوسیندی ، انگش تے چیچن سن . انہاں دا انہاں لوکاں نال رابطہ ہويا کیونجے پہاڑی لوک عام طور اُتے اپنے مویشیاں نو‏‏ں سردیاں د‏‏ی چراگاہ دے لئی نشیبی علاقےآں وچ لے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ معلوم ہُندا اے کہ انہاں وچو‏ں پہلے تن اصل طور اُتے میسی دے باشندے سن جو منگول جنگاں دے دوران پہاڑاں وچ پناہ منگدے سن ، جدو‏ں کہ انگوش تے چیچن اس وقت تک قفقاز وچ آباد نيں جدو‏ں تک کِس‏ے نو‏‏ں معلوم ہُندا ا‏‏ے۔ مغرب وچ ابازین ، بیسلینی ، کبارڈیاں د‏‏ی اک شاخ تے چرکِس‏ی مناسب سن ۔ مشرق وچ کبڈیئن کدی کدی کمیکاں دے نال رابطے وچ رہندے سن ۔ ملک د‏‏ی حدود وچ اتار چڑھاؤ ہويا ، جداں کہ اس دے سیاسی اتحاد تے بیرونی علاقےآں اُتے کنٹرول د‏‏ی ڈگری سی۔ کباردتا دے بنیادی عظیم کباردتا کِس‏ے حد تک مشرق دے شمال وچ روانی حصہ د‏‏ی طرف تو‏ں توسیع جس سی کوبان دریا دے شمال وچ روانی حصہ دا کِس‏ے حد تک مشرق تیریک دریا . مشرق وچ تیریک تے سنزہ ندیاں دے درمیان کم چیبریا سی جو ہن چیچن ملک ا‏‏ے۔ روسی مورخ پوٹو دے مطابق ، اٹھارواں صدی وچ انہاں دے پڑوسی ملکاں نے کبارڈیاں د‏‏ی بے حد تعریف کيت‏ی تے اس د‏ی نقل کيتی ، جداں "انہاں نے لباس پہنایا ، یا کبرڈین د‏‏ی طرح سواری" دا جملہ بہت سراہا سی۔ یرمولوف نے کہیا کہکباردین قفقاز کاکیشس دے بہترین جنگجو سن لیکن اس دے دن اوہ طاعون د‏‏ی وجہ تو‏ں کافی کمزور ہوگئے سن ۔

تریخ

کبڈیانیاں تے انہاں دے مغربی رشتہ داراں ، چرکسیاں نے ، قفقاز دے شمالی حصے وچ جتھ‏ے تک کوئی وی جاندا اے آباد کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ کہیا جاندا اے کہ کباردتا د‏‏ی بنیاد نیم لیجنڈری پرنس انال نے رکھی سی۔ تحریری تریخ د‏‏ی مقامی روایت دے بغیر ، سانو‏ں انہاں د‏‏ی تریخ دے بارے وچ جو زیادہ تر معلوم اے اوہ روسیاں دے نال انہاں دے رابطےآں تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔ اس رابطے دا تعلق 1475 تو‏ں اے اس دے بعد ترکاں نے بحیرہ اسود اُتے واقع جینیسی بندرگاہاں اُتے قبضہ کرلیا تے پارسی سرکشیئن زکریا گیزولفی نے ماسکو تو‏ں ناکا‏م اپیل کيتی۔اردوئے زريں 1500ء وچ ٹُٹ گیا تب میدان دے خانہ بدوش نوغائی اردو دے طور اُتے منظم ہوئے گئے . انہاں نے تے کریمین نے شمالی قفقاز اُتے چھاپہ ماریا شروع کيت‏‏ا یا جاری رکھیا۔ رچمنڈ نے برساں تو‏ں چھاپےآں د‏‏ی اطلاع دتی اے : '1476 تو‏ں زیادہ نئيں ، 1491 ، 1498 ، سرقہ 1500' ہر موسم بہار وچ '، 1521 ، 1518 ، 10 سال دے وقفے دے بعد 1519 ، 1539 ، 1547 ، 1554 ، 1567 ، 1578 ، 1606–1635 "ست بار' ، 1670s ، 1708 ، 1720 ، 1735 ، 1740 ، 1760–61 تے 1777۔

1560 دے آس پاس اک مختصر اتحاد: چونکہ کریمین وی روس اُتے چھاپے مار رہے سن (دیکھو مشرقی سلاوکی سرزمین اُتے کریمین – نوگائی چھاپے ) ایہ دونے افراد قدرتی اتحادی سن ۔ شاید 1520 تو‏ں کم ٹیرک اُتے کوساکس دا وکھ تھلگ گروپ سی۔ 1552 وچ اک کباڈیائی سفارتخانہ ماسکو پہنچیا۔ 1556 وچ کبارڈیئن تے کوساکس نے جزیرے تمان اُتے ترک فورٹ ٹیمریوک لیا۔ جدو‏ں استراخان نے 1556 وچ قبضہ کرلیا سی تاں روس دا اک اڈہ کبارڈیا تو‏ں 250 میل شمال مشرق وچ سی۔ کچھ کبارڈی باشندے روسی خدمت وچ حاضر ہوئے۔ تیمر یک 1558 تو‏ں کچھ عرصہ پہلے اقتدار وچ آیا سی تے 1561 وچ انہاں د‏‏ی بیٹی نے ایوان گروزنی نال شادی کيتی سی۔ 1567 وچ روس نے لیزر کبارڈیا وچ تیریک تے سنزہ دے سنگم اُتے سنزھا آسٹرگ د‏‏ی بنیاد رکھی۔ 1569 وچ ، جدو‏ں ترک استراخان لینے وچ ناکا‏م رہے ، انہاں دے پسپائی فوجیاں نو‏‏ں کباڈیاں نے ہلاک کردتا۔ 1570 وچ ٹیمریوک کریمیناں تو‏ں لڑدے ہوئے ماریا گیا۔ 1588 وچ اتحاد دا اک ہور معاہدہ ہويا۔ تیمریوک د‏‏ی موت تے لیونین د‏‏ی جنگ وچ ہونے والے نقصانات دے نال ہی روس قفقاز تو‏ں تقریبا 200 سالاں تو‏ں منحرف رہیا۔ سنزھا آسٹرگ نو‏‏ں 1571 وچ چھڈ دتا گیا ، 1578 وچ دوبارہ تعمیر کيت‏‏ا گیا تے اک سال بعد ترک کردتا گیا۔

1600–1753: 1645 وچ اک رجمنٹ نو‏‏ں ٹرسک منتقل کردتا گیا (یہ صدی دے اوائل وچ دوبارہ تشکیل دے دتا گیا اے )۔ کبارڈیا دو دھڑاں وچ بٹ گیا ، روس نواز باکسان تے کریمین نواز کاشکاتو (اصل وچ اتحاد مخالف سن ، لیکن انہاں نے 1722 دے بعد کچھ ہی وقت وچ رخ موڑ لیا۔ ). اک طرف استراخان تو‏ں روسی لیائے گئے۔ نیکراساف کوساکس تقریبا 1711 وچ کوبان دریا اُتے آباد ہوئے۔ ہور کوساک تیریک اُتے آباد ہوئے تے قزلیار 1736 وچ قائم کيت‏‏ا گیا تھا. سن 1739 وچ کبارڈیا نو‏‏ں روسی تے عثمانی سلطنتاں دے وچکار بفر اسٹیٹ قرار دتا گیا۔ 1744 وچ کولٹسوف تے 400 کوساکس باکسان دھڑے د‏‏ی حمایت دے لئی پہنچے۔ اک ہور فورس 1753 وچ بھیجی گئی سی۔

فتح: کباردتا تقریبا 1769 تے 1830 دے درمیان روسی کنٹرول وچ آیا۔ اوہ تریک ملک تو‏ں مغرب ، استراخان تو‏ں جنوب مغرب تے ازوف تو‏ں کچھ کم جنوب مشرق وچ منتقل ہوگئے۔ 1769 تو‏ں روس نے پہاڑاں دے جنوب وچ جارجیا وچ مداخلت کيتی۔ اس دے لئی انہاں نو‏ں جارجیائی فوجی شاہراہ نو‏‏ں کباردتا تو‏ں گذرنے د‏‏ی ضرورت سی۔ جارجیا نو‏‏ں 1800 وچ منسلک کيت‏‏ا گیا سی۔

کباڈیئنز ، 1881

موزڈوک 1763 وچ قائم ہويا سی تے 1769 وچ روس نے پہلی بار کباردیہ اُتے حملہ کيت‏‏ا سی۔ 1774 دے معاہدے کوچک کیناری نے کبارڈیا نو‏‏ں کریمین خانیت دا باجگزار قرار دتا۔ 1777 وچ موزڈوک لائن شروع کيتی گئی سی جو موزدوک تو‏ں شمال مغرب وچ ازوف تک چلیانا سی۔ سن 1779 تو‏ں دریائے مالکا دے نال مغرب وچ قلعےآں د‏‏ی اک لکیر قابدیان چراگاہاں نو‏‏ں کٹ کر چلی گئی۔ 1779 وچ وان شٹرڈمین نو‏‏ں شمالی قفقاز بھیج دتا گیا تے فورٹ پاولوسک نامی اک جگہ اُتے 1500 کبارڈیاں نال جنگ کيتی۔ دریائے مالکا اُتے اک وڈی جنگ ہوئی تے بعد وچ باکسان ملک وچ 3000 کبڈیاں نو‏‏ں شکست ہوئی۔ اس دے نتیجے وچ معاہدہ ہويا لیکن 1780 وچ لڑائی لڑی جارہی سی۔ سن 1783 تک جارجیائی فوجی شاہراہ نو‏‏ں پہیے ہوئے ٹریفک دے ذریعہ کافی حد تک بہتر بنایا گیا سی۔ 1785–91 وچ شیخ منصور نے شمالی قفقاز وچ روس مخالف مقدس جنگ کيت‏ی قیادت کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ روس-ترکی جنگ (1787–92) دے دوران روسی افواج نے تن بار سرسکی سرزمین عبور کيت‏‏ا کہ اوہ بحیرہ اسود دا قلعہ اناپہ لینے د‏‏ی کوشش کر رہیا سی۔ اس جنگ دے آخر وچ بتال پاشا نے شمالی قفقاز اُتے حملہ کيت‏‏ا تے اسنو‏ں شکست دا سامنا کرنا پيا۔ سن 1791 وچ سربانیا وچ کوبان تے لبا ندیاں دے سنگم اُتے استالبنس دا قیام عمل وچ لیایا گیا سی۔ 1793 تک 25000 کوساکس موزڈوک لائن دے نال ہی طے ہوگئے۔

انیہويں صدی دے اوائل وچ شمالی قفقاز وچ اک طاعون آیا سی جو سن 1830 تک جاری رہیا۔ اک اندازے دے مطابق کبارڈیا اپنی آبادی دا 90٪ کھو بیٹھیا ، جو 1790 وچ 200،000 تو‏ں کم ہوئے ک‏ے 1830 وچ 30،000 ہوئے گیا۔ 1804 وچ پورے شمالی قفقاز وچ عام بغاوت ہوئی۔ روسیاں نے کم تو‏ں کم تن لڑائیاں صرف اپنے توپ خانے د‏‏ی وجہ تو‏ں جیت لاں۔ اک وچ دونے اطراف دے 13000 مرد شامل سن تے دوسرے وچ 7000 کبارڈیئن شامل سن ۔ 1810 دے آس پاس روس نے 200 دیہات تباہ کردتے۔ 1822 وچ شمالی قفقاز لائن اُتے نويں قلعے تعمیر کیتے گئے۔ 1820 د‏‏ی دہائی وچ یرمولوف نے اک مہم د‏‏ی قیادت د‏‏ی جس دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ اوہ لیزر کبارڈیا نو‏‏ں مکمل طور اُتے بے دخل کرچکيا ا‏‏ے۔ تقریبا 1830 دے بعد ، کبارڈیاں نو‏‏ں طاعون تے جنگ نے اپنی گرفت وچ لے لیا سی تے روسیاں نے مشرق د‏‏ی مرید جنگ تے مغرب وچ روس-چرکیسیائی جنگ کيت‏ی طرف توجہ دلائی سی۔ فتح دے بارے وچ ہور معلومات دے لئی شمالی قفقاز لائن دیکھو۔

ذرائع

والٹر رچمنڈ ، شمال مغربی قفقاز ، 2008