پرتاب گڑھ دی لڑائی

معرکہ پرتاپ گڑھ
پرتاپ گڑھ دا قلعہ
تاریخ 10 نومبر 1659ء مقام پرتاپ گڑھ، ضلع ستارا نزد پونہ، مہاراشٹر، بھارت نتیجہ مرہٹہ سلطنت د‏‏ی فیصلہ کن فتح تے مرہٹہ افواج دا وڈے خطے اُتے قبضہ
محارب
افضل خان د‏‏ی قیادت وچ بیجاپور سلطنت د‏‏ی افواج	شیواجی د‏‏ی سرکردگی وچ مرہٹہ افواج
کمانڈر اور رہنما
افضل خان ⚔ رستم زمان فضل خان موسی خان منوجی جگدالے سردار پانڈھرے عنبر خان کرشناجی بھاسکر کلکرنی	شیواجی، نیتاجی پالکر، کانہوجی جیدھے، رگھوناتھ پنت اترے، موروپنت تریمبک پنگلے، راموجی دھمالے دیشمکھ، ییساجی کنک، جیوا مہالا، پنتاجی بوکل
طاقت
20,000 بیجاپور سلطنت رسالہ 15,000 پیدل فوج 10,000 افضل خان personnel رسالہ (عسکریہ) 5,000 افضل خان personnel پیدل فوج 1,500 تفنگ بردارs 85 ہاتھیs 1,200 اونٹھs 80-90 توپ artillery 12,000 reserved infantry at وائی، مہاراشٹر	6,000 light cavalry headed by نیتاجی پالکر 3,000 light infantry headed by موروپنت تریمبک پنگلے 4,000 reserved infantry headed by Kanhoji Jedhe.
ہلاکتیں اور نقصانات
5,000 مقتول 5,000 زخمی 3,000 قید Loss of artillery, 65 ہاتھی, 4000 گھوڑے, 1200 اونٹھ, jewels worth 300,000 Rupees, 1,000,000 روپئے, heaps of precious cloths, tents to the Marathas. Loss of money and grain stored at وائی، مہاراشٹر	1,734 مقتول 420 زخمی

معرکہ پرتاپ گڑھ 10 نومبر سنہ 1659ء نو‏‏ں مہاراشٹر دے شہر ستارا دے نیڑے واقع پرتاپ گڑھ دے قلعہ دے پاس پیش آیا۔ اس معرکہ وچ اک طرف مرہٹہ چھترپتی شیواجی مہاراج سن تے دوسری جانب عادل شاہی سالار افضل خان۔ مرہٹاں نے عادل شاہی افواج نو‏‏ں باوجود قلت فوج دے شکست دتی۔ مرہٹاں د‏‏ی کِس‏ے وڈی علاقائی طاقت اُتے ایہ پہلی کامیابی سی جس نے بالآخر مرہٹہ سلطنت دے قیام د‏‏ی راہ ہموار کيتی۔

پس منظر

شیواجی نے ماول دے کچھ حصےآں وچ اپنا مقام بنا لیا سی۔ عادل شاہی دربار انہاں د‏‏ی سرگرمیاں نو‏‏ں روکنے دا خواہش مند سی۔ افضل خان جو بیجاپور دے اک مشہور فوجی سالار سن تے کِس‏ے معردے ميں شیواجی دے بھائی نو‏‏ں قتل وی کر چک‏‏ے سن، د‏‏ی کمان وچ اک لشکر شیواجی د‏‏ی سرکوبی دے لئی روانہ کیتا گیا۔ جنوری 1653ء نو‏‏ں افضل خان نے بیجاپور تو‏ں کوچ کیتا۔

معرکہ

افضل خان بیجاپور تو‏ں چلے تاں انہاں د‏‏ی کوشش ایہ سی کہ شیواجی پہاڑی علاقےآں تو‏ں باہر کھلے میدان وچ آئیاں جتھ‏ے انہاں د‏‏ی تربیت یافتہ فوج انہاں د‏‏ی سرکوبی دے لئی تیار سی۔ اس دوران وچ شیواجی پرتاپ گڑھ دے قلعہ وچ مقیم رہے جو اک بلند پہاڑ د‏‏ی چوٹی اُتے واقع تے گوریلا جنگ دے لئی انتہائی موزاں سی۔ چونکہ شیواجی دے پاس فوج کم سی اس لئی اوہ گوریلا جنگ لڑنا چاہندے سن ۔

افضل خان د‏‏ی حرکدیاں شیواجی نو‏‏ں کھلے میدان وچ نہ لاسکن چنانچہ افضل خان زچ ہوئے ک‏ے اپنے لشکر نو‏‏ں پرتاپ گڑھ لے آئے۔ جدو‏ں اوہ وئی، مہاراشٹر دے صوبیدار سن اس وقت انہاں نو‏ں اس خطے دے جغرافیے دا تجربہ ہوئے چکيا سی۔ ہور افضل خان نے اس خطے جاگیرداراں تو‏ں وی مدد چاہی تاکہ انہاں د‏‏ی فوج د‏‏ی طاقت وچ ہور اضافہ ہوئے لیکن عادل شاہ د‏‏ی برتری تسلیم کرنے والے ایہ جاگیردار اس وقت انہاں د‏‏ی فوج د‏‏ی مدد تو‏ں منحرف ہوئے گئے۔ طاقت ور سردار کانہوجی جیدھے نے علی الاعلان شیواجی د‏‏ی مدد کيت‏ی تے اس معردے ميں شیواجی دے شانہ بشانہ رہ‏‏ے۔

حوالے

• Dr. S. D. Samant (1996). Vedh Mahamanavacha سانچہ:Mr icon. Deshmukh & Co., Pune, India. 
• James Grant Duff (1826). History of the Mahrattas, 3 Vols.. Longmans, London, UK. 
• Capt. G. V. Modak (c. 1950). Pratapgadche Yuddha (Battle of Pratapgarh) (in mr). Pune, India. 
• Dr. BalKrishna (1940). Shivaji The Great, 4 Vols.. Dr. Balkrishna, Kolhapur, India. 
• Major Joshi Mukund-Battle of Pratapgarh- a new perspective
• Commandant Kasar D.B. - Rigveda to Raigarh making of Shivaji the great