چھوٹے صاحبزادے ساکہ

چھوٹے صاحبزادے ساکہ
مقبرہ
قابل ذکر

پھتہگڑھ صاحب سرہند دا قلعہ گردوارہ ٹھنڈا برج

سری گرو گوبند سنگھ جی دے چارے صاحبزادیاں دی شہادت دنیا دے اتہاس وچ سبھ توں ودھ دردناک حادثہ تے دل نوں کمبا دین والا گھور پاپ دا ساکہ ہے۔ اکّ پاسے ایہہ حادثہ انسانی درندگی دا گھناؤنا چتر پیش کردی اے، دوجے پاسے صاحبزادیاں دے اندر جوجھ مرن اتے سکھی صدق دی بھاونا نال، ظلم تے تشدد خلاف، مذہبی آزادی لئی ڈٹ کے مقابلہ کرن دے سکھر نوں ظاہر کردی اے۔

پچھوکڑ

سکھاں دے نوویں گرو تیغ بہادر نوں ، اؤرگزیب دے ، جبری دھرم پریورتن جو ہندو دھرم دے پیروکاراں دے جنیؤُ اتار کے اسلام وچ شامل کر کے کیتا جا رہا سی، خلاف کیتے خلاف کارن چاندنی چوک دلی وچ شہید کرن مگروں ، اوہناں دے سپوت گرو گوبند سنگھ نے جو زبردست سشستر خلاف دی لہر چلائی ، جس خلاف انندپر وچ مغل تے پہاڑی راجیاں دی ملاویں فوج دے گھیرے دا ٹاکرا کرنا پیا۔گھیرا پائی دسّ لکھ دی فوج دیاں اپنے اپنے دھرم مطابق کھادھیاں قسماں تے بھروسہ کرکے گرو صاحب نے انندپور چھڈن دا فیصلہ کیتا۔پر قسماں توڑ کے ایہناں بے شمار فوجاں نے گرو صاحب دے قافلے دا پچھا کیتا تے جوابی کاروائی وچ سکھاں تے مغل تے پہاڑی فوجی دستیاں نال لڑائی ہوئی۔

۸ پوہ (۲۱ دسمبر) اتے ۱۳ پوہ (۲۶ دسمبر) سمت ۱۷۶۲ سن 1705 نوں گرو جی دے دو وڈے صاحبزادے بابا اجیت سنگھ (۱۷ سال) اتے بابا ججھار سنگھ (۱۳ سال) ساکہ چمکور صاحب وچ لڑدے ہوئے شہید ہو گئے ۔اتے دو چھوٹے صاحبزادے بابا زوراور سنگھ (۹سال) اتے بابا فتح سنگھ (۷سال) صوبہ سرہند دی قید وچ شہید کر دتے گئے۔ کجھ اتہاسکاراں نے ساکہ سرہند ۱۳ پوہ دی بجائے ۳ پوہ سمت ۱۷۶۲ نوں واپرنا لکھیا اے۔

اس شہادت دی مہانتا بارے میتھلی پناہ خفیہ نے لکھیا اے-

جس کل جاتی دیس کے بچے دے سکتے ہیں یوں بلیدان۔ اس کا موجودہ کچھ بھی ہو بھوشی اے مہاں مہان۔۔

گرمتِ مطابق روحانی انند دی حصول لئی انسان نوں آپا مٹاؤن دی لوڑ ہندی اے۔ ایہہ رستہ اکّ مہان سورمگتی دا کم اے۔ سکھ دھرم دی نینھ رکھن والے پہلے پاتشاہ گرو نانک دیوَ جی نے سکھی رستہ تے چلن لئی سر بھیٹ کرن دی شرط رکھی سی۔ اسے لیہ تے تردیاں گرو گوبند سنگھ جی نے ۱۶۹۹ وچ خالصے دی ساجنا کیتی۔ خالصہ اکّ آدرشک، مکمل اتے آزاد انسان اے جس نوں گربانی وچ سچیار، گرمکھ اتے برہم گیانی کیہا گیا اے۔ خالصہ گرو نوں تن، من، دھن سونپ دندا اے، تے جبر ظلم دے ٹاکرے لئی جوجھ مرن توں جھجکدا نہیں اے- جؤ تؤ پریم کھیلن کا چاؤ سرُ دھرِ تلی گلی میری آؤ۔۔ اتُ مارگِ پیرُ دھریجے سر دیجے کانِ ن کیجے۔۔ (پنہ ۱۴۱۲) ارُ سکھ ہوں آپنے ہی من کؤ ایہہ لالچ ہؤ گن تؤ اچروں۔۔ جب آوَ کی اؤدھ ندھان بنے اتِ ہی رن مے تب جوجھ مروں۔۔ گرو جی دے قلعہ خالی کرکے جان تے دشمن نے ساریاں قسماں توڑ کے اوہناں دا پچھا کرنا شروع کر دتا۔ ۲۱ دسمبر ۱۷۰۵ نوں سرسا ندی دے نیڑے پہنچدیاں گہگچّ لڑائی ہوئی جس دوران گرو جی دے دو چھوٹے صاحبزادے تے ماں گزر کور جی وہیر توں وکھ ہو گئے۔

کہ دہ لک براید برو بے خبر ۔۔۱۹۔۔ظفرنامہ

ٹھنڈے برج دی قید

ماں گزری جی اتے دوویں چھوٹے صاحبزادیاں نوں گنگو براہمن مل گیا۔ ایہہ اوہناں نوں مورنڈے کول پنڈ سہیڑی وکھے اپنے گھر لے گیا۔ گھر جا کے گنگو دا من بے ایمان ہو گیا۔ اس نے مورنڈے دے تھانیدار نوں خبر دے کے بچیاں نوں پھڑا دتا۔ مورنڈے دے تھانیدار نے ماں جی تے بچیاں نوں گرفتار کرکے ۲۳ دسمبر 1705 نوں صوبہ سرہند 30.6245124°N 76.3863018°E / 30.6245124; 76.3863018دے حوالے کر دتا۔ اس رات اوہناں نوں قلعے دے ٹھنڈے برج وچ رکھیا گیا۔ دوجے دن بچیاں نوں صوبہ سرہند دی کچہری وچ پیش کیتا گیا۔ کچہری وچ بچیاں نوں دین قبول کرن لئی لالچ دین تے ڈراؤن، دھمکاؤن دے یتن کیتے گئے۔ اوہناں نوں جھوٹھ وی بولیا گیا کہ تہاڈا پیؤ ماریا گیا اے، ہن تسیں کتھے جاؤگے۔ بچیاں نے صوبہ سرہند نوں اپنا دھرم چھڈن توں دلیری نال انکار کر دتا۔ وزیر خان نے قاضی دی رائِ لئی کہ ایہناں بچیاں نوں کی سزا دتی جا سکدی اے۔ قاضی نے کیہا کہ اسلام وچ بچیاں نوں سزا دین دی اجازت نہیں اے۔ وزیر خان وی کسے حدّ تک بچیاں دا قتل اپنے متھے اُتے لاؤن توں بچنا چاہندا سی۔ ہن اس نے نواب مالیرکوٹلا نوں کیہا کہ اوہ چاہے تاں اپنی مرضی مطابق ایہناں بچیاں نوں سزا دے کے اپنے بھرا دا بدلہ لے سکدا اے۔ شیر خان نے اگوں کیہا کہ میرا بھرا جنگ وچ ماریا گیا سی میں ایہناں شیر-کھوراں (ددھ پیندے بچیاں) توں کوئی بدلہ نہیں لینا چاہندا۔ اللہ یار خاں جوگی دے شبداں وچّ- بدلہ ہی لینا ہوگا تو لینگے باپ سے۔ محفوظ رکھے ہم کو خدا ایسے پاپ سے۔

موتی رام مہرا دی دلیری

سردیاں دی رتّ وچ ٹھنڈے برج دی قید دوران ،وزیر خان دے حکم دی پرواہ نہ کردے ہوئے اکّ شردھاوان سرہند نواسی موتیرام مہرا ماں جی تے صاحبزادیاں نوں گرم ددھ پہنچا کے مدد کردا رہا۔ اس دے بدلے اس دے سارے پروار نوں وزیر خان نے کوہلو وچ پیڑ کے موت دی سزا دتی۔

شہادت

پنجاب صوبے وچ ضلع پھتیہگڑھ صاحب - پرانا ناں سرہند

گردوارہ فتح گڑھ صاحب

قاضی اتے شیر خان نے اسے طرحاں دے رویئے نوں دیکھدے ہوئے وزیر خان دے من وچ نرمی آؤن لگی سی، پر دیوان سچا نند ایہہ نہیں سی چاہندا کہ صاحبزادیاں نوں چھڈیا جاوے۔ تریخی حوالیاں مطابق اس نے اکّ شیطان وانگ صاحبزادیاں نوں کجھ اجیہے پرشن کیتے جہناں دے اتر توں اوہناں نوں باغی سدھ کیتا۔ اس نے وزیر خان نوں وی اکسایا کہ ایہناں بچیاں نوں چھڈنا سیانپ نہیں ہوویگی۔ وزیر خان نے قاضی توں پھر پچھیا۔ اس وار قاضی نے مالکاں دی مرضی مطابق بچیاں نوں کندھاں وچ چنے جان دا فتویٰ دے دتا۔ بچیاں نوں کندھاں وچ چنیا گیا۔ کندھ جدوں موڈھیاں تک آئی تاں گر گئی سی۔ بچیاں دے فلاں ورگے سریر اس چوٹ نوں نہ سہاردے ہوئے بے ہوش ہو گئے سن۔ اس توں بعد ۲۷ دسمبر نوں بچیاں نوں کچہری وچ پھر پیش کیتا گیا۔ اوہناں نوں پھر دین قبولن لئی دباء پایا گیا پر صاحبزادیاں نے اس دا سخت خلاف کیتا۔ اوہناں دے سر تے ۱۰ پاتشاہیاں دے مہان کماں دی ذمہ واری دا بھار آ پیا سی اوہ اس نوں ہیٹھاں نہیں گیرنا چاہندے سن۔ اوہناں نے اپنے دادے دی طرحاں شہیدی پاؤن دا پرن کر لیا۔ بھائی دنا سنگھ ہنڈوریا جو چمکور تک گرو جی دے نال سی، اس طرحاں لکھدا اے- زوراور سنگھ ایسے بھنے، کیوں بھائی! اب کیوں کر بنے۔ پھتے سنگھ تب کہیو بکھان، 'دس پاتشاہی ہووہِ ہان۔ ہن بچیاں نوں زبہ کرن دا حکم سنایا گیا۔ دو جلاداں نے دوویں بچیاں نوں گوڈے ہیٹھ دے کے پہلاں اوہناں دے گلاں وچ خنجر کھوبھے اتے پھیر تلوار مار کے سیس دھڑ توں الگ کر دتے۔ جدوں شاہبزادیاں دی شہیدی دی خبر ٹھنڈے برج وچ قید ماں گزر کور جی نوں دتی گئی تاں اوہناں نے وی ترنت اپنے پران تیاگ دتے۔ صاحبزادیاں دی شہیدی محض شہیدی نہیں سگوں اس توں وی بہت ودھ سی۔ اوہناں نوں دماغی طور اُتے بھرماؤن دا یتن کیتا گیا سی۔ کئی وار موت دے بھے وچوں لنگھایا گیا سی اتے تڑپھا تڑپھا کے ماریا گیا سی۔ ایہہ سارا تشدد اوہناں نے کویں برداشت کیتا اس دا اندازہ وی نہیں لگایا جا سکدا۔ اوہناں نے بے مثال حونصلہ پرگٹاؤندے ہوئے جبر دا مونہہ موڑ کے دساں پاتشاہیاں دی شان نوں قائم رکھیا اتے خالصہ پنتھ نوں فتح دوائی۔ گرو جی دے بچیاں نوں اس مقصد نال قتل کیتا گیا سی کہ گرمتِ دا دیپک اس جگت وچوں بجھ جاوے گا۔ پر اوہناں نوں اس گل دا احساس نہیں سی کہ گرمتِ دی اکھنڈ جوتی تاں خالصے دے دلاں وچ داخلہ کر گئی سی۔ صاحبزادیاں دی شہیدی دے تعلق وچ گرو گوبند سنگھ جی نے اورنگزیب نوں لکھیا سی کہ کی ہویا میرے چار بچے مار دتے ہن، میرا پنجواں پتر خالصہ تاں اجے زندہ اے جو کہ فنیئر ناگ اے-

چہا شد کہ چوں بچگاں کشتہ چار ۔۔ کہ باقی بماندست پیچیدہ مار ۔۔۷۸۔۔ ظفرنامہ

آخری سسکار

حویلی ٹوڈر مل فتح گڑھ صاحب

پھتیہگڑھ صاحب وکھے اکّ اتہاس درساؤندا اطلاع بورڈ۔

گرو تیغ بہادر دی مذہبی آزادی لئی دتی شہادت تے گرو گوبند سنگھ دے ظلم دا خلاف کرن دی لہر دی انسپائریشن نال سرہند دے اکّ دھناڈھ دیوان ٹوڈر ملّ نے ، سونے دیاں موہراں کھڑے رکھ وچھاؤن دی شرط ماتحت، دنیا دی سبھ توں مہنگے ملّ زمین خریدی جس تے صاحبزادیاں دا آخری سسکار کیتا گیا۔ اجکل اس استھان تے سرہند وچ گردوارہ جوتی سروپ 30.6428125°N 76.4040625°E / 30.6428125; 76.4040625 سشوبھت اے۔

صاحبزادیاں دی شہادت دی وارتا جد اوہناں دے رائے کلھا ولوں بھیجے سندیشواہک نوریماہی نے گرو گوبند سنگھ نوں رائیکوٹ تے جگراواں نیڑے پنڈ لما جٹپرا وکھے سنائی تاں گرو صاحب نے گھاہ دا تیلا پٹّ کے بھوشبانی کیتی کہ نینہاں وچ چنے جان دی اس حادثہ نال مغل سلطنت دی جڑھ پٹی گئی اے اتے اکال پرکھ اگے شکر منانؤدے ہوئے ارداس کیتی کہ جو بالکاں دی دات بخشی سی اوہ قوم تے پرماتما نوں وقف ہوئی اے۔اجکل اتھے گردوارہ گروسر پنجوآنا صاحب واقع اے۔

حوالے

you can also read here

For Read in Hindi Click here

Read this with the poetry of Kavi Allah yar Khan Jogi