ڈبل میجک

نیوکلیئر فزکس (nuclear physics) وچ جادوئی نمبر (magic number) تو‏ں مراد ایسا ایٹمی مرکزہ (nucleus) ہُندا اے جس وچ نیوکلیون (یعنی نیوٹرون یا پروٹون) دی تعداد اِنّی ہُندی اے کہ مرکزے دے اندر دے شیل (shell) پوری طرح بھر جاندے نيں تے ایسا مرکزہ زیادہ بائنڈنگ انرجی ہونے دی وجہ تو‏ں نسبتاً زیادہ پائیدار ہُندا ا‏‏ے۔

• پروٹون دے لئی ایہ نمبر 2, 8, 20, 28, 50, 82 تے 114 نيں جدو‏ں کہ
• نیوٹرون دے لئی ایہ نمبر 2, 8, 20, 28, 50, 82, 126 تے 184 نيں۔ ایہ سارے نمبر جفت (even) نيں تے انہاں وچ کوئی وی طاق (odd) نمبر نئيں اے -

Low-lying energy levels in a single-particle shell model with an oscillator potential (with a small negative l² term) without spin-orbit (left) and with spin-orbit (right) interaction. The number to the right of a level indicates its degeneracy, (2j+1). The boxed integers indicate the magic numbers.

ایسے ایٹمی مرکزے جنہاں وچ نیوٹرون تے پروٹون دونے دی تعداد انہاں نمبراں وچو‏ں کوئی ہو اوہ تے وی زیادہ پائیدار ہُندے نيں تے ڈبل میجک نمبر والے کہلاندے نيں۔ مثال دے طور پر

• ہیلیئم4 (دو نیوٹرون تے دو پروٹون)
• آکسیجن16 (اٹھ نیوٹرون تے اٹھ پروٹون)
• کیلشیئم40 (بیس نیوٹرون تے ویہہ پروٹون)۔ اس تو‏ں وڈے تے پائیدار ایٹمی مرکزاں وچ نیوٹرون تے پروٹون برابر تعداد وچ نئيں ہو سکدے۔
• کیلشیئم48 (28 نیوٹرون تے 20 پروٹون)
• نکل48 (20 نیوٹرون تے 28 پروٹون)۔ ایہ ایٹم 1999 وچ ایجاد ہويا۔
• نکل78 (50 نیوٹرون تے 28 پروٹون)
• سیسہ208 (126 نیوٹرون تے 82 پروٹون)

کائنات وچ صرف ہائیڈروجن¹ ایسا ایٹم اے جس وچ نیوٹرون نئيں ہُندا۔

صرف دو ایسے پائیدار (stable) ایٹمی مرکزے وجود رکھدے نيں جنہاں وچ نیوٹرون دی تعداد پروٹون دی تعداد تو‏ں کم ہُندی ا‏‏ے۔ اوہ ہیلیئم³ تے نکل⁴⁸ نيں۔ باقی سارے ایٹمی مرکزاں وچ نیوٹرون دی تعداد یا تو پروٹون دی تعداد دے برابر ہُندی اے یا پروٹون تو‏ں زیادہ ہُندی ا‏‏ے۔

ہلدے ایٹماں وچ کیلشیئم48 ایسا ایٹم اے جس وچ نیوٹرون دی وڈی بہتات ہُندی ا‏‏ے۔
نکل48 ایسا ایٹم اے جس وچ پروٹون دی وڈی بہتات ہُندی ا‏‏ے۔ عام طور اُتے (بہت ہلدے ایٹماں دے علاوہ) ہر ایٹم وچ نیوٹرون دی تعداد پروٹون تو‏ں زیادہ ہُندی ا‏‏ے۔
قلعی یعنی Tin دے ایٹمی مرکزے وچ 50 پروٹون ہُندے نيں تے ٹِن دے دس پائیدار ہم جا (isotopes) پائے جاندے نيں۔ اینٹیمنی وچ 51 پروٹون ہُندے نيں تے اینٹیمنی دے صرف دو ہم جا پائیدار ہُندے نيں۔

نیوٹرون دی تعداد	پروٹون دی تعداد	پائیدار آئسوٹوپ دی تعداد
جفت (even)	جفت (even)	168
جفت (even)	طاق (odd)	50
طاق (odd)	جفت (even)	52
طاق (odd)	طاق (odd)	4

Graph of isotope stability.

وہ چار پائیدار ایٹم جنہاں وچ نیوٹرون تے پروٹون دونے ہی طاق تعداد وچ ہُندے نيں ایہ نيں۔

• ڈیوٹیریئم جس وچ اک پروٹون تے اک نیوٹرون ہُندا ا‏‏ے۔
• لیتھیئم⁶ جس وچ تن پروٹون تے تن نیوٹرون ہُندے نيں۔
• بورون¹⁰ جس وچ پنج پروٹون تے پنج نیوٹرون ہُندے نيں۔
• نائٹروجن¹⁴ جس وچ ست پروٹون تے ست نیوٹرون ہُندے نيں۔

ڈبل میجک نمبراں تو‏ں ملنے والی پائیداری دی وجہ تو‏ں ہیلیئم⁴ کائنات وچ اِنّی فراواں اے جدو‏ں کہ ہیلیئم³ یا لیتھیئم بہت نایاب ا‏‏ے۔ اسی طرح بھاری ایٹماں وچ سیسہ²⁰⁸ بھاری ترین پائیدار مرکزہ رکھدا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• پائیداری عناصر
• نیوٹرون
• کریٹیکل ماس
• تابکاری
• spontaneous fission
• Binding energy
• Bond energy
• فیوزر
• نیوٹرونی مقطع neutron cross section
• یورینیئم
• جائنٹ ریزونینس

حوالے

 ایہ اک نامکمل لیکھ اے۔ تسیں اس وچ وادھا کر کے ویکیپیڈیا دی مدد کر سکدے او۔