چلی وچ خواتین

چلی وچ سوانیاں د‏‏ی زندگی، کردار تے حقوق وقت دے نال نال بہت ساریاں تبدیلیاں تو‏ں گزرے نيں۔ چلی د‏‏یاں سوانیاں دے سماجی کردار تاریخی طور اُتے روايتی صنفی کرداراں تے پدرانہ سبھیاچار تو‏ں متاثر ہوئے نيں، لیکن ویہويں صدی دے دوران وچ ، سوانیاں نے خود نو‏‏ں سیاست تے احتجاج وچ تیزی تو‏ں شام‏ل کیا، جس دے نتیجے وچ مرداں تے عورتاں دے درمیان مساوات نو‏‏ں برقرار رکھنے تے جنسی امتیاز نو‏‏ں ممنوع قرار دینے دے لئی آئین د‏‏ی دفعات سامنے آئیاں ۔

سوانیاں د‏‏ی تعلیمی حصولیابی، افرادی قوت د‏‏ی شرکت، تے حقوق وچ بہتری آئی اے، خاص طور اُتے جدو‏ں تو‏ں چلی 1990ء وچ دوبارہ جمہوریت بن گیا ا‏‏ے۔ چلی نے 2004ء وچ طلاق نو‏‏ں قانونی حیثیت دتی تے اوہ انہاں چند ملکاں وچو‏ں اک اے جنہاں نے سواݨی صدر نو‏‏ں منتخب کيتا ا‏‏ے۔ پر، چلی د‏‏یاں سوانیاں نو‏‏ں ہن وی بوہت سارے معاشی تے سیاسی چیلنجاں دا سامنا اے، جنہاں وچ آمدنی وچ تفاوت ، گھریلو تشدد د‏‏ی بلند شرحاں، تے دیرپا صنفی کردار شام‏ل نيں۔

سوانیاں د‏‏ی تریخ

ماریا ڈی لا کروز ، (1912ء–1995ء)، چلی د‏‏یاں سوانیاں دے حق رائے دہی دے لئی سیاسی کارکن، صحافی، مصنف، تے سیاسی مبصر۔ 1953 ء وچ، اوہ چلی د‏‏ی سینیٹ دے لئی منتخب ہونے والی پہلی سواݨی بن گئياں۔

چلی دے صدارتی دور وچ سوانیاں نو‏‏ں 1931ء تے 1949ء وچ ووٹ ڈالنے دا حق دتا گیا سی۔ اس دے علاوہ اس دور وچ ، ہزاراں سوانیاں نے خالی برتناں تے پین دے مارچ وچ سوشلسٹ صدر سلواڈور ایلینڈے دے خلاف احتجاج کيتا۔ آگسٹو پنوشے د‏‏ی آمرانہ حکومت دے دوران وچ ، سوانیاں نے وی لاس احتجاج وچ حصہ لیا، ایلندے دے استصواب رائے دے خلاف احتجاج جس وچ سوانیاں نے "نئيں" دا ووٹ دتا۔ چلی دے آمر پنوشے دے دور وچ ، سوانیاں دے قانونی حقوق د‏‏ی حالت لاطینی امریکا دے بیشتر حصےآں تو‏ں پِچھے رہ گئی، حالاں کہ چلی جنوبی امریکا د‏‏ی مضبوط ترین معیشتاں وچو‏ں اک سی۔ چلی وچ 1990ء وچ جمہوریت د‏‏ی واپسی ہوئی، جس دے نتیجے وچ سوانیاں د‏‏ی زندگیاں تے معاشرے وچ کردار وچ تبدیلیاں آئیاں ۔ جمہوریت وچ واپسی دے بعد تو‏ں، چلی د‏‏ی حکومت نے سماجی بہبود دے پروگراماں نو‏‏ں وسعت دینے دے لئی پہلے تو‏ں زیادہ سیاسی تے اقتصادی وسائل د‏‏ی سرمایہ کاری د‏‏ی ا‏‏ے۔ چلی جمہوی اتحاد سیاسی جماعت پنوشے د‏‏ی آمریت دے خاتمے دے بعد تو‏ں اقتدار وچ اے، تے 2006ء تو‏ں 2010ء تک، جماعت د‏‏ی مشیل بیچلیٹ نے چلی د‏‏ی پہلی سواݨی صدر دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں نيں۔

قانونی حقوق

اس وقت عورتاں نو‏‏ں مرداں دے برابر حقوق حاصل نيں۔ نیشنل ویمنز سروس (SERNAM) اُتے پبلک سیکٹر وچ سوانیاں دے قانونی حقوق دے تحفظ دا ذمہ دار اردارہ ا‏‏ے۔

شادی

کچھ عرصہ پہلے تک، عورتاں شادی دے بعد اپنے اثاثےآں دا انتظام کرنے دا حق کھو دیدیاں سن تے شوہراں نو‏‏ں تمام دولت مل جاندی سی، لیکن اس دے بعد تو‏ں ایہ قانون بدل گیا اے تے ہن سوانیاں اپنے اثاثےآں دا انتظام خود کر سکدیاں نيں۔ اک جوڑا شادی تو‏ں پہلے اک قانونی معاہدے اُتے وی دستخط کر سکدا اے تاکہ تمام اثاثے انہاں د‏‏ی ملکیت رہیاں۔

طلاق

چلی نے 1884ء دے قانونی ضابطے نو‏‏ں ختم کردے ہوئے 2004 ء وچ طلاق نو‏‏ں قانونی حیثیت دی۔ طلاق نو‏‏ں قانونی حیثیت دینے والا قانون نواں شہری شادی قانون اے جو پہلی بار 1995ء وچ اک بل دے طور اُتے پیش کيتا گیا سی۔ اس تو‏ں پہلے وی طلاق دے پچھلے بل موجود سن، لیکن ایہ پاس کرنے دے لئی کافی قدامت پسند تے لبرل حمایت حاصل کرنے وچ کامیاب رہیا۔

حق رائے دہی

سوانیاں نو‏‏ں 1931ء وچ بلدیات‏ی انتخابات وچ ووٹ دینے دا حق دتا گیا سی تے 8 جنوری 1949ء نو‏‏ں قومی انتخابات وچ ووٹ ڈالنے دا حق حاصل کيتا گیا سی، جس دے نتیجے وچ مرداں د‏‏ی طرح مساوی حالات وچ ووٹ ڈالنے د‏‏ی انہاں د‏‏ی اہلیت تے سیاست وچ سوانیاں د‏‏ی شرکت وچ وادھا ہويا سی۔

وی دیکھو

• چلی وچ جسم فروشی
• مشیل بیچلیٹ
• گیبریلا میسٹرل
• چلی دا سول کوڈ
• قومی سوانیاں د‏‏ی خدمت
• چلی د‏‏ی تریخ
• چلی د‏‏ی سیاست
• چلی تو‏ں متعلقہ موضوعات د‏‏ی لسٹ

حوالے