چانڈیو

چانڈیو یا چانڈیہ بلوچ قبیلہ ا‏ے۔ ایہ سندھ تے پنجاب وچ وسیع تعداد وچ آباد نيں۔

چانڈیو بلوچ قبیلے د‏‏ی تریخ

چانڈیہ پاکستان دے صوبہ سندھ ، پنجاب تے بلوچستان دا اک بلوچ قبیلہ ا‏ے۔

چانڈیہ ، اجبانی ، ((سخانی)) قمبرانی ، غیبیانی ، مارفانی ، چولانی ، بنگولی ، مصریانی ، میروانی ، سخانی ، بھنڈا ، سمرانی ، دے قبیلے سندھ تے پنجاب وچ مشہور نيں۔ خاص طور اُتے دور رحیم یار خان وچ تھلے لکھے قبیل مشہور نيں: حسنانی ، حیدرانی ، صہب خانانی ، لالوانی ، پیسانی تے مبارکانی۔

چانڈیہ د‏‏ی قیادت

غیبی خان چانڈیو چانڈیو دا سردار سی۔ اپنی زندگی وچ اس نے سلطان احمد چانڈیو نو‏‏ں چانڈیو قبیلے دا چیف سردار بنا دتا۔ بعد وچ سردار شبیر احمد خان چانڈیو اپنے والد د‏‏ی وفات دے بعد چانڈیو دے چیف سن ۔ اس وقت نواب سردار احمد خان چانڈیو 1930 وچ اپنے قبیلےآں تے برطانوی مہماناں دے نال پاکستان دے سب تو‏ں وڈے اراضی دے مالک ، چانڈیہ نواب سر غیبی خان چانڈیو دے چیف نيں۔

چانڈیو د‏‏ی ابتدا

چانڈیو اصل ایران دے بعد بلوچستان تو‏ں شروع ہُندا اے تے ہن زیادہ تر پاکستان دے صوبہ سندھ وچ آباد اے

چانڈیو قبیلے د‏‏ی ابتداء اک اوردگانی کرد بلوچ نامی شخص نال ہوئی ، جو کردستان تو‏ں ہجرت کر گیا۔ اس دے 14 بیٹےسن جنہاں وچ اک ناں دا ناں چاند سی۔ چاند دے تین بیٹےسن ، ہر اک دے اپنے بچے سن ۔ اک بیٹے نے اپنے بچےآں نو‏‏ں لغاری کہیا ، لیکن دوسرے دو بچےآں نے اپنے بچےآں دے لئی چاند دا ناں منتخب کيتا۔ ایہ مشہور چانڈیو دے ناں سن ۔

یہ پہلا بلوچ قبیلہ سی جو رند تے لاشاری دے وچکار بیکار تے بلوچ نسل‌کشی د‏‏ی جنگ دی مأیوسی د‏‏ی وجہ تو‏ں بلوچستان دے پہاڑاں خصوصاً ہربو قلات تے دھدر بولان تو‏ں رخصت ہويا سی تے ایہ قبیلہ ڈی جی خان دے کوہ سلیمان علاقےآں وچ آباد سی۔ اس وقت قبیلہ دے سربراہ 1600 ء وچ سردار ہریان خان بلوچ نے اپنے خوبصورت چھُٹے بیٹے احمد خان چانڈیو دے ناں اُتے اک نواں پنڈ قائم کيتا سی تے اسنو‏ں عام طور اُتے کوٹ احمد خان دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ اس وقت ایہ پنڈ ڈیرہ غازیخان دے نیڑے کوٹلہ احمد خان دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، تے اس بہادر سردار د‏‏ی قبر ڈی جی خان دے نیڑے پیر سخی سرور د‏‏ی حدود وچ ا‏ے۔ سردار ہریان خان دا دادا بیٹا جو عراق تو‏ں تعلیم مکمل کرنے دے بعد اس قبیلہ دے نال گیا تے اوہدی سربراہی کردا سی سردار سلیمان خان چانڈیو سی تے مشہور سردار سلیمان خان چانڈیو دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی جو سندھ دے آرمی چیف دولہ دریا خان لاشاری د‏‏ی درخواست دے بعد ڈیرہ غازی تو‏ں ہجرت کرگیا خیر دے پہاڑاں نو‏ں ، اس خطہ وچ جتھے ایہ خاندان رہندا سی ، اسنو‏ں چانڈکا علاقہ کہیا جاندا اے ، جو قمبر - شہدادکوٹ تے لاڑکانہ تے دادو ضلعے وچ ا‏ے۔ اک بوڑھی بلوچی شاعری دے مطابق ، چیف سردار سریمان خان دے اک بھائی ، یعنی سردار حامل خان چانڈیو اپنے سب تو‏ں قدیم پنڈ چانڈدا ميں رہندے نيں ، لیکن اج کل اوہ روجھان مزاری پرانے چانڈکا دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏ے۔ پرانے چانڈکا دا آخری سردار میر مارک خان چانڈیو مبارک خان نے مزاری سردار میر شہالی خان نو‏‏ں شکست دتی لیکن بد قسمتی تو‏ں مین چانڈیو دے کمانڈر اس جنگ وچ فوت ہوگئے تے باقی چانڈیو قبیلہ اپنے آبائی علاقے تو‏ں بہاول پور ریاست دے علاقے وچ چلا گیا جس نو‏‏ں "بھونگ" کہیا جاندا ا‏ے۔ اس وقت سردار میر حیدر خان چانڈیو چانڈیو قبیلے دا کمانڈر سی۔ چانڈیو قبیلہ بعد وچ سندھ تے پنجاب دے پورے خطے وچ پھیل گیا۔ چانڈیو قبیلہ ہن سندھ وچ ارتکاز دے نال پاکستان وچ پھیل چکيا ا‏ے۔ سر نواب غیبی خان چانڈیو نو‏‏ں وی لارڈ ماؤنٹ بیٹن نے 19s دے آخر وچ انگریزاں نے نواب دے لقب تو‏ں نوازیا سی۔ بعد وچ برطانوی حکومت نے چانڈکا خطے د‏‏ی حیثیت نو‏‏ں "معذور" کردیا۔

                                                                                                         چانڈیو دا قدیم ترین پنڈ غیبی ڈیرو اے تے سب تو‏ں زیادہ بااثر پنڈ رئیس حاجی بھنبھو خان چانڈیو اے جسنو‏ں فیروز خان چانڈیو نے قبضہ کرلیا ا‏ے۔  اوہ فیروز خان چانڈیو د‏‏ی وفات دے بعد اس قبیلے دے عظیم فرد سن ان دے بیٹے غل محمد خان چانڈیو نے ان د‏‏ی قیادت سنبھالی۔  محمد کھیزر چانڈیو غوث محمد خان چانڈیو دا بیٹا اے ، مظفر علی چانڈیو محمد خیزر چانڈیو دا بیٹا اے تے محمد یاسر چانڈیو مظفر علی چانڈیو دا بیٹا اے اس خاندان نے چانڈیو دے قبیلے د‏‏ی کامیابیاں وچ وڈا کردار ادا کيتا اے تے اس پنڈ حاجی رئیس بھنبھو  خان چانڈیو تعل .ق میرو خان ضلع قمبر شہدادکوٹ دے نیڑے ا‏ے۔  تے اس وقت دتی گریٹ تے بہادر نواب ڈاکٹر عبدالقادر چانڈیو بیٹا نواب غلام محمد چانڈیو پنڈ رئیس بھنبو خان چانڈیو چانڈیو دے قبیلے د‏‏ی کامیابی وچ اک عظیم کردار ادا کررہے نيں۔  ڈاکٹر عبدالقادر چانڈیو سندھ پولیس وچ ایس پی او نيں۔  تے ان دے وڈے بھائی عبدالخالق چانڈیو تے چھُٹے بھائی عبدالستار چانڈیو وی چانڈیو دے قبیلے وچ بہت وڈا کردار ادا کر رہ‏ے نيں تے چانڈیو دے ترقیاندی کم دے لئی کم کر رہ‏ے نيں۔  ضلع اجبانی وچ خضدار خیر محمد چانڈیو چانڈیو قبیلے دے سربراہ نيں۔  بعد وچ آفتاب چانڈیو قبیلے دے سربراہ ہون گے۔

بلوچستان وچ چانڈیو

سبی دے ضلع سبی وچ چانڈیو د‏‏ی اکثریت دو تاریخی دیہات نيں: پنڈ جمعہ کچ چنڈیا پنڈ رضا چاندتا تے تین موضع موضع جمعہ کچ چانڈیہ موضع دلاور کچ چانڈیا موضع رضا چنڈیا تے اقلیت جعفرآباد وچ ، استاد محمد ، بولان خضدار ، برکھان ، کوہلو ایجنسی تے بلوچستان دے ضلعے گوادر۔

چانڈیو د‏‏ی آبادی

سندھ قومی ویلفیئر ایسوسی ایشن دے اک سروے دے مطابق ، چانڈیو قبیلے د‏‏ی مجموعی آبادی 60 لکھ تو‏ں زیادہ اے جو دنیا دے مختلف حصےآں وچ رہندے نيں۔ ضلع لاڑکانہ ، ضلع قمبر ، دادو ضلع ، ضلع نواب شاہ تے ضلع خیرپور سندھ وچ چانڈیو د‏‏ی سب تو‏ں زیادہ آبادی والی جگہاں نيں۔ چانڈیو برادری وی پنجاب ، پاکستان جداں ملتان تے مظفر گڑھ تے ضلع لیہ تے ضلع بھکر تے تحصیل دریا خان جداں سرائیکی پٹی وچ آباد ا‏ے۔

جنوری چانڈیو دا اک وکھ ذیلی قبیلہ اے ، جس نے اک وکھ قبیلہ قائم کيتا۔

اسلام‌آباد وچ چانڈیو قبیلہ

سندھ د‏‏ی سماجی ترقیاتی معاشراں دے مطابق 2008 تک ایتھ‏ے 10،000 تو‏ں ودھ سندھی اسلام‌آباد وچ مقیم نيں۔ چانڈیو قبیلہ 700 ، تالپور 300 ، چنار 450-500 ، میمن ، سومرو ، لاشاری ، حطار ، قاضی ، کھنڈ ، جونیجو ، ناریجو تے سندھ دے ہور قبیلے 8000-9000 اسلام‌آباد وچ مقیم نيں۔ اسلام‌آباد وچ رہنے والے چانڈیو قبیلے د‏‏ی اکثریت دا تعلق پنڈ لیٹ ننگر خان چانڈیو ، مٹھیانی دے نیڑے ، تحصیل مورو ، ضلع نوشہرو فیروز تو‏ں ا‏ے۔ ضلع لاڑکانہ دے ہور چانڈیو ، قمبر شدادکوٹ ، ٹنڈو الہ یار ، دادو ، سبی ، مظفر گڑھ وی رہائش پذیر نيں۔

چانڈیو مشاہیر

• مولا بخش چانڈیو