ناناوتی کمیشن
ناناوتی کمیشن بھارت سرکار نے 8 مئی 2000 نوں 1984 سکھ مخالف دنگے دی جانچ کرن لئی قائم کیتا سی۔ اس دے مکھی اعلیٰ ترین عدالت دے ریٹائرڈ ججّ شری جی ٹی نانوتی سن۔
جسٹس جی ٹی ناناوندی کمیشن اک رکنی کمیشن سی جس دی سربراہی جسٹس جی ٹی ناناوندی ، سپریم کورٹ آف انڈیا دے اک ریٹائرڈ جج سن ، جسنوں مئی 2000 وچ نیشنل ڈیموکریٹک الائنس (این ڈی اے) حکومت نے "معصوم سکھاں دے قتل" دی تحقیقات دے لئی مقرر کيتا سی۔ 1984 دے سکھ مخالف فسادات دے دوران [۱][۲]کمیشن نوں چھ ماہ دے اندر اپنی رپورٹ پیش کرنے دا پابند کيتا گیا سی، لیکن اس وچ پنج سال لگ گئے۔ [2] : ضمیمہ 1 پیرا 3 دو جلداں وچ رپورٹ فروری 2005 وچ مکمل ہوئی سی۔ [۲]:annexure 1 para 3 [۳][۴]
حوالہ دیاں شرطاں
سودھوکمیشن دے حوالہ دی شرائط ایہ سی: "(ا) سکھ برادری دے ممبراں نوں نشانہ بنانے والے جرائم تے فسادات دی وجوہات تے طریقہ کار دے بارے وچ پوچھ گچھ کرنا جو 31 اکتوبر نوں قومی راجگڑھ علاقہ دہلی تے ملک دے ہور حصےآں وچ ہوئے سن ، 1984 تے اس دے بعد؛
(ب) واقعات دی ترتیب تے اس طرح دے تشدد تے فسادات توں متعلق تمام حقائق؛
(ج) کیہ انہاں گھناؤنے جرائم نوں روکیا جا سکدا سی تے کیہ انہاں وچ کوئی کوتاہی یا فرائض توں غفلت ہوئی ؟اس سلسلے وچ ذمہ دار حکام / افراد وچوں کسی دی طرف توں؛
(د) مذکورہ تشدد تے فسادات نوں روکنے تے انہاں توں نمٹنے دے لئی کيتے گئے انتظامی اقدامات دی مناسبیت دے بارے وچ پوچھ گچھ کرنا؛
(ر) ایداں دے اقدامات دی سفارش کرنا جو انصاف دی منزلاں نوں پورا کرنے دے لئی اختیار کيتے جاسکدے نيں۔ (f) ایداں دے معاملات اُتے غور کرنا جو انکوائری دے دوران متعلقہ پائے جاواں۔" [1] : صفحہ 7 [۱] :page 7[۵]
توجہ
سودھوکمیشن دی رپورٹ وچ اودوں دی حکمراں کانگریس پارٹی دے دہلی ونگ دے سینئر ارکان بشمول جگدیش ٹائٹلر ، بعد وچ کابینہ دے وزیر، ایم پی سجݨ کمار تے آنجہانی وزیر ایچ دے ایل بھگت دے خلاف الزامات تے شواہد دی تفصیلات دتی گئیاں نيں ۔ انہاں اُتے الزام سی کہ انہاں نے اپنے حلفےآں وچ سکھاں نوں مار دے اندرا گاندھی دے قتل دا بدلہ لینے دے لئی ہجوم نوں اکسایا سی ۔ رپورٹ وچ اودوں دے لیفٹیننٹ گورنر پی جی گوائی نوں وی اپنی ذمہ داری وچ ناکامی تے فسادات اُتے قابو پانے دے دیر توں احکامات دینے دے لئی ٹھہرایا گیا سی۔ کمیشن نے دہلی دے اودوں دے پولیس کمشنر ایس سی ٹنڈن نوں وی فسادات دے لئی براہ راست ذمہ دار ٹھہرایا۔
نتیجہ
سودھورپورٹ دے خلاف وڈے پیمانے اُتے احتجاج کيتا گیا کیونجے اس وچ 1984 دے سکھ مخالف فسادات وچ ٹائٹلر تے کانگریس پارٹی دے ہور ارکان دے کردار دا واضح طور اُتے ذکر نئيں کيتا گیا سی۔ اس رپورٹ دی وجہ توں جگدیش ٹائٹلر نے مرکزی کابینہ توں استعفیٰ دے دتا سی۔ رپورٹ پارلیمنٹ وچ پیش کيتے جانے دے چند روز بعد بھارتی وزیراعظم من موہن سنگھ نے وی سکھ برادری توں آپریشن بلیو اسٹار تے اس دے بعد ہوݨ والے فسادات اُتے معافی منگ لئی۔ رپورٹ وچ کہیا گیا اے کہ فسادات وچ جگدیش ٹائٹلر دا ہتھ سی۔ [۶]
اس رپورٹ اُتے کانگریس دے زیر تسلط یونائیٹڈ پروگریسو الائنس (یو پی اے) حکومت دی مذمت کيتی گئی سی لیکن بھارتیہ جنتا پارٹی (بی جے پی) نے اس رپورٹ نوں قبول کيتا تے کانگریس پارٹی نوں "مجرم" قرار دیندے ہوئے تنقید کيتی۔ [۷]
ہور ویکھو
سودھوحوالے
سودھو- ↑ ۱.۰ ۱.۱ Nanavati، G T (2005). «JUSTICE NANAVATI COMMISSION OF INQUIRY (1984 ANTI-SIKH RIOTS)REPORT Volume 1» (PDF) (به English). N Delhi: MHA. بایگانیشده از اصلی (PDF) در 27 نومبر 2014. دریافتشده در 18 مئی 2016. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در|access-date=،|archive-date=را بررسی کنید (کمک) - ↑ ۲.۰ ۲.۱ Nanavati، GT (2005). «JUSTICE NANAVATI COMMISSION OF INQUIRY (1984 ANTI-SIKH RIOTS) REPORT VOLUME – II (ANNEXURES)» (Annexures) (به English). New Delhi: MHA. دریافتشده در 20 مئی 2016.
Commission of Inquiry for the purpose of making an inquiry into 'killing of innocent Sikhs', constituted in New Delhi,on 8 مئی, 2000
تاریخ وارد شده در|access-date=را بررسی کنید (کمک) - ↑ Nanavati anti-Sikh riots report submitted Rediff – 9 فروری 2005
- ↑ سانچہ:Usurped The Hindu – 9 اگست 2005
- ↑ Nanavati Commission report on 1984 anti-Sikh riots submitted The Hindu – 10 فروری 2005
- ↑ Indian politicians clash over report on anti-Sikh riots CBC – 9 اگست 2005
- ↑ Fear of truth Archived 2007-03-11 at the وے بیک مشین The Pioneer – 22 اپریل 2005