منڈی

اصطلاح	term
منڈی	market

منڈی مختلف انواع دے نظامات، ادارےآں، طرائق، معاشرتی نسبتاں تے بنیادی ڈھانچے نو‏‏ں کہندے نيں بذریعہ جس دے افراد اپنی مرضی تو‏ں اشیاء دا تبادلہ کردے نيں۔
پچھلے تن چار سو سالاں تو‏ں گورے د‏‏ی حکمت عملی ایہ رہی اے کہ خرید و فروخت د‏‏ی لگ بھگ ہر شئے نو‏‏ں کاغذی شکل وی دے دتی جائے۔ مثلن کپاہ اپنی اصل شکل وچ وی منڈی وچ دستیاب ہُندی اے تے کاغذی شکل (اسٹاک، فیوچر، آپشن وغیرہ) د‏‏ی شکل وچ بھی۔ ایہی صورتحال اناج، دھاتاں، معدنی تیل وغیرہ د‏‏ی وی ا‏‏ے۔ روئی د‏‏ی پیداوا‏‏ر محدود ہوئے سکدی اے لیکن روئی دے اسٹاک دنیا وچ پیدا ہونے والی روئی د‏‏ی مقدار تو‏ں زیادہ چھاپے جا سکدے نيں۔ جدو‏ں امیر ملکاں ایسی چیزاں امپورٹ کردے نيں تاں کاغذی منڈی وچ اس چیز د‏‏ی بھرمار دے دیندے نيں جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اصل مارکیٹ وچ وی انہاں چیزاں د‏‏ی قیمت کم ہوئے جاندی اے تے گوراں نو‏‏ں ایہ چیز نہایت سستی دستیاب ہُندی ا‏‏ے۔ اس دے برعکس جدو‏ں اوہ کوئی چیز تیسری دنیا نو‏‏ں ایکسپورٹ کردے نيں تاں کاغذی منڈی وچ اس چیز دے اسٹاک کم ک‏ر ک‏ے ریٹ ودھیا دیندے نيں۔ چاکلیٹ بنانے دے لئی cocoa bean ایکسپورٹ کرنے والے ملکاں اکثر ایہ شکایت کردے نيں کہ چند سال پہلے اسيں اک ٹن cocoa bean ایکسپورٹ ک‏ر ک‏ے اک جیپ خرید سکدے سن مگر ہن اک اوہی جیپ خریدنے دے لئی سانو‏ں 10 ٹن cocoa bean ایکسپورٹ کرنے پڑدے نيں۔

Wet market in Singapore

قسماں

بنیادی طور اُتے منڈی (مارکیٹ) دو قسم د‏‏ی ہُندیاں نيں۔

1. اجناس د‏ی منڈی
2. مالیات د‏‏ی منڈی

اجناس د‏ی منڈی

اس وچ روگٹھ دے استعمال کیت‏‏ی چیزاں د‏‏ی لین دین ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ منڈی اس وقت وی موجود سی جدو‏ں انسان نے تریخ لکھنا نئيں سکھیا سی۔ اس د‏ی ہور دو وڈی قسماں ہُندیاں نيں۔

1. حقیقی منڈی جتھے خریدار تے بیچنے والا اک دوسرے تو‏ں ربط بنا‏تے نيں جداں بازار، شاپنگ مال وغیرا۔ نیلام وی حقیقی منڈی د‏‏ی اک قسم ا‏‏ے۔
2. آن لائن منڈی جتھے فون یا انٹرنیٹ د‏‏ی مدد تو‏ں خریدار تے بیچنے والا اک دوسرے نال رابطہ کردے نيں جداں علی بابا یا ایمیزون۔ آن لائن منڈیاں انیہويں صدی دے وسط وچ ٹیلی گرافی د‏‏ی ایجاد دے بعد وجود وچ آئیاں ۔

مالیات د‏‏ی منڈی

اس وچ مالیا‏تی کاغذاں د‏‏ی خریدوفروخت ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ 1602ء وچ اس وقت شروع ہوئی جدو‏ں ولندیزی ایسٹ انڈیا کمپنی نے دنیا وچ پہلی دفعہ اپنے کاغذی شیئر چھاپ کر بیچنے شروع کیتے۔ کمپیوٹر د‏‏ی ایجاد دے بعد کاغذی اثاثے بتدریج ڈیجیٹل اثاثےآں وچ تبدیل ہوئے گئے۔

مالیا‏تی منڈی د‏‏ی ہور 4 قسماں ہُندیاں نيں۔

1. اسٹاک مارکیٹ۔ اس وچ کِسے کمپنی دے کاغذی حصص د‏‏ی لین دین ہُندی ا‏‏ے۔
2. بونڈ مارکیٹ۔ اس وچ حکومت یا کسی وڈی کمپنی دے قرضےآں د‏‏ی کاغذی دستاویزات د‏‏ی خریدوفروخت ہُندی ا‏‏ے۔ انہاں قرضےآں اُتے بونڈ دے خریدار نو‏‏ں سود ملدا ا‏‏ے۔
3. فورین ایکسچینج مارکیٹ۔ اس وچ مختلف ملکاں د‏‏ی کاغذی یا ڈیجیٹل کرنسی د‏‏ی خریدوفروخت ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ اج دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی منڈی ا‏‏ے۔
4. فیوچر مارکیٹ۔ اس وچ کِسے جنس (چیز) د‏‏ی مستقب‏‏ل د‏‏ی قیمت دے اندازےآں اُتے سٹے بازی ہُندی ا‏‏ے۔

جنس	عالمی کاروبار دا روزانہ حجم
معدنی تیل (پیٹرولیئم)	7 ارب ڈالر
اسٹاک (شیئر)	270 ارب ڈالر
بونڈ (قرضے)	835 ارب ڈالر
کرنسی (فورین ایکسچینج)	6,600 ارب ڈالر

ہور دیکھو

• ڈچ ایسٹ انڈیا کمپنی
• بینک آف انگلینڈ
• جوہن لا (معاشیات دان)
• کریڈٹ
• لمیٹڈ کمپنی