مینڈرل
| مینڈرل | |
| |
| دیس: | جنور |
| برادری: | کورڈیٹ |
| ٹولی: | ددپلانے |
| پتی: | آگو مانس |
| نکی پتی : | سکی نک |
| ٹبر : | پرانی دنیا دے باندر |
| ٹوکرہ: | مینڈرلس |
| سائنسی ناں : | Mandrillus sphinx |
| |
| پھرن تھاں رنگ وچ | |
مینڈرل پرانی دنیا دے باندراں دا اک آگومانس اے۔ بیبون تے ڈرل دا تے ایدا نیڑے دا ساک اے۔ مینڈرل گیبون، کیمرون، استوائی گنی تے لوکراج کانگو دے بارشی جنگلاں تے جنگلاں نال رلدے کھلے ویہڑیاں دے واسی نیں تے ٹولیاں وچ ریندے نیں. ایہ کیڑے تے فروٹاں وچ ہر شے کھاجاندے نیں۔ مینڈرل دنیا دے سب توں وڈے باندر نیں۔ چارلس ڈارون 1857 وچ اپنی کتاب ( The Descent of Man) وچ لکھدا اے:" ددپلانیاں دی پوری ٹولی دا کوئی وی ہور سنگی اینے ودھیا ول نال نہیں رنگیا ہویا جنا کے وڈے مینڈرل[۱]"۔
مینڈرل دا مطلب اے وڈا بیبون۔ مین + ڈرل۔ ڈرل مطلب بیبون، یعنی وڈا بیبون۔ اہ شبد انگریزی وچ 1774 نوں کسے افریقی بولی توں آیا۔
وکھالہ
سودھو
مینڈرل سارے آگومانساں وچوں سب توں چوکھا رنگلا اے۔ ایدھی کھل زیتونی ہرے رنگ دی اے جیدے تے کالیاں پیلیاں پٹیاں تے چٹے رنگ دا ٹڈ ہوندا اے۔ ایدی لمی تھوتھنی اے جیدے وشکاروں لال پٹی تھلے ول ناساں تک آندی اے تے اوہدے دوالے نیلیاں اگھڑیاں پٹیاں آندیاں نیں۔ ایدے لال بل تے ناساں نیں تے پیلیاں مچھاں تے ککی داڑھی اے۔ جنسی انگاں دے دوالے وی کئی رنگ لال گلابی جامنی نیلے ہوندے نیں[۲] تے پچھا گلابی ہوندا اے۔ نر دا لن لال تے ٹٹے ہلکے جامنی رنگ دے ہوندے نیں۔ جوان نر مینڈرل وچ ایہ رنگ ہور وی گوڑے ہوجاندے نیں۔ نر مادھ دیاں چھاتیاں تے مشکوالے غدود ہوندے نیں۔ نراں دے دند وی وڈے ہوندے نیں۔
نر مینڈرل دا جوکھ 25–37 کلو (55-82 پاؤنڈ) تے مادہ دا (11–14 کلو, یا 24.5-31 پاؤنڈ) ہوندا اے۔ کج نر 54 کلو (119 پاؤنڈ) تک وی اپڑ دے نیں[۳][۴]۔ نر مینڈرل دا مدرا ناپ 81–90 سینٹی میٹر (32–36 انچ) تے مادہ دا 56–66 سینٹی میٹر (22–26 انچ) تے پوچھل ایس توں وکھری 5–9 سینٹی میٹر (2–3.5 انچ) ہوندی اے[۵][۶]۔ مینڈرل سب توں چوکھے جوکھ دا باندر اے۔ نکی پوچھل باجوں ایہ ایڈا لماں نئیں۔ایہدے اجویاں بانہواں تے اکے ودھواں ویس تے مہاندرا تے پنڈے دی بنتر نال ایہدا آڈا اگر دوجے بیبوناں نال لایا جاوے تے ایہ گوریلے ورگا لگدا اے۔ ایہ راکھی وچ 31 ورے تک جی سکدا اے ایدی مادھ ساڈے تن وریاں مگروں بچے جمن جوگی ہوجاندی اے۔
کھان پین
سودھوایہ ہر شے کھا جاندے نیں۔ عام ول نال ایہ بوٹے کھاندے نیں تے بوٹیاں دیاں 100 دے نیڑے ونڈاں ایہدے کھان وج آندیاں نیں۔ ایہ فروٹ، پتے، سک، ٹانی، تنا، ویل کھاجاندے نیں۔ کیڑے، کھمبیاں سیونکھ، ٹڈے مکڑیاں، سپیاں تے بچھو لبن تے اوہ وی کھاجاندے نیں۔ آنڈے، ڈڈو، کھچوپڑے، چوۓ تے چکوندراں تک ایہ رگڑ جاندے نیں۔ نکا ہرن ٹاۓ چڑھ جاۓ تے ایدے ہتھوں نئیں بچدا۔ اک کھوج وچ ایہناں دے کھان پین وچ فروٹ (50.7%)، بی (26%)، پتے (8.2%)، تنا (6.8%)، پھل (2.7%) تے جانور (4.1%) تے ریندے (1.4%) وج ہور کھانے آندے نیں۔[۷]
تھاں
سودھومینڈرل دکھنی کیمرون، گیبون، استوائی گنی تے لوکراج کانگو وچ ہوندا اے۔ اتر وچ ساناگا دریا تک چڑھدے ول اوگوی تے نارتھ دریا دے وشکارلے تھاں ایدا دیس نیں۔ بارشی جنگل تے وچ کھلے علاقے ایدے پسند دی تھاں نیں۔ ایہ ہے تے زمین تے رہن والے پر بیبون نالوں زیادہ چر رکھاں تے لنگھاندے تے نیں۔ ٹردیاں چارے ہتھ پیر ورتدے نیں۔ اگر رکھاں تے ہون تے چھالان مار کے چلدے نیں۔ ایناں دا ٹرنا پھرنا دن ویلے ای ہوندا اے تے سون لئی روز رکھاں تے تھاں بدلدے نیں۔ تیندوے، سبا پائیتھن تے تاجوالا عقاب ایہدے شکاری نیں۔
رہتل
سودھومینڈرل وڈیاں ٹولیان بنا کے ریندے نیں۔ اک ٹولی 520 توں 845 تک دی ہوسکدی اے[۸][۹][۱۰]۔ لوپے نیشنل پارک وچ اک 1300 دی ٹولی ویکھی گئی تے ایہ انساناں نوں چھڈ کے آگومانساں دا سب تو وڈا اکٹھ سی[۱۱]۔ ایہ ٹولیاں مادہ مینڈرل تے اوہناں دے نیانیاں دیاں ہوندیاں نیں[۱۲]۔ نر مینڈرل کلی زندگی لنگھاندے نیں[۱۲]۔ مادہ نال میل ویلے سال وچ تن مہینے نر مادہ نال ریندے نیں۔ 50 تک دی نکی ٹولی وی ویکھی گئی اے.۔ کلے یا چھڑے نر مینڈرل دی ٹولی کدے نئیں دسی۔
جون تو اکتوبر تک نر مادہ ملدے نیں تے فروری توں مئی تک بچے ہوندے نیں[۱۳]۔ مادھ ہر دو ورے مگروں بچے دیندی اے۔ گبن رہن دا ویلہ 175 دن تک اے۔ مادہ ای بچے نوں سامبدی اے۔ 6 ورے دا نر مینڈرل ٹولی نوں چھڈ کے وکھرا ہوجاندا اے[۹][۱۲]۔ نر جموان دے حق لئی آپس وچ بھڑ دے وی نیں تے کدے کدے ایہ لڑائی ایہناں نون پھٹڑ وی کردیندی اے۔ ماداواں وچ چوکھے بچے جمنوالیاں اپنے آپ نوں اتلی پدھر وچ سمجھدیاں نیں۔
بچاؤ
سودھورکھاں دے کٹن باجوں ایدے رہن دی تھان مک رئی اے تے اینج ایدا بچنا اوکھا ہوندا جاریا اے[۱۴]۔ ایدے گوشت لئی ایدا شکار کرنا وی اک وڈا مسلہ اے[۱۴]۔ کانگو وچ ایناں تے برے دن نیں۔ پر ایہنان نوں راکھی وچ رکھ کے ودایا جاسکدا اے تے فیر جنگل وچ چھڈیا جاسکدا اے[۱۵]۔
مورتاں
سودھو
.jpg)
بارلے جوڑ
سودھو| وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: مینڈرل |
- مینڈرل بارے Archived 2012-01-25 at the وے بیک مشین
- مینڈرل مورتاں تے فلماں Archived 2015-09-05 at the وے بیک مشین
اتہ پتہ
سودھو- ↑ Darwin, Charles (1871). The Descent of Man, and selection in relation to sex.. D. Appleton and Co, New York.
- ↑ Ankel-Simons F. (2007) Primate Anatomy: an introduction, 3rd Edition. San Diego: Elsevier Acad Pr. 724
- ↑ Setchell, J. M.; Lee, P. C.; Wickings, E. J.; Dixson, A. F. (2002). "Reproductive parameters and maternal investment in mandrills (Mandrillus sphinx)". International Journal of Primatology 23: 51. DOI:10.1023/A:1013245707228
- ↑ WAZA - World Association of Zoos and Aquariums - Virtual Zoo
- ↑ "Mammals: Mandrill". San Diego Zoo. Retrieved 4 February 2012.
- ↑ "Mandrill". National Georgraphic. Retrieved 4 February 2012.
- ↑ Tutin CEG, Ham RM, White LJT, Harrison MJS (1997). "The primate community of the Lopé Reserve, Gabon: diets, responses to fruit scarcity, and effects on biomass". American journal of primatology 42 (1): 1–24. doi:. PMID 9108968.
- ↑ Sabater Pí J. (1972) "Contribution to the ecology of Mandrillus sphinx Linnaeus 1758 of Rio Muni (Republic of Equatorial Guinea) ". Folia Primatol 17:304-19..
- ↑ ۹.۰ ۹.۱ Harrison MJS. (1988) "The mandrill in Gabon's rain forest-ecology, distribution and status". Oryx 22(4):218-28.
- ↑ Rogers, M. E., Abernethy, K.A., Fontaine, B., Wickings, E.J., White, L.J.T and Tutin, C.E.G. (1996). "Ten Days in the Life of a Mandrill Horde in the Lopé Reserve, Gabon." Am J Primatol 40: 297-313.
- ↑ "Gabon". Wildlife Conservation Society. Retrieved 4 February 2012.
- ↑ ۱۲.۰ ۱۲.۱ ۱۲.۲ Abernethy KA, White LJT, Wickings EJ. (2002) "Hordes of mandrills (Mandrillus sphinx): extreme group size and seasonal male presence". J Zool (Lond.) 258(1):131-7.
- ↑ Wickings, E. J., and Dixson, A.F. (1992). "Development from birth to sexual maturity in a semi-free-ranging colony of mandrills (Mandrillus sphinx) in Gabon." Journal of Reproduction and Fertility 95(1): 139-144.
- ↑ ۱۴.۰ ۱۴.۱ Oates, J. F. & Butynski, T. M. (2008). Mandrillus sphinx. In: IUCN 2008. IUCN Red List of Threatened Species. Downloaded on 4 January 2009.
- ↑ Peignot P, Charpentier MJE, Bout N, Bourry O, Massima U, Dosimont O, Terramorsi R, WIckings EJ. (2008) "Learning from the first release project of captive-bred mandrills Mandrillus sphinx in Gabon". Oryx 32(1):122-31.