پٹانی بادشاہت
پٹانی قدیم سری ویجائیا بادشاہت دے حصے دے طور تے مشہور اے ۔ ایہہ موجودہ تھائی لینڈ دے صوبےآں پٹانی ، یالا ، ناراتھیواٹ تے اج دے ملائشیا دے اتلے علاقےآں دے مشتمل سی ۔ خیال کیتا جاندا اے کہ پٹانی دے بادشاہ نے 11ویں صدی عیسوی چ کسے ویلے اسلام قبول کر لئیا ۔
| پٹانی بادشاہت | |
| 1516ء توں 1771ء | |
 | |
| پٹانی بادشاہت دا نقشہ | |
| راجگھر |
پٹانی |
| بولی | پٹانی ملائی بولی |
| مذہب | اسلام |
| طرز حکومت |
مطلق العنان بادشاہت |
| تریخی ویلا | قرون وسطی |
| قیام | 1516ء |
| سیامیاں دا مل |
1771ء |
چڑھدے دکھنی ایشیاء دی تریخ دیاں بوہت ساریاں دوجیاں نکیاں بادشاہتاں وانگ ، پٹانی ایتھے موجود قدیم سلطنت توں علیحدہ ہو گئی ۔ اینہاں بادشہتاں دی اپنی کوئی لکھی جان آلی بولی نئیں سی یعنی اینہاں بادشاہتاں دیاں مقامی بولیاں دا کوئی رسط الخط نئیں سی تے ایہہ کجھ چر تک آزاد رہ کے غائب ہو گئیاں ۔
ابتدائی تریخ
سودھولانگکاسوکا ایس علاقے چ دوجی صدی عیسوی چ قائم ہون آلی ہندو بدھ بادشاہت سی ۔ جسدا ذکر چینی سیاحاں ، جنہاں چ سبتوں مشہور چینگ سی ، دیاں لکھتاں چ ملدا اے ۔ ایہہ بادشاہت خلیج تھائی لینڈ توں آن آلے یاں جان الے بحری تجارتی جہازاں لئی ٹھہرنے دی تھاں سی جس نال ایتھے دی تجارت نوں وادھا ملئیا ۔ لانگکاسوکا بادشاہت چھیویں تے ستویں صدی عیسوی چ اپنے اقتصادی عروج تے پہنچ گئی سی تے فیر اسدا زوال شروع ہو گئیا ۔ چولا بادشاہت دے 11ویں صدی عیسوی چ حملے دے بعد علاقے چ پیدا ہون آلیاں سیاسی تبدیلیاں دے بعد لانگکاسوکا دی تاجراں دی آمد و رفت دی وڈی بندگاہ ہون دی حیثیت ختم ہو گئی ۔ اسدے زوال دی اک وجہ شاید اسدی بندرگاہاں دا مٹی نال بھرنا وی ہوئے کیونجے لانگکاسوکا دے کھنڈرات سمندر توں 15 کلومیٹر دے فاصلے تے نیں ۔
پٹانی ، سمندری جزیرےآں تے مشتمل ہندو بدھ وفاق سری ویجائیا بادشاہت دا حصہ بن گئیا جسدا مرکز پالیمبانگ سی ۔ سری ویجائیا بادشاہت بحیرہ جنوبی چین دی تجارت تے چھائی ہوئی سی تے آبنائے ملاکا توں لنگھن آلے بحری جہازاں توں ٹیکس لیندی سی ۔
پٹانی تے سیامی بادشاہت
سودھو14ویں صدی عیسوی چ سوکھوتھائی دے بادشاہ رامکھام ہائینگ (1239ء توں 1317ء) نے نکھون سی تھاماراٹ تے پٹانی سنے اسدیاں باجگزار ریاستاں تے قبضہ کر لئیا ۔
ایہہ پکا پتا نئيں کہ پٹانی دی بنیاد کدوں رکھی گئی پر شواہد دسدے نیں کہ 14ویں صدی عیسوی چ کسے ویلے اسدی نیہہ رکھی گئی سی ۔ مقامی کہانیاں دے مطابق اندرلے علاقےآں دے اک بادشاہ نے اک مچھیرے نوں ، نویں بستی وسان لئی ، ساحل سمندر دا جائزہ لین لئی بھیجئیا ، اس نے سمندر دے کنارے اک ماہی گیری لئی اک اڈا قائم کیتا ۔ ماہی گیری دےاڈے دے قیام دے بعد دوجے لوک وی اس نال ایتھے منتقل ہو گئے ۔ ایہہ بستی چھیتی ای اسدے ناں تے اک ودھدے پھلدے شہر تے تجارتی مرکز چ بدل گئی ۔
تھائیاں نے ایس علاقےنوں 13ویں صدی عیسوی چ فتح کر لئیا ۔ اینہاں دی بادشاہت اکو متحد ریاست سی جسدا راجگھر ایوٹھایا سی تے بوہت ساریاں نکیاں نکیاں طفیلی تے باجگزار ریاستاں اسدے کنٹرول چ سن ۔ اینہاں دا اپنا اک حکومیتی نظام سی تے طفیلی ریاستاں تے باجگزار صوبے اپنی مرضی نال ایوٹھایا دے اتحادی سن تے اپنے معاملات خود چلا سکدے سن ۔
کامپونگ پسائی (پٹانی دے نواح چ تاجراں دا اک علاقہ) دے ، سعید یاں سیف الدین ناں دے اک شیخ نے ایتھے دے بادشاہ نوں جلد دی اک مہلک بیماری دا علاج کر کے شفا دوائی تے کافی گل بات دے بعد بادشاہ اسلام قبول کرن تے راضی ہو گئيا تے سلطان اسماعیل شاہ دا ناں احتیار کیتا ۔ اسدے بعد اسدے سارے درباری مسلمان ہو گئے ۔ اگرچہ ایتھے دے کجھ مقامی لوک بادشاہ توں وی پہلے مسلمان ہو چکے سن ۔ ابن بطوطہ نے اپنے سفر نامے تے پرتگیزیاں نے اپنیاں لکھتاں ج ایتھے مقامی مسلماناں دی موجودگی دی تصدیق کر دیاں نیں تے دسدیاں نیں کہ پٹانی چ مسلم معاشرہ ملاکا (جنہاں نے سرکاری طور تے 1413ء چ اسلام قبول کیتا سی ) توں کافی پہلے وجود چ آ گئیا سی ۔ اینہاں لکھتاں موجب عام لوکاں نے حکمراناں تے حکومتی اہلکاراں توں پہلے اسلام قبول کیتا سی ، کیونجے عام لوک دا مسلمان تاجراں دا واسطہ رہندا سی جنہاں نے ایتھے اسلام پھیلائیا ۔
15ویں صدی عیسوی دے دوران ایوٹھایا بادشاہت دی ساری توجہ جزیرہ نما ملایا ول سی ، خاص طور تے ملاکا دی تجارتی بندرگاہ تے جہڑی ملاکا سلطنت دی حکمرانی چ سی ۔ ایوٹھایا دا اقتدار ملاکا تے ملایا ریاستاں تے قائم ہو گئیا ۔
حکمران
سودھواندرلا ٹبر
- سلطان اسماعیل شاہ (موت:1530ء) پٹانی بادشاہت دا بانی تے اسلام قبول کرن آلا پہلا بادشاہ ۔
- سلطان مظفر شاہ (1530ء توں 1564ء) سلطان اسماعیل شاہ دا پتر جہڑا ایودھیا (سیام) تے حملے دوران مارئیا گئیا سی ۔
- سلطان منظور شاہ (1564ء توں 1572ء) سلطان مظفر شاہ دا بھائی
- سلطان پاٹک سیام (1572ء توں 1573ء) سلطان مظفر شاہ دا پتر جہڑا اپنے سوتیلے بھائی راجہ بامبانگ دے ہتھوں قتل ہوئیا ۔
- سلطان بہادر (1573ء توں 1584ء) سلطان مظفر شاہ دا پتر
- راجہ الجاو (1584ء توں 1616ء) سلطان بہادر دی بھین ، جسدے ویلے ج پٹانی نے وڈیاں اقتصادی کامیابیاں حاصل کیتیاں تے پٹانی دی بندرگاہ تے چین ، جاپان ، نیدرلینڈ ، برطانیہ ملایا ، پرتگال تے سیام دے تاجراں دے تجارتی جہاز وڈی گنتی ج اندے سن ۔
- راجہ بیرو (1616ہ توں 1624ء) راجہ الجاو دی بھین
- راجہ اونگا (1624ء توں 1635ء) راجہ بیرو دی بھین جس نے مقامی معاملےاں چ سیامی مداخلت نوں روکئیا ۔
- راجہ کونینگ (1635ء توں 1649ء یاں 1688ء) راجہ اونگو دی دھی تے ایس ٹبر دی آخری ملکہ تے پکا پتا نئیں کہ اس دا عہد کدوں ختم ہوئیا ۔
- راجہ باکیل (1688ء توں 1690ء یاں 1651ء توں 1670ء )
- راجہ ایماس کیلانتان (1690ء توں 1704ء یاں 1670ء توں 1698ء) کجھ دے خیال چ بادشاہ پر الفتانی دے مطابق ملکہ سی تے راجہ باکیل دی بیوہ سی
- راجہ ایماس چایام (کسے ویلے 1704ء توں 1718ء دے وچکار) راجہ باکیل تے راجہ ایماس کیلانتان دی دھی
- راجہ دیوا (1707ء توں 1716ء)
- راجہ بینڈانگ باڈان ( 1716ء توں 1720ء)
- راجہ لاکسامانا ڈاجانک (1720ء توں 1721ء)
- راجہ الونگ یونس (1728ء تو 1729ء یاں 1718ء توں 1729ء)
- راجہ یونس (1729ء توں 1749ء)
- راجہ لونگ نوح (1749ء توں 1771ء)
ہور ویکھو
سودھوحوالے
سودھو- ابراہیم سیوکری ۔ ملایا پٹانی بادشاہت دی تریخ ۔
- مریم سالم ۔ کیداہ قنون ، دیوان بہاسا تے پسٹاکا ، 2005ء ۔
سولو · آچے · ماگوئینداناو · برونائی · پٹانی · کیداہ(قداح) · اساہان