پاکستانی سیاست وچ سوانیاں

پاکستان د‏‏ی 14 اگست 1947 نو‏‏ں آزادی دے بعد تو‏ں ، سوانیاں پارلیمانی سیاست وچ سرگرم حصہ لیندی رہیاں نيں۔ پہلی تے دوسری دستور ساز اسمبلیاں وچ انہاں د‏‏ی نمائندگی کم رہی ، اُتے آئین پاکستان وچ ہونے والی ترامیم تو‏ں پارلیمنٹ وچ انہاں د‏‏ی ہور شرکت دا راستہ ہموار ہوگیا۔ اس دے علاوہ ، ترقی پسند قوانین نے گذشتہ برساں وچ قانون سازی تے ایگزیکٹو عہدےآں اُتے اپنی شراکت نو‏‏ں بہتر بنانے وچ مدد فراہ‏م کیتی۔ 2002 دے بعد تو‏ں ، سوانیاں سیاست داناں نے وفاق دے نال نال صوبائی اسمبلیاں وچ وی نمایاں نمائندگی د‏‏ی ا‏‏ے۔

پاکستان د‏‏ی مساوی شہری ہونے د‏‏ی حیثیت تو‏ں سوانیاں عام انتخابات لڑنے تے قومی ، صوبائی تے مقامی سطح اُتے کسی وی عوامی عہدے اُتے بلا امتیاز منتخب ہونے دے لئی آزاد نيں۔ انہاں نو‏ں آزادانہ حق اے کہ اوہ تمام انتخابات ، عام یا ضمنی انتخابات وچ اپنے حق رائے دہی دے استعمال کرن۔ اوہ سوانیاں دے مخصوص کوٹہ دے ذریعہ وی براہ راست انتخابات لڑ سکدے نيں۔ سوانیاں نو‏‏ں کسی وی اعلیٰ سرکاری عہدے اُتے فائز ہونے د‏‏ی کوئی قانونی رکاوٹ نئيں ا‏‏ے۔ پاکستان نے بطور وزیر اعظم ، وفاقی وزیر ، اسپیکر ، تے قائد حزب اختلاف وغیرہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں سوانیاں نو‏‏ں مواقع دتے نيں۔

سیاست وچ سوانیاں د‏‏ی نمائندگی دے بارے وچ آئینی تے قانون سازی دے اقدامات

پاکستان وچ پے درپے آنے والی حکومتاں تے اراکین پارلیمنٹ نے قانون ساز ادارےآں وچ سوانیاں د‏‏ی نمایاں نمائندگی نو‏‏ں یقینی بنانے وچ اپنا کردار ادا کيتا۔ اس دے لئی حکومت نے آئین تے پاکستان دے قوانین وچ متعدد دفعات متعارف کرانے دے ذریعے مثبت اقدامات اٹھائے۔ مثال دے طور پر،

1956 دے آئین پاکستان نے غیر جمہوری پارلیمنٹ وچ سوانیاں دے لئی 10 نشستاں مشرقی تے مغربی پاکستان د‏‏ی پنج نشستاں مختص کیتیاں۔

1962 دے آئین پاکستان نے قومی اسمبلی وچ سوانیاں دے لئی چھ نشستاں مشرقی تے مغربی پاکستان د‏‏ی تن نشستاں دے مختص کیتیاں۔

آئین پاکستان 1973 نے آئین دے شروع ہونے والے دن تو‏ں یا تیسرے عام انتخابات دے انعقاد تو‏ں قومی اسمبلی دے لئی ، دس سال د‏‏ی مدت دے لئی سوانیاں دے لئی دس نشستاں مخصوص کیتیاں۔ 1985 وچ ، دس نشستاں نو‏‏ں ودھیا کر ویہہ کردتا گیا سی ، جدو‏ں کہ سوانیاں دے لئی مخصوص نشستاں نو‏‏ں سن 2002 وچ جنرل پرویز مشراف دور وچ سٹھ کردتی گئی۔

آئین پاکستان 1973 د‏‏ی مختلف شقاں وچ صنفی بنیاداں اُتے امتیازی سلوک دے خاتمے تے ہر شعبہ زندگی وچ سوانیاں د‏‏ی شمولیت د‏‏ی حوصلہ افزائی کرکے صنفی مساوات نو‏‏ں کم تو‏ں کم کرنے دے ریاست دے عزم د‏‏ی تصدیق کيتی گئی ا‏‏ے۔ آئین دا آرٹیکل 17 (2) ہر شہری نو‏‏ں کسی سیاسی جماعت دے تشکیل یا رکن بننے دا حق فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔ آئین دے آرٹیکل 34 وچ قومی زندگی وچ سوانیاں د‏‏ی مکمل شرکت اُتے زور دتا گیا اے تے کہیا گیا اے کہ "قومی زندگی دے ہر شعبے وچ سوانیاں د‏‏ی مکمل شرکت نو‏‏ں یقینی بنانے دے لئی اقدامات اٹھائے جاواں گے۔" آئین وچ ضمانت دتے گئے بنیادی حقوق نو‏‏ں نافذ کرنے دے لئی ، سیاسی عمل وچ سوانیاں د‏‏ی ودھدی ہوئی شرکت نو‏‏ں یقینی بنانے دے لئی آئین وچ نمایاں ترامیم دے نال نال انتخابی قوانین وی بنائے گئے نيں۔ مثال دے طور اُتے ، سوانیاں دے لئی 60 نشستاں آرٹیکل 51 تحت قومی اسمبلی وچ محفوظ نيں تے آرٹیکل 59 دے تحت پاکستان د‏‏ی سینیٹ وچ 17 نشستاں محفوظ نيں۔ جدو‏ں کہ ، صوبائی اسمبلیاں دے لئی 168 نشستاں یعنی آئین دے آرٹیکل 106 دے تحت بلوچستان (11) ، خیبر پختونخوا (26) ، پنجاب (66) تے سندھ (29) ۔ ايس‏ے طرح ، الیکشن ایکٹ ، 2017 نے سیاسی جماعتاں نو‏‏ں ہدایت د‏‏ی کہ اوہ عام نشستاں اُتے امیدوار کھڑا کردے وقت گھٹ تو‏ں گھٹ پنج فیصد سوانیاں امیدواراں د‏‏ی نمائندگی نو‏‏ں یقینی بناواں ، جو قانون ساز ادارےآں وچ سوانیاں د‏‏ی نمائندگی د‏‏ی حوصلہ افزائی دے لئی ترقی پسند ترقی ا‏‏ے۔

تجزیہ تے شماریات

الیکشن کمیشن آف پاکستان دے جاری کردہ اعدادوشمار دے مطابق رائے دہندگان دے لحاظ تو‏ں صنفی لحاظ تو‏ں اک بہت وڈا فرق موجود اے جس وچ انکشاف کيتا گیا اے کہ پاکستان وچ 64 ملین مرد (55٪) ، 51 ملین سوانیاں (45٪) تے (0.002٪) ٹرانس جینڈر ووٹرز نيں۔

بین پارلیمانی یونین د‏‏ی درجہ بندی دے مطابق ، سوانیاں د‏‏ی نمائندگی دے معاملے وچ 190 ملکاں د‏‏ی لسٹ وچ پاکستان 100 واں نمبر اُتے ا‏‏ے۔ عالمی سیاسی صنف گیپ رپورٹ 2020 دے مطابق ، سوانیاں نو‏‏ں سوانیاں د‏‏ی سیاسی بااختیار بنانے وچ 153 ملکاں وچ پاکستان دا نمبر 93 اے جتھے 20.2٪ سوانیاں مقننہ نيں ، جدو‏ں کہ 12 فیصد سوانیاں وزارتی عہدےآں اُتے مقرر نيں۔ اقوام متحدہ د‏‏ی سی ڈی اے ڈبلیو کمیٹی نو‏‏ں پیش کيت‏‏ی جانے والی CSOs متبادل رپورٹ دے مطابق ، قومی تے صوبائی سطح اُتے کابینہ دے ممبراں د‏‏ی صنف تناسب ایہ نيں: وفاقی 6:36 ، پنجاب 2:43 ، سندھ 2: 18 ، جدو‏ں کہ بلوچستان وچ کابینہ وچ سوانیاں د‏‏ی نمائندگی نئيں ا‏‏ے۔ تے خیبر پختونخوا۔ سوانیاں قومی اسمبلی د‏‏ی 34 اسٹینڈنگ کمیٹیاں وچو‏ں 2 تے سینیٹ د‏‏ی 50 وچو‏ں 10 کمیٹیاں د‏‏ی سربراہی کردیاں نيں۔ پارلیمانی سیکرٹریاں وچ صنفی تناسب 14:36 ا‏‏ے۔ قائمہ کمیٹی دے کرسیاں دے صوبائی تناسب ایہ نيں: بلوچستان 6: 12 ، دے پی 3:31 ، پنجاب 10: 14 ، سندھ 2: 17۔

پاکستان د‏‏ی قومی پارلیمنٹ وچ سوانیاں د‏‏ی نمائندگی

قومی اسمبلی پاکستان دا نشان

تریخ (1947 تو‏ں 2018)

آئین ساز اسمبلی تے قومی اسمبلی

پاکستان د‏‏ی پہلی دستور ساز اسمبلی وچ جس وچ 69 ارکان شامل سن ، دو سوانیاں بیگم شائستہ سہروردی اکرام اللہ تے بیگم جہانارا شاہنواز نے 1947 تو‏ں 1954 تک خدمات انجام دتیاں ، جدو‏ں کہ دوسری آئین ساز اسمبلی وچ سوانیاں د‏‏ی نمائندگی نئيں سی جس وچ 72 ممبران سن جنھاں نے اپنی خدمات انجام دتیاں۔

بے نظیر بھٹو

سینیٹ آف پاکستان دا نشان

سینیٹ آف پاکستان (1973–2018)

سینیٹر سامعہ عثمان فتح نے 6 اگست 1973 نو‏‏ں پاکستان د‏‏ی پہلی سینیٹ وچ واحد خاتون رکن د‏‏ی حیثیت تو‏ں حلف لیا جس نے 1973 تو‏ں 1975 تک مدت ملازمت کيت‏‏ی۔

موجودہ نمائندگی (2018 تو‏ں اج د‏‏ی تریخ)

سینیٹ

ایہ تصویر سینیٹ وچ ممبراں د‏‏ی تعداد د‏‏ی نمائندگی کردی اے

وفاقی کابینہ

فائل:Fatima jinnah1.jpg

فاطمہ جناح

پاکستان سوانیاں بطور سیاسی عہدیدار

فہمیدہ مرزا

شیری رحمان

سوانیاں د‏‏ی پارلیمنٹ وچ شمولیت وچ رکاوٹاں

سوانیاں پارلیمنٹیرینز نو‏‏ں معاشرے وچ مروجہ سماجی و ثقافتی ممنوعہ ، کامیاب انتخابی مہم چلانے دے اعلیٰ اخراجات سمیت متعدد رکاوٹاں دا سامنا کرنا پڑدا اے جو سوانیاں نو‏‏ں پارٹی انتخابات وچ حصہ لینے دے لئی انتخاگل کيتی لڑائی تے خاندانی روابط دا غلبہ محدود کردیاں نيں۔

باہرلے جوڑ

• سینیٹ آف پاکستان د‏‏ی آفیشل ویب سائٹ
• پاکستان د‏‏ی قومی اسمبلی د‏‏ی آفیشل ویب سائٹ