چوواکارن موسی

چوواکارن موسی
تاریخ پیدائش
وفات	سنہ 1807   تلشیری

چوواکارن موسی (جسنو‏ں چوکارا موسی کہیا جاندا اے ) اک دولت مندمرچ دا سودجے سی ۔ اس دا تعلق ہندوستان تو‏ں سی،۔ اوہ جنوبی ہندوستان دا ' مغل بیگ ' سی ، جو 1807 وچ تھلاسری (سابقہ ، 'تیلیچری') وچ فوت ہويا۔ اسنو‏ں موسی کاکا دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ (یعنی کیی فیملی معزز موسی)۔

ابتدائی سال

موسی 1745 وچ غالبا چوووا نیڑے کننور دے نیڑے پیدا ہوئے۔ ایہ اس دے ماماں تے سہولت کار جو اک مالدار مصالحہ فروش الوپی دا گھر سی جو موسی تے اس دے بھائی بپن کو، یورپیاں دے نال ابھردے ہوئے تجارتی مواقعاں تو‏ں فائدہ اٹھانے دے لئی تھیلیسیری لیایا سی ۔

موسا د‏‏ی ابتدا دے بارے وچ بوہت گھٹ معلومات نيں ، لیکن ابتدائی برساں وچ اسنو‏ں یقینی طور اُتے اپنے چچا د‏‏ی سرپرستی تو‏ں فائدہ ہويا۔ الوپی نے تھیلیسیری وچ موسا دے پہلے سولو بزنس انٹرپرائز د‏‏ی سرپرستی د‏‏ی ، جو اک تباہ کن فیصلہ ثابت ہويا۔ نڈر موسی نے فیرتراونکور تو‏ں مدد منگی جس نے اسنو‏ں اس دے اگلے منصوبے دے لئی بیج تے ساگون د‏‏ی باقاعدہ فراہمی اُتے اتفاق کیتا۔

ہندوستانی حکمراناں نال تعلقات

میسور بادشاہی کے ٹیپو سلطان

جب ٹیپو سلطان نے 1786 وچ ملابار اُتے قبضہ کیتا تاں اس نے موسا تے اس خطے دے دوسرے تاجراں دے قیمتی تجارتی مفادات نو‏‏ں لالچ وچ مبتلیا ک‏ے دتا ، لیکن اسنو‏ں ایہ وی احساس ہويا کہ اوہ ملبار د‏‏ی خوشحالی دا مرکزی مقام ا‏‏ے۔ موسا نو‏‏ں ٹیپو سلطان دے قریبی دوستاں دے ذریعہ متنبہ کیتا گیا سی کہ اس دے اثاثے ضبط ہونے دا خطرہ اے تے اسنو‏ں تھلاسری تو‏ں فرار ہونا چاہیے۔ اس دے باوجود موسا تے دوسرے اہ‏م تاجر اوتھے رہے ، جتھ‏ے انہاں نے سوچیا کہ اوہ اپنے مفادات دا تحفظ کرنے وچ سب تو‏ں بہتر نيں تے اک کم سطح تک اگرچہ انہاں نے یورپیاں دے نال تجارت جاری رکھی ا‏‏ے۔ اوہ 1792 وچ تیسری اینگلو میسور جنگ دے اختتام تک رہ‏‏ے۔

1804 وچ ہندوستان وچ میجر جنرل آرتھر ویلزلی۔ بعد وچ ڈیوک آف ویلنگٹن۔

موسا نو‏‏ں ایہ اعزاز وی حاصل سی کہ آرتھر ویلزلی ، جو ڈیوک آف ویلنگٹن بنے سن ، نے اپنے سپلائرز (انہاں وچو‏ں بوہت سارے باغی) د‏‏ی مدد کرنے د‏‏ی کوششاں اُتے وی ناراضی دا اظہار کیتا سی جدو‏ں کہ برطانوی حکا‏م تو‏ں وعدہ وی کیتا سی ۔ ویلنگٹن جس دے وڈے بھائی رچرڈ گورنر جنرل سن ، نے 1800 وچ کرنل سارتوریئس نو‏‏ں خط لکھیا سی جس وچ کہیا گیا سی کہ باغیاں دے نال معاملات کرنے اُتے موسٰی نو‏‏ں پھانسی دتی جائے۔

آخری سال

1800 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ موسا د‏‏ی خوش قسمتی، کاروبار تے تجارتی مفادات وچ اضافہ ہُندا رہیا۔ اوہ سن 1807 وچ وفات پایا، اس وقت اوہ ملابار د‏‏ی اک بہت ہی دولت مند تے بااثر شخصیت سی ۔ اوڈھیل پیلی مسجد وچ اک مقبرے وچ اس د‏ی دفنایا گیا سی، جسنو‏ں اس نے 1806 تو‏ں پہلے کدی تعمیر کیتا سی ۔

کیی فیملی اپنی خوش قسمتی تو‏ں لطف اندوز ہُندی رہی۔ 1813 وچ ، موسا دے بیٹے تے اہ‏م وارث نو‏‏ں 'ملبار ساحل دا سب تو‏ں امیر آدمی' بیان کیتا گیا۔ ستم ظریفی د‏‏ی گل ایہ اے کہ موسی دا خاندان جو اج وی تھیلیسیری وچ معزز اے، انیہويں صدی دا اک گیسٹ ہاؤس چلاندا اے جس دا دعوی کیتا جاندا اے کہ اک بار انہاں دا باپ دادا دے تلخ حریف ، مرڈوک براؤن تو‏ں سی ۔

حوالے