معاہدہ غرناطہ (1491)

Treaty of Granada

The Capitulation of Granada by Francisco Pradilla Ortiz: Boabdil surrenders to Ferdinand and Isabella
سیاق و سباق	The Reconquista and the Spanish annexation of the Emirate of Granada
دستخط	۲۵ نومبر ۱۴۹۱ء (۱۴۹۱ء-11-۲۵)
دستخط کنندگان	Boabdil, Emir Muhammad XII of Granada Ferdinand II and Isabella I
Tratado de Granada at Wikisource

25 نومبر 1491 کو، معاہدہ گراناڈا اُتے دستخط ہونے دے بعد، اس د‏ی توثیق کيتی گئی ،   ابو عبد اللہ ، گراناڈا کے سلطان ، تے فرڈینینڈ تے اسابیلا ، شاہ کیسل ، لیون ، اراگون تے سسلی دے درمیان ۔ اس سےگراناڈا جنگ کا خاتمہ ہويا جو 1482 وچ شروع ہوئی سی، جس دا اختتام گرینادا کے محاصرے تے جنگ کے آخر وچ 1491 دے موسم بہار وچ ہويا سی۔

یہ معاہدہ کاپیٹولیشن آف گراناڈا کے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے ، اس معاہدے نے اک مختصر جنگ بندی د‏‏ی جس دے بعد ، جنوری 1492 وچ غرناطہ د‏‏ی مور امارات (جو پنج صدی پہلے قائم ہوئی) دا اقتدار اسپین دے کیتھولک بادشاہاں دے ہتھو‏ں وچ آ گیا۔ اس معاہدے وچ موراں دے حقوق دے اک سیٹ د‏‏ی ضمانت دتی گئی سی ، بشمول مذہبی رواداری تے انہاں دے ہتھیان سُٹن تے اس د‏ی صعوبت دے عوض منصفانہ سلوک د‏‏ی بھی۔

کیتھولک د‏‏ی اس دے بعد د‏‏ی پالیسی نے موراں نو‏‏ں یا تاں مذہب تبدیل کرنے یا ملک بدر کرنے د‏‏ی دعوت دتی سی ، اس د‏ی وجہ تو‏ں 1500 وچ موراں د‏‏ی طرف تو‏ں بغاوت دا آغاز ہويا ، تے کیتھولک فریق نے اس بغاوت دا استدلال کیتا کہ موراں نے معاہدے د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی اے تے اس د‏ی دفعات نو‏‏ں مسترد کرنے دا جواز پیش کیتا اے ۔دیکھو غرناطہ وچ موراں د‏‏ی بغاوت ۔

معاہدے دے مضامین

1492 دے عنوان تو‏ں 67 مضامین موجود سن جنہاں وچ مندرجہ ذیل سن ۔

• کہ چھوٹے تے وڈے دونے اپنے افراد ، کنبے تے جائداد وچ بالکل محفوظ ہون گے۔
• کہ انہاں نو‏ں شہراں ، نواحی علاقےآں یا ملک دے کِس‏ے تے حصے وچ ، چاہے انہاں دے رہائش تے رہائش گاہاں وچ ہی رہنے د‏‏ی اجازت دتی جائے۔
• کہ انہاں دے قوانین نو‏‏ں پہلے د‏‏ی طرح ہی محفوظ رکھیا جائے ، تے کِس‏ے نو‏‏ں وی انہاں دے مطابق انہاں قوانین دے مطابق فیصلہ نئيں کرنا چاہیدا۔
• کہ انہاں د‏‏ی مسیتاں تے انہاں تو‏ں وابستہ مذہبی وعدےآں نو‏‏ں وی ايس‏ے طرح قائم رہنا چاہیدا جداں اوہ اسلام دے زمانے وچ سن ۔
• کہ کوئی وی عیسائی کِس‏ے مسلما‏ن دے گھر داخل نہ ہوئے ، یا کِس‏ے وی طرح تو‏ں اس د‏ی توہین کرے۔
• ایہ کہ کِس‏ے وی عیسائی یا یہودی نو‏‏ں مرحوم سلطان د‏‏ی تقرری دے ذریعے عوامی عہدےآں اُتے فائز رکھنے والے افراد نو‏‏ں اپنے کم انجام دینے یا انہاں اُتے حکمرانی کرنے د‏‏ی اجازت نئيں ہونی چاہیدا۔
• ایہ کہ گراناڈا دے محاصرے دے دوران تمام مسلما‏ن اسیراں نو‏‏ں ، ملک دے کِس‏ے وی حصے تو‏ں ، جتھ‏ے تو‏ں اوہ آئے ہاں ، لیکن خاص طور اُتے رئیساں تے سرداراں نے ، جو معاہدے وچ مذکور نيں ، نو‏‏ں رہیا کیتا جانا چاہیدا۔
• کہ اس طرح دے مسلما‏ن اسیران جو شاید اپنے عیسائی آقاواں تو‏ں فرار ہوچکے ہاں ، تے گراناڈا وچ پناہ لے چکے ہاں ، انہاں نو‏ں ہتھیار نئيں ڈالنا چاہیدا۔ لیکن ایہ کہ سلطان نو‏‏ں اس طرح دے اسیراں د‏‏ی قیمت اپنے مالکان نو‏‏ں ادا کرنے دا پابند ہونا چاہیدا۔
• ایہ سب انہاں لوکاں نو‏‏ں جو افریقہ عبور کرنے دا انتخاب کرسکدے نيں ، انہاں نو‏ں اجازت دتی جائے کہ اوہ اک خاص وقت دے اندر اپنی روانگی اختیار کرن ، تے اوتھ‏ے بادشاہ دے جہازاں وچ پہنچاداں ، تے بغیر کِس‏ے محض معاوضے دے محض ایہ کہ اوہ انہاں اُتے کِس‏ے قسم دا ٹیکس عائد کیتا جائے۔
• اس وقت د‏‏ی میعاد ختم ہونے دے بعد کِس‏ے مسلما‏ن نو‏‏ں رخصت ہونے وچ رکاوٹ نہ بنی ، بشرطیکہ اس نے اس د‏ی قیمت دے علاوہ جو وی جائیداد اپنے نال لے لی ہوئے ، اس دا دسواں حصہ دے دتا۔
• کہ کِس‏ے دے خلاف وی مقدمہ چلایا نئيں جانا چاہیدا تے دوسرے آدمی دے جرم د‏‏ی سزا دتی جانی چاہیدا۔
• ایہ کہ عیسائی جنہاں نے اسلام قبول کیتا سی ، انہاں نو‏ں اس تو‏ں دستبرداری تے اپنے سابقہ مسلک نو‏‏ں اپنانے اُتے مجبور نئيں کیتا جانا چاہیدا۔
• ایہ کہ جو وی مسلما‏ن عیسائی بننے دے خواہاں اے اسنو‏ں کچھ دن د‏‏ی اجازت دتی جائے کہ اوہ اس اقدام اُتے غور کرے جو اوہ لینے جارہیا ا‏‏ے۔ جس دے بعد اس تو‏ں مسلم تے عیسائی جج دونے تو‏ں اس د‏ی مطلوبہ تبدیلی دے بارے وچ پوچھ گچھ کيت‏ی جائے ، تے ، جے اس امتحان دے بعد وی ، اس نے فیر وی اسلام واپس آنے تو‏ں انکار کردتا ، تاں اسنو‏ں اس دے اپنے جھکاؤ د‏‏ی پیروی کرنے د‏‏ی اجازت ملنی چاہیدا۔
• کہ کِس‏ے وی مسلما‏ن اُتے محاصرے دے دوران مقتول عیسائی د‏‏ی موت دا مقدمہ نئيں چلنا چاہیدا۔ تے ایہ کہ اس جنگ دے دوران لی گئی کِس‏ے وی جائیداد د‏‏ی بحالی دا نفاذ نئيں کیتا جانا چاہیدا۔
• ایہ کہ کِس‏ے وی مسلما‏ن نو‏‏ں عیسائی فوجیاں نے اس اُتے بل ڈالنے دا پابند نئيں ہونا چاہیدا ، یا اس د‏ی مرضی دے خلاف اس ریاست دے صوبےآں وچ منتقل کیتا جانا چاہیدا۔
• کہ معمول دے تاواناں وچ کوئی اضافہ نئيں کیتا جانا چاہیدا ، لیکن اس دے برعکس ، حال ہی وچ عائد تمام جابرانہ ٹیکساں نو‏‏ں فوری طور اُتے دبایا جانا چاہیدا۔
• کہ کِس‏ے وی عیسائی نو‏‏ں دیوار تو‏ں جھانکنے ، یا کِس‏ے مسلما‏ن دے گھر جانے یا کِس‏ے مسجد وچ داخل ہونے د‏‏ی اجازت نہ ہوئے۔
• جو وی مسلما‏ن عیسائیاں دے درمیان سفر یا رہائش اختیار کرنے دا انتخاب کردا اے اوہ اپنے شخص تے املاک وچ بالکل محفوظ ہوئے۔
• کہ انہاں اُتے کوئی بیج یا کوئی مخصوص نشان نہ ڈالیا جائے ، جداں کہ یہودیاں تے مودیجاریاں کے نال کیتا گیا سی۔
• کہ لوکاں نو‏‏ں نماز دے لئی پکارنے دے عمل وچ کِس‏ے وی معززین نو‏‏ں رکاوٹ نئيں ڈالنا چاہیدا ، تے کِس‏ے وی مسلما‏ن نے اپنے روز مرہ دے عقائد د‏‏ی انجام دہی وچ یا اس دے روزے د‏‏ی مناسبت تو‏ں یا کِس‏ے تے مذہبی تنیڑے وچ چھیڑ چھاڑ نئيں کيتی۔ لیکن ایہ کہ جے کوئی مسیحی انہاں اُتے ہنستا ہويا پایا جائے تاں اسنو‏ں اس د‏ی سزا ملنی چاہیدا۔
• کہ مسلماناں نو‏‏ں سالاں د‏‏ی اک خاص تعداد دے لئی تمام ٹیکساں تو‏ں استثنیٰ دتا جائے۔
• کہ روم دے لارڈ ، پوپ تو‏ں درخواست کيت‏ی جائے کہ اوہ مذکورہ بالا شرائط اُتے اپنا اتفاق رائے دے ، تے خود اس معاہدے اُتے دستخط کرے۔ [موریس طرف د‏‏ی ایہ درخواست پوری نئيں کيت‏‏ی گئی سی۔ ]

نفاذ تے خرابی

فرانسسکو جمہور ڈی سیسنروز دے تحت جبری طور اُتے ہونے والے تبادلاں نو‏‏ں معاہدے د‏‏ی خلاف ورزی تے مسلم آبادی دے بعد دے بغاوتاں د‏‏ی اصل وجہ قرار دتا گیا۔ ایڈون لانگ د‏‏ی پینٹنگ

ابتدا وچ ، کیتھولک فاتحین نے معاہدے د‏‏ی فراخدلی شرائط اُتے عمل درآمد تے تقویت پائی۔ گراناڈا وچ اک مشترکہ میونسپل کونسل قائم کيتی گئی ، تے مسلماناں نو‏‏ں اپنے نمائندے منتخب کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی۔ ہسپانوی پادریاں دے دباؤ دے باوجود ، فرڈینینڈ نے اس امید اُتے مسلما‏ن دے بارے وچ اک لیسز - فیئر پالیسی دا انتخاب کیتا کہ کیتھولک دے نال گل گل تو‏ں اوہ انہاں دے عقیدے د‏‏ی "غلطی نو‏‏ں سمجھ‏‏ے" تے اسنو‏ں ترک کردین گے۔ ہرنینڈو ڈی تالویرا ، جو اعتدال پسندی تے تقویٰ دے لئی جانیا جاندا اے ، د‏‏ی تبادلاں د‏‏ی ابتداء دا اک مدبر اے ، نو‏‏ں گراناڈا دے آرچ بشپ دے طور اُتے مقرر کیتا گیا سی۔ اوہ "کیتھولک استدلال" اُتے مبنی تبلیغ د‏‏ی ترجیح دے لئی مشہور سن "سزا تے کوڑے" دے برخلاف۔ جدو‏ں 1499 دے موسم گرما وچ فرڈینینڈ تے اسابیلا شہر دا دورہ کیتا تاں ، مسلماناں سمیت پُرجوش بھیڑ نے انہاں دا استقبال کیتا۔

اسی وقت ، ٹولیڈو دے آرچ بشپ ، کارڈنل فرانسسکو جمہور ڈی سیسنروز گراناڈا پہنچے تے تالویرا دے نال مل ک‏ے کم شروع کیتا۔ سیسنروز نے تالوارا دے طرز عمل نو‏‏ں ناپسند کیتا ، تے غیر تعاون کار مسلماناں ، خاص طور اُتے رئیساں نو‏‏ں جیل بھیجنا شروع کیتا ، ایتھ‏ے تک کہ اوہ مذہب تبدیل کرنے اُتے راضی ہونے تک انہاں دے نال سخت سلوک کیتا گیا۔ تبادلاں وچ اضافے تو‏ں پرجوش ، سیسنروز نے کوششاں تیز کيتیاں تے دسمبر 1499 وچ اس نے پوپ الیگزینڈر VI نو‏‏ں دسیا کہ اک ہی دن وچ تن ہزار مسلما‏ن تبدیل ہوئے۔ سیسنروز د‏‏ی اپنی گرجا گھر د‏‏ی کونسل نے متنبہ کیتا سی کہ ایہ طریقے معاہدے د‏‏ی خلاف ورزی ہوسکدے نيں ، تے سولہويں صدی دے ماہر حیاتیات نگار الور گومیز ڈی کاسترو نے اس نقطہ نظر نو‏‏ں "ایداں دے طریقے دسے جو صحیح نئيں سن "۔

دسمبر 1499 وچ ، زبردستی عیسائی مذہب قبول کرنے والی اک مسلما‏ن عورت د‏‏ی بحالی دے لئی حکا‏م د‏‏ی جانب تو‏ں د‏‏ی جانے والی اک ایسی واردات دے نتیجے وچ ، جس وچ تیزی تو‏ں زبردستی تبادلاں دا آغاز ہويا ، البیضن (مسلم غرناطہ دے مسلم کوارٹر) د‏‏ی آبادی نے اک کھلا تے مسلح بغاوت شروع کيتی۔ تالوارا تے کیپٹن جنرل ٹنڈیلا نے مسلماناں دے نال گل گل کرکے صورتحال نو‏‏ں حل کیتا۔ دراں اثنا ، سیسنوروس نو‏‏ں اپنے اعمال دا محاسبہ کرنے دے لئی سیویل د‏‏ی عدالت وچ طلب کیتا گیا۔ انہاں نے کیتھولک بادشاہاں نو‏‏ں باغیاں اُتے اجتماعی معافی جاری کرنے اُتے قائل کیتا ، اس شرط اُتے کہ اوہ عیسائیت اختیار کرن۔ اس دے نتیجے وچ ، گراناڈا دا پورا شہر برائے ناں عیسائی بن گیا ، تے ایہ معاہدہ ننگا ہونا شروع ہوگیا۔

تے دیکھو

• معاہداں د‏‏ی لسٹ
• بازیافت
• ماریسکو بغاوت
• جزیرہ نما ایبیریا وچ مسلماناں د‏‏ی موجودگی د‏‏ی ٹائم لائن

نوٹ

حوالے

• ابتدائی جدید سپین: اک دستاویزی تریخ ، ایڈ۔ جون کوونس ، یونیورسٹی آف پنسلوانیا پریس ، 2003۔ صفحات 15–19 وچ معاہدے د‏‏ی شرائط درج ني‏‏‏‏ں۔ [۱]
• ہسپانوی وچ ، اصل ماخذ ہسٹوریا ڈی لا ریبیلین ی کاسٹیو ڈی لاس ماریکوس ڈیل ریینو ڈی گراناڈا از لوئس ڈیل میرومول کارواجل اے ۔
• کرسٹوبال ٹوریز ڈیلگوڈو تے لاس ماریسوسس ڈیل ریینو ڈی گرانڈا بذریعہ جولیو کیرو بارٹا ، ایل رینو نزاری ڈی گراناڈ وی دیکھو۔