نضر بن شمیل
نضر بن شمیل محدث و فقیہ تے نحو و لغت دا ماہر۔ مرو تے ملک خراسان وچ سنت دا اولین علمبردار۔
ناں و نسب
سودھونضر ناں تے ابوالحسن کنیت تھی،پورا شجرۂ نسب ایہ اے ،نضر بن شمیل بن خرشہ بن یزید بن کلثوم بن عترہ بن زہیر بن جلہمہ بن حجر بن خزاعی بن مازن بن مالک بن عمرو بن تمیم[۱] ایہ شجرہ صرف ابن ندیم نے ذکر کيتا اے ،ورنہ دوسرے تذکرہ نگاراں نے مختلف طور اُتے درمیان توں متعدد ناواں نوں حذف کر دتا اے ،جس دی وجہ توں اکثراشتباہ واقع ہوجاندا اے ،اغلباً اختصار دے لئی ایسا کيتا گیا اے، وطناً بصری اورمروزی کہلاندے نيں،بنو مازن توں خاندانی تعلق دی بناپر مازنی دی نسبت نوں زیادہ شہرت حاصل ہوئی۔
ولادت
سودھو122ھ مطابق 740ء وچ اوہ خراسان دے شہر مروز وچ پیدا ہوئے جدوں امام نضر صرف 5،6 سال دے سن، ا ن دے والد انہاں نوں اپنے ہمراہ لے کے بصرہ چلے آئے، فیر اوتھے دے ہو رہے ،بصرہ وی اس عہد وچ ممتاز علمی مرکز شمار ہُندا سی،اس لئی ابن شمیل تمام تر علمی ماحول وچ پروان چڑھے تے عمر دا پیشتر زمانہ درس وافادہ اورتالیف وتصنیف وچ اوتھے گزریا، جدوں اوہ معاشی تنگی توں عاجز آکے بصرہ توں مرو منتقل ہوئے تاں خلیفہ مامون نے انہاں دے نال بہت اعزاز واکرام دا معاملہ کیا، اورانہاں نوں اس شہر دے منصبِ قضاء اُتے فائز کرکے انہاں نوں مال و زر توں نہال کر دتا۔[۲]
فضل وکمال
سودھوانہاں نوں حدیث، فقہ،لغت،نحو،ادب،تریخ اورانساب اُتے یکساں عبور سی،ایہ فیصلہ کرنا دشوار اے کہ انہاں دے فکر و نظر دا خصوصی جولانگاہ کون سافن تھا؟علم وفضل دے اعتبار توں ابن شمیل بہت جلیل القدر اورعالی مرتبہ سن ،ائمہ تابعین حمید تے ہشام بن عروہ وغیرہ توں روایت کيتا اے۔ انہاں دے شاگرداں وچ یحیی بن معین تے علی بن المدینی وغیرہ نيں۔
تصنیفات
سودھوکتاب الصفات دے ناں توں لغت وچ 5 جلداں وچ کتاب تصنیف کيتی۔ پہلی جلد وچ انسان دی پیدائش اس دے عادات واطوار تے عورتاں دی صفات،دوسری جلد وچ مکانات پہاڑ وغیرہ،تیسری وچ اونٹھ ،چوتھی وچ گھوڑا،چڑیا چاند،سورج تے شراب وغیرہ،پنجويں جلد وچ انگور دی زراعت،درخت ہوا بارش تے بادل وغیرہ دا تفصیلی بیان اے ،اس دے علاوہ الصلاح تے غریب الحدیث "کتاب النوادر" "کتاب المعانی" کتاب المصادر ،المدخل الی کتاب العین،کتاب الجیم، کتاب الشمس والقمر۔ انہاں دی مشہور لکھتاں نيں۔
وفات
سودھوذی الحجہ 203ھ دی آخری تریخ نوں مرو ہی وچ راہی ملک عدم ہوئے[۳] یکم محرم 204ھ نوں تدفین عمل وچ ائی