مزدک

مزدک (میانہ فارسی: ) (وفات تقریباً 524ء جاں 528ء) اک ایرنی فلسفی سی جو نیشاپور دا رہنے والا سی پہلے زرتشتیت دا موبد سی بعد وچ اپنا مذہب ایجاد کیتا۔ مزدکیت زمانہ بعد وچ کچھ مزدکی زندہ رہے تے دور دراز علاقیاں وچ آباد ہوئے۔ کہیا جاندا اے کہ مسلمان فتح دے بعد انہاں دے عقائد شاید شاید شیعہ اسلام دے انتہا پسند فرقیاں دے نال مل کے، انہاں اُتے اثر ڈالدے نیں تے خطے وچ بعد وچ طاقتور انقلابی مذہبی تحریکاں وچ اضافہ کر دے نیں۔ امام مقناء دا گروہ، جس نے دعوی کیتا کہ خدا دا اوتار تے شیعہ دے مغربیہ فرقہ و حدیث وچ وی پیروکاراں تے ایتھے تک کہ کچھ ترک وی سن، نے مزدک دے قوانین تے اداریاں نوں برقرار رکھیا۔ 9 ویں صدی وچ، خرمین، ممکنہ طور اُتے مزدکیت توں پیدا ہونے والے اک مذہبی شیعہ فرقے نے، عباسی خلافت دے خلاف بابک خرمامین دی قیادت وچ اک بغاوت کیاور کچھ بیس سال تک خلافت دی افواج دے خلاف وڈی حدود دا دفاع کیتا۔ ہور کئی شیعہ عقائد وی مزدکیت توں منسلک ہوسکتے نیں تے اکثر معاصر مصنفین نے از ول اشارہ وی کیتا اے۔ 16 ویں صدی دے قزلباش تے فارس وچ اک شیعہ تحریک جس نے صفویاں نوں حکمران تے شیعیت نوں ایران دے مضبوط مذہب دے طور اُتے قائم کیتا - "خرمین دے روحانی نسل" تے اسی وجہ توں، مزداکیاں دے نظریات توں متاثر، کہ جس نے عرباں دے خلاف ایران نوں عجمیت دے نعرے پہ متحد کیتا۔ شیعہ عقائد وچ زیادہ تر مزدکیت دے آثار تے جھلکیاں نظر آن گی، ابو مسلم خراسانی وی مزدکیت دا ای پیروکار سی۔

مزدک دا فلسفہ

تمام انسان مساوی نیں کسے نوں کسے اُتے کوئی فوقیت نئی‏‏ں، ہر اوہ چیز جو اک انسان نوں دوسرے انسان توں بالا تر کر دے اوہ اس قابل اے کہ اسنوں مٹا کر رکھ دتا جائے مزدک نے کہیا کہ دو چیزاں نیں جو انسان دے درمیان وچ ناجائز امتیازات دی دیواراں چنتی نیں جائداد تے عورت کسے جائداد اُتے کسے دا حق ملکیت نئی‏‏ں تے نہ کوئی عورت کسے اک شخص توں نکاح دا حق رکھتی اے تمام لوگاں نوں جائداد توں فائدہ اٹھانے تے عورت توں لطف اندوز ہونے دا حق اے۔ اس وجہ توں لوک اس دی تحریک دا حصہ بنے۔ جدو‏‏ں کیقباد کسریٰ مزدک دے دام تزویر وچ آ گیا جدو‏‏ں حکومتی سرپرستی حاصل ہوئی تو مزدک اک آدمی دی بیوی دوسرے دے حوالے کر دیتا اسی طرح مال، کنیزاں،غلام تے زرعی زمیناں لوگاں وچ بانٹتا اس دی بے حیائی دی انتہا ایتھے اُتے پہنچی کہ کیقباد نوں اس دی بیوی دے متعلق کہیا کہ ایہ میرے نال رات گزارے گی کیقباد نے وی اسنوں قبول کیتا ایہ نوشیرواں دی ماں سی اس نے منت سماجت تے تے مال و دولت دے بدلے آبرو ریزی توں ایران دی مادر ملکہ نوں بچایا۔ کیقباد دے مرنے دے بعد نوشیروان نے مزدک نوں قتل کرا دتا اس دا نتیجہ کوئی بیٹا اپنے باپ تے باپ اپنے بیٹے نوں نہ پہچاندا سی۔ حیوان نوں ذبح کرنا حرام قرار دتا گیا صرف زمین دی نباتات تے حیوانات توں حاصل شدہ چیزاں(دودھ گھی وغیرہ)استعمال دی اجازت سی

مزدکیت

ایران دے رہنے والے مزدک تے منی لوگاں دا مذہب ایہ اے کہ عورت اک مشترکہ متاع اے لہٰذا ہر عورت نوں ہر شخص استعمال کر سکدا اے اس وچ نکاح دی حدود وقیود دی ضرورت نئی‏‏ں۔ انہاں وچ ماں بہن بیٹی وغیرہ دا وی کوئی امتیاز نئی‏‏ں، عورت صرف عورت اے تے ہر آدمی دی شہوت رانی دا ذریعہ بن سکدی اے۔ ایہی لفظ مزدکیت جسنوں اشتراکیت جاں کمیونزم دے لئی استعمال کیتا جانے لگیا مزدک نے سب توں پہلے دولت تے وسائل دی یکساں تقسیم دا فلسفہ دتا سی۔ اسی نسبت توں اشتراکیت نوں مزدکیت وی کہندے نیں۔ علامہ اقبال نے مثال دی- مزدکیت فتنہ فردا نئی‏‏ں اسلام اے (اقبال دی نظم ابلیس دی مجلس شوریٰ دا مصرع)