مدرسہ مستنصریہ

مدرسہ مستنصریہ خلافت عباسیہ دے اواخر عہد دی تعمیرات وچ توں اک اے اورسقوط بغداد توں 30 سال قبل اِس دی بنیاد رکھی گئی تے اِن تیس سالوں وچ اِس دی شان دا اندازہ یوں لگایا جا سکتا اے کہ اِس دے سامنے تو نظام الملک طوسی دا تعمیر کروایا ہوا مدرسہ نظامیہ وی ماند پڑ گیا۔ یہ مدرسہ بغداد دے مدرسوں وچ اِنتہائی جامع و عالیشان طرز اُتے تعمیر کیتا گیا سی۔اسلامی عہد زریں وچ یہ مدرسہ اپنے عروج نوں پہنچا ہوا سی۔ اب تک مسلم دنیا دے قدیم ترین مدارس وچ شامل اے۔

مدرسہ دی بنیاد

اِس مدرسہ دی بنیاد سنہ 625ھ مطابق 1227ء وچ رکھی گئی جبکہ خلیفہ عباسی المستنصر باللہ دی خلافت نوں مکمل 2 سال گزر چدے سن۔ مدرسہ دی تعمیر سنہ 631ھ وچ پایہ تکمیل نوں پہنچی۔ یوں تعمیر وچ کل 7 سال صرف ہوئے۔ یہ مدرسہ دریائے دجلہ دے قریب تعمیر کیتا گیا۔ موجودہ مقام اِس مدرسہ دا شارع المتنبی دے قریب اے جو بغداد وچ واقع اے۔

مدرسہ عہد عباسی وچ عروج اُتے

مورخ اسلام امام ذہبی بیان کرتے نیں کہ مدرسہ مستنصریہ دے وقف دا میزان ہی صرف 70 ہزار مثقال توں ودھ سی۔ اِس مدرسہ دی بنیاد 625ھ مطابق 1228ء وچ رکھی گئی تے یہ عمارت 631ھ مطابق 1234ء وچ مکمل ہوئی۔ تعمیر اُتے سات سال صرف ہوئے۔ اِس مدرسہ وچ اک کتب خانہ قائم کیتا گیا سی جس وچ 160 اونٹوں اُتے کتب لاد کے لائی گئی تھیں جو نہایت نفیس و عمدہ تھیں۔ 248 فقہا چاروں مذاہب دے اِس مدرسہ وچ طالب علم سن تے اِس وچ 4 مدرس سن۔ حدیث، نحو تے طب، فرائض دے علاحدہ علاحدہ اُساتذہ مقرر سن۔ اِن سب دے طعام و قیام اورخوراک اعلیٰ دا بندوبست دا پورا پورا اِنتظام کیتا جاتا سی۔ 300 یتیم بچے اِس مدرسہ وچ تعلیم حاصل کیتا کرتے سن تے اُن دی پرورش و تعلیم دی خاطر بے اِنتہاء مال وقف کیتا جاتا سی۔ امام ذہبی نے اُن گاوں تے زمینوں دی فہرست وی دی اے جن دی آمدن صرف اِس مدرسہ دے لئی وقف سی۔

کتب خانہ

مدرسہ مستنصریہ دے کتب خانہ دے لئی خود خلیفہ المستنصر باللہ نے 80 ہزار کتب فرااسیں کیں۔ کتب نادرہ دا یہ مجموعہ آئندہ تیس سالوں وچ 4 لکھ دے قریب پہنچ چدا سی۔ بعض علمائے اسلام نے وی اپنی تصانیف اِس مدرسہ نوں فرااسیں کیں تاکہ طلبہ اُن توں مستفید ہوسکیں۔

گھڑیال نصب کیتا جانا

632ھ مطابق 1235ء وچ مدرسہ نظامیہ دے داخلی دروازہ دے سامنے پانی دی مدد توں چلنے والا گھڑیال نصب کیتا گیا جو اوقات صلوٰۃ دی نشان دہی دے لئی گھنٹہ بجایا کرتا سی۔ یہ گھڑیال رات تے دن دے گھنٹوں دا تعین کرتا سی جس توں وقت معلوم کرنا بہت آسان ہو گیا سی۔

مدرسہ سقوط بغداد وچ

ماہ محرم الحرام 656ھ مطابق جنوری 1258ء وچ جدوں ہلانوں خان نے بغداد اُتے لشکے کشی دی تے خلافت عباسیہ دا خاتمہ ہو گیا تو شہر بغداد وچ تاتاریوں دی غارت گری عام ہوئی۔ اِسی لوٹ مار تے غارت گری دے نتیجے وچ شہر بغداد دی قدیمی عمارات سمیت کئی نادر تعمیراتی عمارات وی منہدم کے دی گئیں مگر سقوط بغداد دے اِس حملہ وچ مدرسہ مستنصریہ منہدم ہونے توں بچ گیا جو بغداد وچ تاتاریوں دی غارت گری وچ محفوظ رہنے والی اک دو عمارات وچ توں اے۔

مدرسہ نظامیہ دے نال الحاق

سال 795ھ مطابق 1393ء وچ مدرسہ مستنصریہ دا الحاق مدرسہ نظامیہ دے نال کے دیا گیا۔ اُس وقت مدرسیہ مستنصریہ دی بنیاد نوں 170 سال گزر چدے سن۔ اِس الحاق دے نتیجے وچ مدرسیہ مستنصریہ دے کتب نادرہ دا مجموعہ بہت متاثر ہوا۔ کئی کتب منتشر ہوگئیں تے بعض غائب کے دی گئیں۔ اِس کم وچ کئی انفرادی شخصیتاں شامل تھیں۔ بعد ازاں یہ کتابوں دے نادر نسخے اُن دے ہمراہ دوسرے ممالک منتقل ہو گئے۔

سلطنت عثمانیہ دے عہد وچ

سال 940ھ مطابق 1534ء وچ عثمانی سلطان سلیمان اول نے جدوں بغداد اُتے حملہ کیتا تے صفویوں نوں شکست ہوئی تو بغداد براہِ راست سلطنت عثمانیہ دا صوبہ بن گیا۔ عثمانی حکومت قائم ہو جانے اُتے مدرسہ مستنصریہ نوں بند کے دیا گیا تے مدرسہ توں تمام کتب نادرہ دے مجموعہ نوں عثمانی دار الحکومت استنبول لے جایا گیا جہاں اوہ شاہی کتب خانہ دی زینت بن گئیں۔

مدرسہ موجودہ دور وچ

1345ھ مطابق 1927ء وچ اِس مدرسہ نوں جدید علوم توں آراستہ کیتا گیا تے 1382ھ مطابق 1963ء وچ جامعۃ المستنصریہ دا حصہ بنا دیا گیا جو اوی تک قائم اے۔ اس مدرسہ نوں مزید تعمیرات دے مراحل توں گزرتے ہوئے دوبارہ اصل شکل وچ ڈھال دیا گیا اے۔