پلازما
پلازما مادے دا چوتھا پاسا اے۔
پلازما کی ہوندا اے؟
سودھوپلازما نوں مادے دی چوتھی قسم کیا جاندا اے تے باقی تین ٹھوس، مایا تے گیس ہوندیاں نیں۔ پلازما نوں سب توں پہلاں اک گورے سائنسدان ولیم کروکس نے 1879 چ پچھانیا۔ پلازما ساڈے جیون دے کئی پاسیاں چ بوت خاص ہون توں علاوہ اس سانوں نظر آن آلی کائنات دا 99٪ بنندا اے۔ زمین اتے قدرتی پلازما بوت کٹ ہوندا پر ایدیاں کافی ساریاں بندے دیاں بنائیاں ہوئیاں مثالاں ہے گیاں نیں۔ ایجاداں کرن آلیاں نے پلازما نوں نیون تے فلوروسینٹ بلباں چوں بجلی ٹورن واسطے ورتیا اے۔ سینداناں نے لیباٹریاں چ پلازما دے اتے تجربے کرن واسطے سپیشل کمرے بناۓ نیں۔
پلازما کنج بندا اے؟
سودھوپلازما اصل چ اک گیس ہوندی اے جیدے الیکٹران الیحدہ ہو جاندے نیں اس کم نوں انگریزی چ ionization کیا جاندا اے۔ اگر کسی گیس نوں بوت زیادہ گرمی دتی جاۓ تے اودے الیکٹراناں چ ایدی جان آ جاندی اے کہ اوہ نیوٹران توں علیحدہ ہو جان۔ اس نال اوہ ایٹم مثبت چارج آلا آئن بن جاندا اے۔ بوت گرم کیتی گئی گیس چ آئیونائزیشن کئی واری ہوندی اے جیدے نال آئن تے الیکٹران بندے نیں۔ پر اے گل پکی نئیں کے سارے ایٹم آئن بن جان بلکہ کج ایٹماں نوں کج نئیں ہوندا۔ اس نال ایٹماں، آئناں تے الیکٹراناں دا اک گتاوا بن جاندا اے۔ اس گتاوے نوں پلازما کیندے نیں۔
اس دا مطلب اے کہ پلازما مادے دا اک خاص تے علیحدہ پاسا اے جیدے چ اینے چارج ہوۓ ٹوٹے(آئن، الیکٹران) ہوندے نیں جیناں دی وجہ توں ایدیاں الیکٹریکل خصوصیتاں(electrical properties) تے خاصا اثر پیندا اے۔
فزکس تے کیمسٹری چ پلازمہ گیس ورگے مادے نوں کیندے نیں جیدے پارٹیکلز آئن بنے ہون۔
- تلفظ ؛ کاف اُتے زیر دے نال، shakila
شاکلہ ؛ جس نوں انگریزی وچ plasma کہیا جاندا اے اک نہایت اہم تے کثیرالاستعمال لفظ اے۔ انگریزی وچ پلازما دا لفظ درحقیقت یونانی دے plassein توں لاطینی تے جرمنی بولی توں ہُندا ہويا آیا اے۔ جس دے معنی بنیادی طور اُتے تو باریک پھیلانے دے سن مگر پھر اس توں ڈھالنے تے شکل دینے دا مفہوم نکلیا تے پھر ایہ لفظ بہت سی سائنس دی شاخاں وچ عود کرآیا۔ اس دے مختلف استعمالات درج ذیل نيں
- فزکس وچ اس دا استعمال اک بار دار (ionized) ہويا یا گیس دے لئی ہُندا اے، ویکھو پلازمہ فزکس (plasma physiscs)
- تظاہرہ ٹیکنالوجی (display technology) وچ چپٹے پردے والے تظاہرہ یا ڈسپلے دے لئی ویکھو پلازمہ تظاہرہ (plasma display)
- خون دا اوہ مائع حصہ کہ جسماں خلیات تیرتے نيں، اس دے لئی ویکھو پلازمہ (خون) (blood plasma)
- حیاتیات تے بطور خاص خلیاندی حیاتیات وچ ایہ لفظ کئی جگہاں اُتے استعمال ہُندا اے
- خلیات دے اندر خلوی جھلی تے مرکزہ دے درمیان پایا جانے والا مائع، ویکھو خلوی پلازمہ (cytoplasm)
- خلیات دے مرکزے وچ موجود مائع دے لئی ویکھو مرکزی شاکلہ (nucleoplasm)
- حیوانات و نباتات سمیت تمام جانداراں دی ساخت وچ پایا جانے والا اک گاڑھا سیال مادہ، ویکھو اولی پلازمہ (protoplasm)