نولکھا سائباں

نولکھا Naulakha Pavilion
عمومی معلومات
قسم	عوامی یادگار
معماری طرز	مغلیا
مقام	لہور، پنجاب
متناسقات	31°35′23″N 74°18′47″E
آغاز تعمیر	1631
تکمیل	1633
ڈیزائن تے تعمیر
معمار	نواب وزیر خان
سول انجینئر	عبدالکریم

نولکھا سائباں (انگریزی: Naulakha Pavilion)، اک سفید سنگ مرمر دا پرسنل چیمبر اے جیہدی اک خم دار چھت اے، جو لہور، پنجاب، پاکستان وچ قلعہ لہور دے شمالی حِصے وچ شیش محل دے صحن دے ناݪ واقع اے۔ ایہ یادگار قلعہ لہور دے اندر واقع اوہناں 21 یادگاراں وِچوں اک اے، جیہدا مغربی حِصا لہور دے قدیم شہر دا خوبصورت منظر پیش کردا اے۔

ایہدا ڈھانچا قیمتی تے نیم قیمتی پتھراں ناݪ جڑیا ہویا اے۔ 1981ء وچ ، لہور فورٹ کمپلیکس دے وڈے حِصے دے طور تے، نولکھا یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثے دی جگہ سی۔ نولکھا پویلیئن ہُݨ لہور دے سَبھ توں زیادہ پہچاݨے جاݨ واݪے مقامات وِچوں اک اے۔ واشنگٹن، ڈی سی وچ پاکستانی سفارت خانے سمیت کئی قابل ذکر عمارتاں ایہدے آرکیٹیکچرل ڈیزائن اُتے بݨائیاں گئیاں نیں۔

اشتقاقیات

جَد ایہ پویلیئن 1633ء وچ مغل شہنشاہ شاہ جہاں نے اک چھوٹے جئے سمر ہاؤس (Summer house) دے طور تے بݨایا سی، تاں ایہدی لاگت تقریبن 900,000 روپے (نوں لَکھ روپے) سی، جو اس وقت بہت زیادہ رقم سی۔ ایہنوں ایس لئی نولکھا کہیا جاندا اے۔ ایہدے ناݪ لفظ نولکھا وی عام استعمال وچ آیا جو کِسے قیمتی چیز نوں ظاہر کردا اے۔

تریخ

لہور قلعہ 1566ء وچ مغل بادشاہ اکبر اعظم دے دور وچ تعمیر کیتا گیا سی جو پہلاں مٹی دے قلعے دے مقام اُتے سی۔ پکیاں اِٹاں دی چݨائی دے کمپلیکس نوں وچ میں بعد دے شہنشاہاں نے ودھایا تے ایہدے وچ ترمیم کیتی۔ مغل شہنشاہ شاہ جہاں اک رومانوی آدمی سی جیہنے آگرا وچ تاج محل تعمیر کیتا تے اس توں بعد لہور وچ ایہ شاہکار 1633ء وچ اک چھوٹے جئے سمر ہاؤس دے طور تے تعمیر کیتا۔ نولکھا سائباں قلعے دے شمال مغربی حصے وچ واقع شاہ برج بلاک دا حصا اے جیہنوں درحقیقت ایہدے پیشرو جہانگیر نے تعمیر کیتا سی۔

1927ء وچ عمارت نوں برطانوی ہند دے محکمہ آثار قدیمہ نے درج کیتا سی۔ 1975ء وچ ایہنوں پاکستان دے محکمہ آثار قدیمہ نے نوادرات ایکٹ دے تحت اک محفوظ یادگار دے طور تے درج کیتا سی، جَد کہ 1981ء وچ لہور فورٹ کمپلیکس دے وڈے حِصے دے طورتے ایہنوں یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثے دے طور تے درج کیتا گیا سی۔

ڈیزائن

پویلیئن شکل وچ مستطیل اے، شیش محل دے مغرب وچ واقع اے تے اپݨی مرکزی محرابی تے غیر معمولی طور تے خم دار چھت دی وجہ توں نمایاں اے جو بنگال دے ڈو-چالا طرز دی اے۔ ایہ منفرد خصوصیت شاہجہانی فن تعمیر دی علامت اے۔ ایہ بنگال دی ڈھلوان چھت تے یورپ توں بالداچن (Baldachin) دی عصری روایات (اوہدی تعمیر دے وقت) دے مرکب دی عکاسی کردا اے۔ ایہ اس موضوع دی سامراجی تے مذہبی تصویر نوں ظاہر کردا اے۔ اصل چھت غالبن سنہری سی۔ اندرلیاں کندھاں قیمتی تے نیم قیمتی پتھراں ناݪ جڑیاں ہوئیاں نیں تے چاندی دی نازک پارچن کاری زیورات نوں دنیا دیاں بہترین کندھاں وچ شمار کیتا جاندا اے۔ چمکدار ٹائل موزیک نوں پُھلاں دے ڈیزائناں تے فرشتیاں، جینز تے سلیمانی علامتاں دیاں تصویراں دے ناݪ محراب آݪے سوراخاں نوں سجاؤݨ لئی استعمال کیتا گیا اے۔ پویلیئن دے سنگ مرمر دے پردے اُتے مرلن دا تاج پہنایا گیا اے تاکہ قیدیاں نوں قلعے تے دریا دے درمیان دی زمین توں نظر نہ آوے۔ مجموعی طور تے چوکور شاہی خاندان دے نجی کوارٹرز اُتے مشتمل اے تے آگرا دے قلعے ناݪ بہت مشابہت رکھدا اے۔

اثرات

اک منفرد تے متاثر کن یادگار دے طور تے ایہ عمارت رڈیارڈ کپلنگ لئی تحریک دا ذریعہ بݨی۔ اوہناں دے ناولاں وِچوں اک دا عنوان The Naulahka (sic) اے، جو اس وقت دی منگیتر کیرولین دے بھائی ولکاٹ بیلسٹیر دے تعاون ناݪ لکھیا گیا سی۔ ناول اک قیمتی ہار دے بارے وچ اے، جیہنوں نولکھا کہیا جاندا اے۔ جَد کپلنگ ڈمرسٹن، ورمونٹ وچ اپݨے گھر وچ آباد ہوئے، تاں اوہناں نے پویلیئن دے نام اُتے اوہدا نام نولکھا رکھیا۔ اوہناں دے نزدیک، نولکھا دیہی ورمونٹ دیاں خوبیاں، امن پسندی تے تنہائی دی علامت سی۔

مسکوکیات

نولکھا پویلیئن دا نقشا 1964ء وچ حکومت پاکستان دے جاری کردہ پاکستانی اک روپے دے نوٹ دے پُٹھے پاسے چھاپیا گیا سی۔ 2005ء وچ واشنگٹن ڈی سی وچ پاکستانی سفارتخانے دی عمارت نولکھا پویلیئن دی طرز اُتے بݨائی گئی سی۔

تصویر گیلری

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

حوالے