پارتھی مذہب
پارسی مذہب نوں دو لفظاں دے نال بہترین طریقے توں بیان کيتا جا سکدا اے: جامع تے ارتقا پذیر۔ چونکہ پارسی دی سلطنت اس دے اندر مختلف ثقافتاں اُتے مشتمل سی، پارتھیاں نے عقلمندی دے نال ہر اک نوں اپنے اپنے عقائد تے روایات اُتے چھڈ دتا، جداں کہ سلوقی سلطنت تے انہاں توں پہلے فارسی ہخامنشی سلطنت ۔ جداں کہ پارسی نے یہودیاں تے عیسائیاں دے انکلیو نوں پھلنے پھُلن دی اجازت دتی، تن اہم عقائد یونانی پینتھیون ، زرتشت تے متھرازم سن ۔. لیکن خود پارتھیاں نے کيہ یقین کیتا؟ اس گل اُتے غور کردے ہوئے کہ انہاں نے اپنے ثقافتی ورثے دے بارے وچ کوئی تاریخی ریکارڈ نئيں چھڈیا، پارسی عقیدے دے نظام نوں دریافت کرنا مشکل لگ سکدا اے، لیکن انہاں دی روزمرہ دی زندگی وچ عملی تے نمایاں چیز توں شروع کرنا تے اس گل اُتے غور کرنا کہ اوہ کتھے توں آئے، کتھے جا رہے سن، مدد ملے گی۔ ابتدائی طور پر، ایسا معلوم ہُندا اے، جداں کہ پارسی سلطنت دی کامیابی دے لئی فارسی تے یونانی تعاون ضروری سی ، پارتھیاں نے دونے قوماں دے رسم و رواج نوں مدنظر رکھدے ہوئے چھیڑ چھاڑ کی، لیکن اک بار جدوں اوہ اپنے طور اُتے کھڑے ہو گئے، تاں انہاں نے متھرا توں شناخت کرنا شروع کر دتی ۔
سیتھی جڑاں تے یونانی دیوتا سودھو
سیتھیاں تے پارتھیاں دے لئی، زمین، آسمان، سورج تے اگ خاص مذہبی اہمیت دے حامل سن ۔
ایہ عام طور اُتے قبول کيتا جاندا اے کہ پارتھیان سیتھیائی ثقافتی نسل دے سن ۔ بحیرہ کیسپیئن دے مشرق وچ فلیٹ سٹیپ توں اٹھدے ہوئے، پارسی، سیتھیاں دی طرح، اک گھوڑے اُتے سوار، تیر چلانے والی فوجی مشین سی جس دے بارے وچ بوہت گھٹ لوک سوچ سکدے سن ۔ پارسی سلطنت بہت ساریاں سیسی نوں اپنائے گی تے استعمال کرے گی۔کی فوجی حکمت عملی تے بقا دی حکمت عملی۔ بہر حال، سیتھیائی طرز زندگی دی افزائش وچ سیتھیائی عقیدے دی شکلاں شامل ہون گیاں۔ اسٹیپ دے فلیٹ پھیلاؤ دے نال جس اُتے اوہ چلدے سن، روزمرہ دی سیتھیائی زندگی وچ اک نمایاں خصوصیت آسمان ہُندا کیونجے ایہ افق اُتے زمین نال ملدا سی۔ اک واضح خصوصیت، جس توں سٹیپ تھوڑا سا فرار پیش کردا اے، سورج ہُندا۔ اک ہور نمایاں عنصر، جداں کہ بہت ساریاں قدیم ثقافتاں دے نال، اگ دا سی۔ رات دے وقت جنگلی درنداں دے خلاف حفاظت کيتی پیشکش تے کھانا پکانے تے دھات کاری وچ روزمرہ دی عملی افادیت، قدیم زمانے وچ اگ ضروری سی تے کافی علامتی اثر رکھدی سی۔ اس دے بعد ایہ تعجب دی گل نئيں اے کہ سیتھیاں تے پارتھیاں دے لئی زمین، آسمان، سورج تے اگ اک خاص مذہبی اہمیت دے حامل سن ۔
ہیروڈوٹس نے اٹھ دیوتاواں دے بارے وچ دسیا اے جس دی سیتھیاں نے پوجا کيتی۔ جداں کہ بیری کنلف کہندے نيں، "یہ اوہ ناں رکھدے نيں، انہاں دے یونانی مساوی نيں۔ اس دی پیشکش توں ایہ واضح اے کہ تن درجات نوں تسلیم کيتا جانا اے " (۱۶۷)۔ پہلے درجے وچ تبیتھا/تبیندی ( ہسٹیا ) اے۔ دوسرے وچ پاپائیس ( زیوس ) تے اپی (مدر ارتھ)۔ تیسرے درجے وچ گیوتیسورس ( اپالو) تے ارگمپاسا ( افرودیت) شامل نيں۔ بھانويں ہیروڈوٹس نے اپنے سائسی ناواں نوں چھڈ دتا، چوتھے درجے وچ ہرکولیس ، آریس تے پوسیڈن شامل نيں۔. سیتھیاں تے ہور ہند-ایرانی لوکاں دے لئی، تبیسی، پینتھیون دے سر پر، اگ تے چولہا دی دیوی اے۔ تبیتھا نے بادشاہ دے محافظ دے طور اُتے وی کم کیتا، جو اکثر اس دے تے لوکاں دے درمیان شفاعت کردا سی۔ رائل ہارتھ، جسنوں تبیتھا نے مقدس کیتا، اس مقدس چیز دے طور اُتے وی کم کردا سی جس دے ذریعے حلف دی پختگی نوں تسلیم کيتا جاندا اے۔
زمین توں آسمان دا بصری، اپنے آپ نوں اس عقیدے وچ ظاہر کردا اے، جدوں آسمانی دیوتا پاپائیس نے مادر دھرتی توں ملاپ کیتا، باقی تمام دیوتا پیدا ہوئے۔ فضا وچ سورج دی روزمرہ دی اہمیت دا تعلق سیتھی اپالو , گیوتیسورس توں اے۔ اک ہور نمایاں جسمانی خصوصیت جس توں سیتھیائی واقف سن جنگ دے مناظر تے آوازاں سی ۔ سیسی دے جنگی دیوتا نوں پوری سیسی وچ اہمیت حاصل سی۔ تمام صوبےآں وچ برش ووڈ دی کھلی فضا وچ قربان گاہاں کھڑی کيتیاں گئیاں جنہاں اُتے گھوڑےآں تے مویشیاں دی قربانیاں دتی جاندی سی۔ اک جنگجو سبھیاچار دے طور اُتے سیتھیاں دی شناخت نوں فروغ دتا گیا، جس وچ آریس بطور سرپرست، اپنی قوم دی اک ممتاز دیوتا شخصیت دے نال باقاعدہ فوجیاں تے عام لوکاں نوں مشترکہ وجہ فراہم کردے ہوئے۔
ہور برآں، تمام ثقافتاں دے لئی ضروری - کامیاب فصلاں تے اِجّڑ - زرخیزی دی دیوی دی عطا کردہ نعمت ہُندی۔ بھانويں اس دے بارے وچ بوہت گھٹ جانیا جاندا اے، ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ افروڈائٹ دے مساوی سیسی ارگیمپاسا سی، جو آرتی دی شناسائی سی، جو مادی کثرت دی ایرانی دیوی سی۔ آخر وچ ، انہاں دی فوجی کامیابی دے اک لازمی عنصر دے بارے وچ ، ہیروڈوٹس نے تھگیماساداس دا ذکر پوسیڈن دے برابر دے طور اُتے کیتا، اس لئی نئيں کہ تھاگیماساداس سمندر دا دیوتا سی۔ بلکہ، پوسیڈون دے دوسرے کردار دی طرح، اوہ گھوڑے دا سرپرست سی۔ ہیروڈوٹس نے تذکرہ کيتا اے کہ شاہی سیتھیاں دے ذریعہ تھگیماساداس دی تعظیم کيتی جاندی سی، جو کہ اک مخصوص دلچسپی دے نال عبادت دی خصوصیت کيتی نشاندہی کردی اے۔ اس وچ کوئی شک نئيں کہ گھوڑے سائسی فوجی کامیابی تے پارسی جنگ دے لئی ضروری سن ۔، ایہ رائلٹی دے ذریعہ نیڑے توں منعقد ہونے والی صنعت ہُندی ، جو انہاں دے کنٹرول دے تسلسل نوں یقینی بناندی۔ فیر فطری گل اے کہ شرافت دی طرف توں تھگیمساداس دی طرف توں احسان دی درخواست کيتی گئی ہوئے گی۔
نويں رابطے، نويں مذاہب سودھو
جداں کہ ہیروڈوٹس نے یونانی پینتھیون دے نقطہ نظر توں سیتھیائی عقیدے دی اپنی سمجھ بجھ دتی اے جس توں اوہ واقف سی، سیتھیائی دیوتاواں دے بارے وچ ، اوہ کہندا اے کہ سیتھیاں دے پاس کوئی تصویراں، قربان گاہاں یا مندر نئيں سن ۔ درحقیقت، سیتھی قبراں دے ٹیلےآں دی کثرت توں کھدائی خانہ بدوش شکار تے جنگجو زندگی دی تصاویر تے اک دلچسپ تے کافی شکار/شکاری سی نوں ظاہر کردی اے، لیکن چند دیوتا، تے فیر، صرف ارگیمپاسا، انہاں دی مادری دیوی۔ جداں کہ کنلف نے ذکر کيتا اے: "پینتھیون دے اوپری سلسلےآں دے دیوتا، تبیسی، پاپیئس، تے اپی ایسا نئيں لگدا کہ انتھروپمورفائز ہو چکے نيں، یا گھٹ توں گھٹ انہاں دی کوئی خاص تصویراں معلوم نئيں نيں" (۲۷۶)۔ اس لئی سیتھیائی خانہ بدوش عقائد فطرت نوں کنٹرول کرنے والے دیوتاواں دی نسبت فطرت توں ودھ نیڑے توں جڑے ہوئے سن ۔
یونانی پینتین دے علاوہ، پارسی دور وچ دو سب توں ودھ وسیع عقیدے دے نظام زرتشت تے متھرازم سن ۔
جداں ہی پارتھیان وسطی ایشیا دے میدان توں جنوب دی طرف نچلے یوریشیا دے مشرقی مغربی ثقافتی راہداری وچ کمزور سیلیوسیڈ سلطنت اُتے قبضہ کرنے دے لئی منتقل ہوئے، اوہ ودھ واضح طور اُتے متعین بشری مذاہب دے نال رابطے وچ آئے۔ Seleucids، انہاں توں پہلے دے فارسیاں دی طرح، مذہبی رواداری اُتے عمل پیرا سن ۔ دوسرےآں نوں انہاں دی روایات دی اجازت دیندے ہوئے، Seleucids نے اپنے دیوتاواں دے پینتین نوں برقرار رکھیا، جو پہلے ہی قدیم دنیا وچ وسیع پیمانے اُتے اثر و رسوخ دا حامل سی۔ پارسی دے پہلے بادشاہ، ارسیسیس اول (دور۔ ۲۴۷-۲۱۷ ق م) دے مشرق وچ Seleucid کنٹرول دے جوئے نوں ختم کرنے دے بعد، پارتھیاں نے آخر کار مغرب وچ ودھ مضبوطی توں منعقدہ Seleucid علاقےآں اُتے قبضہ کر ليا۔ اس دے نال، اوہ یونانیاں دے نال براہ راست رابطے وچ آئے.
ان توں پہلے دے سلوقیان وانگ، پارتھیاں نے یونانیاں نوں اپنی روایات دی اجازت دی، تے ایسا معلوم ہُندا اے کہ (گھٹ توں گھٹ پہلے) انہاں دے رسم و رواج نوں وی اپنایا۔ ابتدائی طور پر، پارسی عقیدہ دا نظام بنیادی طور اُتے اگ، زمین، آسمان تے سورج دے عناصر دی عبادت ہُندا سی۔ جدوں کہ یونانی دیوتاواں نے انہاں عناصر نوں رکھیا، اوہ انسانی خصوصیات دے نال ودھ واضح طور اُتے متاثر ہوئے۔ اس طرح، جداں کہ اپالو، یونانی سورج دیوتا، اپنے رتھ دے نال سورج دی رفتار دی رہنمائی کرے گا ، ہیسٹیا نے چولہا تے اگ نوں اپنی خاصیت بنایا۔ جداں کہ پوسیڈن لہراں اُتے حکمرانی کردا سی، آریس دا دائرہ جنگ دا ہوئے گا، تے زیوس دا دائرہ آسمان کا، وغیرہ۔ فیر وی، عناصر - دریاؤں، جھیلاں، کنويں، درختاں، سمندر تے پتھراں دی - مغربی پارسی وچ ہن وی عزت کيتی جاندی سی۔ دراں اثنا، سلطنت دے ہور حصےآں وچ ، بابل دے لوک ہن وی اشتر دی تعظیم کردے سن ۔اور بیل، میسوپوٹیمیا وچ یہودیاں دے اک انکلیو نے یہوواہ دی عبادت دی ، سورج تے چاند دے دیوتاواں دی حطرہ وچ پوجا کيتی جاندی سی، تے عیسائیت نے پارسی دور دے اختتام تک دجلہ دے مشرق وچ قدم جمائے۔ پر، یونانی پینتین دے علاوہ، پارسی دور وچ دو سب توں ودھ وسیع عقیدے دے نظام زرتشت تے متھرازم سن ۔
سلطنت دے اندر زرتشتی ازم سودھو
عقیدہ نظام وچوں اک جو فارس توں سلوقی تے پارتھی حکمرانی دے ذریعے برقرار رہیا تے ساسانی سلطنت دے نال دوبارہ زندہ ہوئے گا زرتشتی ازم سی۔ غالباً مشرقی فارس توں، اس دا بانی، زراسٹر ، پہلے تاں اک مشرکانہ عقیدہ دا پجاری سی جس دی سربراہی دیوتا احورا مزدا کردے سن ۔ اک دن اک روشن آسمانی ہستی، جو اہورا مزدا دی طرف توں بھیجیا گیا، اک دریا دے کنارے زراسٹر دے پاس نمودار ہويا تے اسنوں دسیا کہ صرف اک ہی خدا اے، عقلمند غیر تخلیق شدہ، احورا مزدا۔ نیکی بمقابلہ برائی دے نظریہ نوں اپناتے ہوئے، پیروکاراں نوں بنیادی اچھائی دی زندگی گزارنی سی: اچھے خیالات سوچنا، صحیح لفظاں کہنا، تے اچھے کم کرنا۔ جانوراں دی قربانی نوں ترک کردے ہوئے، زرتشتیاں نے اگ دی قربان گاہاں نوں مسلسل جلایا۔
اگ دی علامت صفائی تے پاکیزگی دی نمائندگی کردی اے۔ اگ، جس نے اک تاریک دنیا نوں روشنی بخشی، خود اہورا مزدا دی علامت سی لیکن اس دے پیروکاراں نوں وی روشن ذہن رکھنے دی کوشش کرنی سی۔ پارسی وچ زرتشت دے بارے وچ جینی روز لکھدی نيں:
کچھ عرصہ پہلے تک، Seleucid تے Parthian ایران دے اندرونی مواد دی کمی نے اس نظریے وچ حصہ ڈالیا کہ زرتشتی مذہب نوں اس وقت تک نظر انداز کر دتا گیا جدوں تک کہ اسنوں ساسانیاں نے 'بحال' نئيں کيتا سی۔ لیکن پچھلی چند دہائیاں وچ آسٹراکا، راک ریلیف، پارچمنٹ، تے سکےآں توں متعلق تحریری اعداد و شمار اس نظریہ دے برعکس نيں، بلکہ اس عرصے دے دوران مذہب دے اندر تسلسل تے ترقی دی طرف اشارہ کردے نيں۔ (لوک نمبر ۲۶۰)
مثال دے طور پر، آوستان دے ناں (آوستان زرتشتی صحیفے دی بولی اے ) تے پارسی اوسٹراکا اُتے لکھیا ہويا کیلنڈر بغداد دے جنوب مشرق وچ نیپور وچ ظاہر ہُندا اے۔ تے نیسا دے اک شراب خانے وچ ۔ ايسے طرح دے ناں ایرانی کردستان وچ Avroman توں پارسی قانونی دستاویز اُتے وی پائے گئے۔ دوسرے پارسی سکے جو اگ دی قربان گاہاں دکھاندے نيں گھٹ توں گھٹ زرتشتی مذہبی عمل دی تعریف کيتی عکاسی کردے نيں۔ دلچسپ گل ایہ اے کہ جداں کہ زرتشتی مترا نوں احورا مزدا دے تحت یزتا یا سر دیوتا دے طور اُتے شامل کرنے دے لئی تیار ہوئے گا، ایسا لگدا اے کہ پارتھیاں نے متھرا دی طرف اپنا جھکاؤ پیدا کيتا۔
سلطنت دے اندر میتھرازم سودھو
۲۰۰۰ تے ۱۵۰۰ ق م دے درمیان کسی وقت، آریائی قبیلے روسی میداناں دے جنوب وچ ہندوستان تے ایران وچ داخل ہوئے۔ اک دیوتا جو اوہ اپنے نال لیائے سن اوہ مترا سی۔ جداں کہ مترا (یا مترا) نے خود نوں ہندوستان وچ قائم کيتا تے رگ وید وچ اس دی تعریف کيتی گئی اے ، اس دی شہرت پورے یوریشیا وچ پھیل گئی۔ ايسے وقت دے قریب، زرتشت مترا تے ہور دیوتاواں دے نال نال پھیل گیا، تے ۵ويں صدی ق م تک، زرتشت مترا دی صفات دی تعریف کرے گا کیونجے اوہ صرف احورا مزدا دے تھلے بلند ہويا سی۔ پارسی نظریہ اُتے پروانہ پورشریاندی دا تبصرہ:
یہ سچ اے کہ پارتھیاں نوں ایوستان دی مقدس کتاب دی پہلی ضابطہ بندی دا سہرا دتا گیا اے۔ انہاں نے اپنے کیلنڈر وچ زرتشتی مقدس مہینےآں دا وی استعمال کيتا۔ تے ایہ وی ہو سکدا اے کہ کچھ پارتھیائی خاندان آرتھوڈوکس زرتشتی سن ۔ لیکن نويں شواہد دے نال نال ساڈے پاس پہلے توں موجود کچھ اعداد و شمار دا از سر نو جائزہ، اس گل نوں ثابت کردا اے کہ روايتی پارسی ڈومینز وچ مترا دی عبادت سب توں ودھ پھیلی ہوئی عبادت سی۔ (۳۵۸-۵۹)
روانگی دی اک مثال اس وقت سامنے آندی اے جدوں ۱۴۰ ق م وچ پارسی نے فارسیاں دے آبائی وطن تے زرتشتی مذہب دے مرکز پرسیز اُتے قبضہ کر ليا۔ زبردست مخالفت وچ ، اویستی وینیداد متن (۱۴۱ ق م-۲۲۴ ء) نے پارسی علاقےآں نوں انہاں دے "بے اعتقادی گناہاں" دی وجہ توں برائی قرار دتا۔ پارسی نوں انہاں دے مردہ نوں دفنانے تے جلانے دے لئی وی سرزنش کيتی گئی سی، ایہ عمل زرتشتی کنونشن دے ذریعہ ممنوع اے۔ ہور برآں، پورشریاندی دسدے نيں کہ برزین مترا اگ دی قربان گاہ اک طاقتور پارسی دی ذاتی اگ سی، تے اس دا مطلب، "متھرا بلند اے "، مترا نوں عبادت دی بے باک واحد شخصیت دے طور اُتے ظاہر کردا اے (۳۶۴)۔
ہور برآں، میتھریڈیٹس ("متھرا دا تحفہ") ناں پارسی دور وچ بوہت سارے بادشاہاں وچ مشہور سی۔ دو سب توں اہم پارسی بادشاہون، میتھریڈیٹس I تے II (دور۔ ۱۷۱-۱۳۲ ق م تے ۱۲۴-۹۱ ق م) دونے نے اس دے ناں دی تعریف کيتی۔ پارسی دے دو تے بادشاہاں نے، کیوس دے دو، پونٹس دے چھ بادشاہاں نے ايسے طرح دعویٰ کيتا تے ايسے طرح کامگین ، آئبیریا تے آرمینیا دے بادشاہاں نے وی دعویٰ کيتا ۔ اسلام دے پیروکاراں دے ذریعہ محمد ناں دے مقبول انتخاب دی طرح ، تریخ دے اک اہم دور وچ مختلف ملکاں دے بوہت سارے بادشاہاں تے لوکاں دے ذریعہ میتھریڈیٹس دے تھیوفورک ناں دا انتخاب اس گل دی شعوری شناخت تے یاد دہانی دی عکاسی کردا اے کہ میتھرا کون سی تے اس دا اہم حصہ۔ اپنے ثقافتی ورثے وچ ادا کیا.
ایہ کہ زرتشتی مذہب نے بعد وچ متھرا نوں اپنے مذہبی منظر نامے وچ اس قدر اہم طریقے توں شامل کيتا کہ متھرا دی عمومی مقبولیت دی وجہ توں متعلقہ رہنے دے دباؤ نوں ظاہر کر سکدا اے۔ جدوں پارسی نے وسطی یوریشیا اُتے قبضہ کرنا شروع کیتا، تاں اس دی شہرت پارتھیاں نوں معلوم ہوئے گی، تے ہو سکدا اے کہ انہاں نے ايسے طرح اسنوں گلے لگایا ہوئے۔ ترکمانستان دے موجودہ اشک آباد وچ پارتھیان دور دی عبادت گاہ دی باقیات " مہریان " یا "متھرا دی جگہ" دے نال دریافت ہوئیاں۔ اورستراس ۔، دوسرے دیوتاواں توں ودھ انہاں اُتے مترا ناں دے نال، پارسی دے راجگڑھ نیسا وچ پائے جاندے نيں۔ اک مندر توں راحت پرٹورس دے پہاڑاں وچ کامگین کا، متھرا، اپنے طور اُتے اک دیوتا دے طور اُتے - فریجیئن ٹوپی، فارسی پتلون، تے شعاعاں توں نکلنے والی شعاعاں دے نال - کامگین دے بادشاہ انٹیوکس اول دے نال یکجہتی وچ کھڑا اے (دور۔ ۷۰ – ت۔ ۳۸ ق م)۔
ہور برآں، جداں کہ ۵ويں تے ۴ويں صدی ق م دے سکے اس گل دی تصدیق کردے نيں، پارسی لباس پہلے تاں یونانی جداں سی۔ دوسری صدی ق م تک، پارتھیائی سکے میتھریڈیٹس II تے ارتابانوس I (دور۔ ۱۲۷-۱۲۴/۳ ق م) نوں ظاہر کردے نيں "ان دے سرکاری لباس دے طور اُتے خانہ بدوش ٹراؤزر سوٹ پہندے نيں، جو کہ ہیلینسٹک دور دے ایرانی بولنے والے لوکاں توں وابستہ سی۔ " (کرتس تے سٹیوار۔, ۳) ایہ لباس انہاں دے بقیہ دور حکومت وچ معمول رہے گا۔ آخر وچ ، اپنے ٹیٹرا ڈریم دے الٹے افسانےآں توں "فل ہیلین" دا لقب چھڈ کے، پارسی سکے دے الٹ اُتے ، بادشاہ آرٹابانس II (دور۔ ۱۲-۳۸/۴۱ ء) نوں اپولو جداں خدا دے سامنے گھٹنے ٹیکتے ہوئے دکھایا گیا اے۔ مترا، جدوں کہ پارسی چاندی دے چہرے اُتے اک قطعی مترا نمودار ہُندا اے ۔سکہ، جو پہلی توں دوسری صدی عیسوی دا اے۔ اس طرح، ادبی، تاریخی، تے جسمانی شواہد توں ظاہر ہُندا اے کہ پارتھیاں نوں یونانی تے فارسی روایات توں وکھ ہُندے ہوئے اپنا عقیدہ نظام قائم کرنے دی کوشش کيتی گئی سی جس نے میتھرا نوں ودھ مکمل طور اُتے قبول کيتا سی۔ جداں کہ ویسٹا کرٹس کہندا اے، "متھرا واضح طور اُتے پارتھیاں وچ اک پسندیدہ دیوتا سی" (کرٹس تے میگوب، ۳۲)۔
مترا دی اپیل سودھو
بھانويں مذہبی رواداری پارسی حکومت کیتی پہچان سی تے انہاں دی لمبی عمر دی کلید سی، لیکن پارتھیاں دے لئی مترا دی اپیل ہر اک دے لئی رغبت میتھرا رہی ہوئے گی۔ کوئی کہہ سکدا اے کہ اوہ سب وچ اک خدا سی۔ مکمل طور اُتے انتھروپمورفائزڈ، اس نے اک شخص وچ بوہت سارے خداواں دی صفات نوں مجسم کيتا۔ سیاسی نقطہ نظر توں، مترا نوں گلے لگانے توں پارسی دے لئی دو کم ہوئے۔ اس نے اسنوں یونانیاں تے فارسیاں توں وکھ اک منفرد حیثیت تے شناخت فراہم دی جدوں کہ دونے دے نال مشترکہ بنیاد فراہم کيتی۔ متھر۔ دے سر توں نکلنے والی شعاعاں دے نال اک سورج دیوتا دے طور اُتے مترا دی تصویر نگاری اپولو دی ہور عکاسیاں دی طرح حیرت انگیز طور اُتے اے۔ ہور برآں، میتھرا، اک جنگجو دے طور پر، تے اگ تے آسمان توں اس دی وابستگی، آریس، ہیسٹیا تے زیوس دے نال مشترکہ خصوصیات نوں ظاہر کردی اے۔ فارسیاں دے نال تعامل دے حوالے توں، زرتشتی رسمی زندگی دے لئی اگ اک اہم عنصر سی۔ مترا خود اگ دا دیوتا سی جو زرتشتی آسمانی درجہ بندی وچ شامل سی۔ اہورا مزدا دے ذریعہ تخلیق کيتا گیا تے دوسرے نمبر اُتے ، اوہ احورا مزدا دے لئی وی اک جنگجو سی۔
پارتھیاں دے لئی مترا وی ذاتی کشش رکھدا سی۔ جداں ہی پارسی سلطنت اپنی جڑاں وچ واپس آئی، ایہ دلچسپ گل اے کہ متھرا اک ایسا دیوتا سی جسنوں اک سبھیاچار نے متعارف کرایا سی جو پارتھیاں دی طرح گھوڑے دی پیٹھ اُتے پیدا ہونے والے میدان توں نکلیا سی۔ آریاں دا متراپارتھیاں توں خاص اپیل ہوئے گی۔ اوہ اک جنگجو تے کدی گھوڑا تیر انداز سی تے کمان توں شیطاناں نوں مار ڈالتا سی۔ کہ اوہ وسیع و عریض اراضی دا مالک سی تے گھوڑے اُتے سوار بابرکت جنگجوواں نوں وی کوئی نقصان نئيں پہنچیا۔ چونکہ مترا اگ دا دیوتا وی سی، اس لئی ایہ وی پارتھیاں دے لئی خاصی اپیل کرے گا۔ اگ دا تعلق معاہدےآں، معاہدےآں، قسماں تے سچائی توں سی۔ ايسے طرح، سیسی دی سب توں وڈی دیوتا، تبیسی، اگ دی دیوی سی، تے اس دے چولہے توں قسماں کھادی جاندی سی۔ ہور برآں، گھوڑے اُتے سوار، لڑنے تے کھلے آسمان تلے گھومنے والی قوم دے طور پر، سورج پارتھیاں دے لئی اک قریبی مقام رکھدا سی۔ انہاں دے فائدے دے لئی اسنوں پکارنا اک ضروری رسم ہُندی۔ مترا دے نال، اوہ ذاتی طور اُتے ایسا کر سکدے سن کیونجے اوہ سورج دا دیوتا وی سی۔ بالآخر،